Στις μέρες μας, η κατάθλιψη θα λέγαμε ότι είναι ένα από τα πιο συχνά νοσήματα ψυχικής υγείας παγκοσμίως, καταλαμβάνοντας, μάλιστα, την 4η θέση ως αιτία απώλειας ετών ζωής, αναπηρίας και κοινωνικής δυσλειτουργίας σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ).
Εκτιμάται ότι μία στις πέντε γυναίκες και ένας στους οκτώ άνδρες θα αναπτύξουν κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή τους. Για τη χώρα μας, πρακτικά αυτό σημαίνει πως, ανά πάσα στιγμή, το 8% κατά μέσο όρο του πληθυσμού πάσχει από κατάθλιψη, ποσοστό που, σύμφωνα με νεότερες μελέτες σε κάποιες περιοχές με ιδιαίτερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, φαίνεται να ανέρχεται στο 17.5% στις γυναίκες και στο 14.6 % στους άνδρες αντίστοιχα. Από το ποσοστό αυτό, το 60% φαίνεται πως δε λαμβάνει καμία θεραπεία, ενώ όσοι αναζητούν βοήθεια απευθύνονται σε γενικούς ιατρούς. Τέλος, από τα ερευνητικά δεδομένα φαίνεται πως στις γυναίκες υπάρχουν μεγαλύτερα ποσοστά αποπειρών αυτοκτονίας, αλλά μικρότερα ποσοστά επιτυχημένων αποπειρών σε σχέση με τους άνδρες.
Τι είναι όμως η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη διακρίνεται σε αρκετούς τύπους, κοινά χαρακτηριστικά όλων όμως είναι η παρουσία του αισθήματος λύπης, της αίσθησης του κενού ή της ευερέθιστης διάθεσης που συνοδεύεται από σωματικές και γνωστικές αλλαγές που επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητα του ατόμου να λειτουργήσει ικανοποιητικά. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την τελευταία έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου των Ψυχικών Διαταραχών της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, για να διαγνωσθεί κάποιος με κατάθλιψη θα πρέπει να βιώνει πέντε τουλάχιστον από τα παρακάτω συμπτώματα για τουλάχιστον δυο εβδομάδες και να προκαλείται σημαντική έκπτωση της λειτουργικότητας που δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποια άλλη ιατρική κατάσταση, με απαραίτητα ένα από τα δύο πρώτα:
- Καταθλιπτική διάθεση σχεδόν καθημερινά
- Σημαντική μείωση του ενδιαφέροντος ή της ικανοποίησης σε όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες στο μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα.
- Σημαντική απώλεια ή αύξηση της όρεξης ή μεταβολή του βάρους.
- Αϋπνία ή υπερυπνία σχεδόν κάθε μέρα.
- Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν καθημερινά.
- Κόπωση ή απώλεια ενέργειας σχεδόν καθημερινά.
- Αισθήματα αναξιότητας ή υπερβολικής ενοχής σχεδόν καθημερινά.
- Ελαττωμένη ικανότητα του ατόμου να σκεφτεί, να συγκεντρωθεί ή να πάρει πρωτοβουλίες και αποφάσεις.
- Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου ή απόπειρα αυτοκτονίας.
Φωτογραφία από τον χρήστη Rene Asmussen στο Pexels
Ειδικότερα, η κατάθλιψη είναι σαν ένας μαύρος μανδύας που απλώνεται και επηρεάζει πολλούς τομείς της ζωής, όπως, τα κίνητρα. Συνήθως, το άτομο διακατέχεται από απουσία ενδιαφέροντος να εμπλακεί σε οποιαδήποτε δραστηριότητα και κυριεύεται από σκέψεις του τύπου «δεν αξίζει να κάνω τίποτα», «όλα είναι ανούσια και άσκοπα», «είναι μάταιο να προσπαθώ». Ακόμη, επηρεάζονται τα συναισθήματα καθώς παρατηρείται δυσκολία βίωσης οποιασδήποτε ευχαρίστησης και ικανοποίησης, η ζωή μοιάζει άδεια με αποτέλεσμα το άτομο να εμφανίζει ευερεθιστότητα και να προκαλούνται συγκρούσεις και λογομαχίες. Συνηθισμένα κυρίαρχα συναισθήματα είναι το άγχος, ο φόβος, η ντροπή, η ζήλεια και το αίσθημα ευαλωτότητας και κενού. Τέλος, επηρεάζονται και οι σκέψεις, διαπιστώνεται η τάση του ατόμου να ξεχνά διάφορα πράγματα και να γίνεται ευκολότερο να θυμάται αρνητικές καταστάσεις, γεγονότα, εμπειρίες κ.α. Επιπλέον, η κατάθλιψη ασκεί δραματική επιρροή στις σκέψεις για τον εαυτό, το μέλλον και τον κόσμο. Τα άτομα με κατάθλιψη τείνουν να βλέπουν τον εαυτό τους ως κατώτερο, κακό, άχρηστο, ασήμαντο.
Γιατί οι γυναίκες εμφανίζουν πιο συχνά κατάθλιψη από τους άνδρες;
Πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο στην εμφάνιση της κατάθλιψης στις γυναίκες, όπως γενετικοί, ορμονικοί, ψυχολογικοί και κοινωνικοί.
Αρχικά, η κατάθλιψη διατρέχει οικογένειες, με τα επιστημονικά στοιχεία να δείχνουν ότι υπάρχουν γενετικοί παράγοντες που μας κάνουν πιο επιρρεπείς στην κατάθλιψη, ενώ κάποιοι άλλοι μας κάνουν πιο ανθεκτικούς. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες αλληλεπιδρούν με την γενετική προδιάθεση. Αν λοιπόν κάποιος είναι πιο ευάλωτος στην κατάθλιψη λόγω γονιδίων, ένας υγιές οικογενειακό περιβάλλον και οι υγιείς κοινωνικές σχέσεις αυξάνουν την αντοχή στην κατάθλιψη.
Άλλοι βιολογικοί και ορμονικοί παράγοντες είναι πιθανό να αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης της κατάθλιψης. Η εγκυμοσύνη, οι ορμόνες, η γονιμότητα, η έμμηνος ρύση, η εμμηνόπαυση είναι όλοι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης. Τα προβλήματα υγείας, ειδικά τα χρόνια νοσήματα αυξάνουν τις πιθανότητες για κατάθλιψη, όπως και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής.
Φωτογραφία από τον χρήστη Engin Akyurt στο Pexels
Δεύτερον, υπάρχουν ψυχοκοινωνικά αίτια της κατάθλιψης τα οποία σχετίζονται με τον ρόλο της σύγχρονης γυναίκας σε αλληλεπίδραση με παράγοντες ευαλωτότητας, όπως θυματοποίηση, απόρριψη, κοινωνική απομόνωση, προσωπικότητα του ατόμου, στρες λόγω της δουλειάς, των υποχρεώσεων της οικογένειας και του νοικοκυριού.
Οι γυναίκες ζουν καθημερινά μέσα σε στερεοτυπικούς ρόλους και προσδοκίες για τελειότητα. Ένα μεγάλο καθημερινό στρες κρύβεται πίσω από τους ρόλους της ως εργαζόμενη, μητέρα και σύζυγος. Υπάρχει πολύ μεγαλύτερη συναισθηματική επένδυση από τη πλευρά της γυναίκας στο γάμο της σε αντίθεση με τους άντρες που βλέπουν το ρόλο τους μέσα στο γάμο ως συνεισφορά στις απαιτήσεις του σπιτιού. Επιπλέον, οι γυναίκες τείνουν να ασχολούνται έντονα με τα δυσάρεστα συναισθήματα τους, να μιλούν συνεχώς για αυτά και να προσπαθούν, συνήθως, με τη βοήθεια φίλων να αναλύσουν όσα νιώθουν. Ο μηρυκασμός αυτός έχει συνδεθεί μέσω ερευνών, με τη συντήρηση και διαιώνιση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Αντίθετα, οι άντρες αποσπούν την προσοχή τους από δύσκολα συναισθήματα, γεγονός που αποτρέπει και την επικράτηση της κατάθλιψης. Είναι, επίσης, αξιοσημείωτο ότι η διαφορά ανάμεσα στα δύο φύλα αναφορικά με την κατάθλιψη ξεκινά στην εφηβεία, όπου, λόγω των ορμονικών αλλαγών, ξεκινά και η κακή εικόνα σώματος και κατά συνέπεια εαυτού.
Εκτός από τις βιολογικές, τις ψυχολογικές και τις κοινωνικές αιτίες της κατάθλιψης υπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση κατάθλιψης στις γυναίκες που περιλαμβάνουν:
- Το θάνατο ενός γονέα πριν την ηλικία των 10 ετών
- Την απώλεια της δουλειάς, τα προβλήματα στη σχέση και το διαζύγιο
- Την σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση στην παιδική ηλικία
- Το οικογενειακό ιστορικό για διαταραχές της διάθεσης
- Τη χρήση συγκεκριμένων φαρμακευτικών αγωγών
Φωτογραφία από τον χρήστη Anna Shvets στο Pexels
Αντιμετώπιση της κατάθλιψης στις γυναίκες
Κατά κύριο λόγο, οι γυναίκες που πάσχουν από κατάθλιψη λαμβάνουν τις ίδιες μορφές θεραπείας που ισχύουν γενικά, αλλά χρειάζεται να ληφθούν υπόψη οι ιδιαιτερότητες και οι εξατομικευμένοι παράγοντες. Οι γυναίκες, στατιστικά, είναι πολύ πιο πιθανό να ζητήσουν βοήθεια από κάποιον ειδικό, σε σχέση με τους άντρες, ενώ είναι, συνήθως, πιο ανοιχτές στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία και τείνουν να δεσμεύονται πιο εύκολα στη θεραπευτική σχέση. Η κατάθλιψη μπορεί να καταπολεμηθεί επαρκώς τόσο μέσα από την ψυχοθεραπεία, όσο και από την ενδεδειγμένη από τον αρμόδιο γιατρό φαρμακευτική αγωγή, κυρίως όμως με τον συνδυασμό τους. Με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας μπορούμε να:
- Αναγνωρίσουμε και να διαχειριστούμε επαρκώς τις καταστροφικές μας σκέψεις και πεποιθήσεις (π.χ. δεν αξίζω, τίποτα δε θα «φτιάξει», είμαι ανήμπορη)
- Οριοθετήσουμε την υπερανάληψη των ευθυνών μέσα στο σπίτι, κυρίως σε ότι αφορά στα παιδιά (π.χ. αναπροσαρμογή ευθυνών μέσα στην οικογένεια)
- Εντοπίσουμε τις δυσλειτουργικές συμπεριφορές στις σημαντικές μας σχέσεις και να τις τροποποιήσουμε (π.χ. περιορισμός της μαμάς με «υπερδυνάμεις» και πιο πολλά «δε μπορώ» και «όχι»)
- Διεκδικήσουμε προσωπικό χώρο και χρόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας (π.χ. ακόμη και μια ώρα μόνο για τις ανάγκες μας μέσα στην ημέρα είναι στοιχείο φροντίδας του εαυτού μας)
- Αναζητήσουμε βοήθεια από το οικογενειακό ή το φιλικό υποστηρικτικό πλαίσιο. Η αυθεντική ανθρώπινη επαφή είναι πάντα ανακουφιστική.
- Αναπτύξουμε ουσιαστική και ανοιχτή επικοινωνία σε όλες τις σχέσεις (π.χ. να είμαστε ακριβείς σε όσα λέμε για να αποφεύγονται οι γενικεύσεις, να αναφερόμαστε στα συναισθήματα και όχι μόνο στις απόψεις μας και να ενδιαφερόμαστε για την κατάσταση στο εδώ και τώρα και όχι για παρελθούσα γεγονότα)
Φωτογραφία από τον χρήστη Liza Summer στο Pexels
Αυτό που μπορεί να σας βοηθήσει είναι συνδυαστικά με την ψυχοθεραπεία είναι:
- η κατάτμηση των δραστηριοτήτων, να σχεδιάζετε τις δραστηριότητες σας βήμα προς βήμα
- η αντιμετώπιση της πλήξης, διερωτηθείτε πώς μπορείτε να δραστηριοποιηθείτε περισσότερο και να κάνετε πράγματα που σας αποσπούν από τις ανησυχίες σας
- η ανάλυση των προβλημάτων και των στόχων σας με απλά βήματα
- η αύξηση ή η μείωση συγκεκριμένων κοινωνικών επαφών
- ο έλεγχος των αρνητικών σκέψεων αποσύροντας την προσοχή σας από αυτές και στρέφοντας την σε άλλες πιο θετικές
- η ένταξη της σωματική άσκησης
- η βελτίωση της διατροφής
- η εύρεση δραστηριοτήτων που συμβάλλουν στη χαλάρωση
- η αναγνώριση των ορίων σας. Μη θεωρείτε ότι μπορείτε να καταφέρετε πάντοτε τα πάντα! Αν πιστεύετε ότι υπάρχουν λίγα πράγματα που δεν μπορείτε να αντιμετωπίσετε, είναι πολύ πιθανό να μη γνωρίζετε τα προσωπικά σας όρια.
Εάν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε βιώνει κάποια από αυτά τα συμπτώματα, ελπίζουμε το κείμενο αυτό να σας βοηθήσει να καταλάβετε τι συμβαίνει και να ενθαρρύνετε τον εαυτό σας ή το φίλο σας να αναζητήσει βοήθεια από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας, ώστε να μπορέσετε να ξαναβρείτε εαυτό σας και να συνεχίσετε της ζωή σας με δύναμη και αισιοδοξία.
Καββαθά Δήμητρα
Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια
Κεντρική φωτογραφία: Artbykleiton on Pixabay
