Η Sputnik crisis και το ελληνικό δράμα
Πριν από λίγες ημέρες πέρασε στα ψιλά των ειδήσεων η προσελήνωση για πρώτη φορά στην ιστορία ενός μη επανδρωμένου κινέζικου αεροσκάφους στην πλευρά της σελήνης που παραμένει αθέατη από τη γη. Η παραπάνω είδηση και το σχετικό ψάξιμο στο ίντερνετ με οδήγησαν σε μια πολύ ενδιαφέρουσα και διδακτική ιστορία αντλημένη από την Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής της δεκαετίας του ’50. Αμέσως μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η αίσθηση της τεχνολογικής και οικονομικής υπεροχής χαρακτήριζε τις Η.Π.Α. Αυτή, όμως, δέχτηκε ένα καίριο πλήγμα μετά την αιφνιδιαστική εκτόξευση στο διάστημα του τεχνητού δορυφόρου Sputnik I από τους σοβιετικούς. Η κρίση που προκάλεσε στις Η.Π.Α. αυτή η πρωτιά των σοβιετικών ήταν έντονη και έμεινε στην ιστορία ως Sputnik shock ή Sputnik crisis. Τις πρώτες ημέρες μετά την εκτόξευση πολίτες της Αμερικής έψαχναν να βρουν τηλεσκόπιο για να παρατηρήσουν την «νέα σελήνη»! Τα μέσα ενημέρωσης διέσπειραν τον πανικό τονίζοντας ότι πλέον η Ε.Σ.Σ.Δ. θα μπορούσε να πλήξει άμεσα τις Η.Π.Α. με βόμβες υδρογόνου. Παράλληλα, ήταν διάχυτος ο τρόμος για πιθανό επερχόμενο πυρηνικό ολοκαύτωμα. Σύγχρονοι ιστορικοί παραλληλίζουν το σοκ που υπέστη τότε η αμερικάνικη κοινή γνώμη με το αντίστοιχο που ακολούθησε την καταστροφή στο Περλ Χάρμπορ και τους Δίδυμους Πύργους. Μεγάλο ενδιαφέρον, όμως, έχει η προσεκτική παρατήρηση του τρόπου αντίδρασης των Η.Π.Α. στην μεγάλη κρίση που προκάλεσε η εκτόξευση του Sputnik. Αρχικά, οι αμερικάνοι ενίσχυσαν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο, γεγονός που οδήγησε τις δύο υπερδυνάμεις σε ένα ράλι εξοπλισμών το οποίο έληξε με την ιστορική συμφωνία Ρίγκαν – Γκορμπατσώφ (1987) που αφορούσε τον αμοιβαίο περιορισμό τους. Όμως, προέβησαν και στην λήψη μέτρων με θετικό αντίκτυπο. Το σοκ που υπέστησαν έγινε αφορμή για αναστοχαστικό έλεγχο και αναθεώρηση των στόχων και των αποτελεσμάτων της δημόσιας εκπαίδευσης. Τα προγράμματα σπουδών άλλαξαν εκ βάθρων, δόθηκαν υποτροφίες σε χαρισματικούς μαθητές, αντιλήφθηκαν, δηλαδή, ότι η έξοδος από την κρίση και η επανάκτηση της υπεροχής περνά κυρίως μέσα από την Παιδεία. Εντόπισαν, δηλαδή, την αιτία του προβλήματος άμεσα (τεχνολογική υστέρηση έναντι των σοβιετικών), έλαβαν δραστικά μέτρα (αναθεώρηση του εκπαιδευτικού οικοδομήματος ) και παρήγαγαν αποτελέσματα (καλύτερα καταρτισμένους επιστήμονες). Παράλληλα, ιδρύθηκε η NASA και δημιουργήθηκε αυτό που σήμερα αποκαλούμε διαδίκτυο. Τα αποτελέσματα δεν άργησαν να φανούν: μετά από σχεδόν μια δεκαετία αμερικάνοι αστροναύτες έγιναν οι πρώτοι που πάτησαν στο φεγγάρι. Ας περάσουμε τώρα στο σύγχρονο ελληνικό δράμα. Η ελληνική οικονομική φούσκα που έσκασε πριν από μια δεκαετία επέφερε συντριπτικές συνέπειες στην ελληνική κοινωνία στο σύνολό της. Χιλιάδες αυτοκτονίες, μετανάστευση εκατοντάδων χιλιάδων νέων μορφωμένων Ελλήνων, δημεύσεις περιουσιών, ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, ανεργία, χιλιάδες λουκέτα, απογοήτευση, κατάθλιψη. Ας συλλογιστούμε τρία πράγματα: α) Αν οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας μας κάθισαν αρχικά από κοινού σε ένα τραπέζι για να εντοπίσουν και να συμφωνήσουν για τα αίτια της καταστροφής. Αν προσπάθησαν, δηλαδή, να αποκρυπτογραφήσουν τις αιτίες που μας οδήγησαν στην πτώχευση και στην συνέχεια αν μας τις δημοσιοποίησαν ξεκάθαρα, χωρίς ωραιοποιήσεις, φτιασιδώματα και λαϊκισμούς, β) Αν τα μέτρα που ελήφθησαν ήταν αποτελεσματικά, αν δημιουργήθηκαν θέσεις εργασίας, αν το δημόσιο, έπαψε, πλέον να είναι ο κυριότερος εργοδότης, αν η εξοντωτική φορολογία μειώθηκε. Αν, εν ολίγοις, μετά από μια δεκαετία μεγάλων θυσιών και γενικευμένης δυστυχίας αντιμετωπίστηκαν οι χρόνιες παθογένειες του κράτους μας κι αν παρήχθησαν, πλέον, ορατά θετικά αποτελέσματα με μακροπρόθεσμη προοπτική. Η σύγκριση των δύο διαφορετικών τρόπων αντιμετώπισης μιας μεγάλης κρίσης είναι, θεωρώ, διδακτική. Σε λεπτομέρειες σαν κι αυτές που προσπάθησα να αναδείξω κρύβονται τα εθνικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν τα μεγάλα έθνη από τα ασθμαίνοντα και ετεροκαθοριζόμενα. Και το νεοελληνικό έθνος εντάσσεται με βεβαιότητα στη δεύτερη κατηγορία.
Νίκη ΠαπαϊωάννουΦιλόλογοςΥπεύθυνη σπουδών του θεωρητικού φροντιστηρίου ΑΛΦΑΤηλ. 26210 [email protected]
