Αφορμή για τις σκέψεις τις οποίες θα προσπαθήσω να παρουσιάσω στη συνέχεια είναι ένα άρθρο που διάβασα πρόσφατα σχετικά με τον διεθνή μαθητικό διαγωνισμό PISA . Σε αυτόν, ο οποίος διεξάγεται κάθε τρία χρόνια, διαγωνίζονται δεκαπεντάχρονοι μαθητές από 70 και πλέον χώρες του ΟΟΣΑ με σκοπό την αξιολόγησή τους σε τρεις βασικές δεξιότητες: α) στην κατανόηση κειμένου, β) στα μαθηματικά, γ) στις φυσικές επιστήμες. Η δυσάρεστη διαπίστωση είναι ότι οι επιδόσεις των Ελλήνων μαθητών σε αυτόν τον διαγωνισμό είναι διαχρονικά πολύ χαμηλές.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται, δυστυχώς, και από την στατιστική ανάλυση των επιδόσεων των μαθητών στις πανελλήνιες εξετάσεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε το Υπουργείο Παιδείας για τις πανελλήνιες εξετάσεις του 2018, το 69,62% των διαγωνιζομένων μαθητών στα Μαθηματικά κατεύθυνσης (δηλαδή 31.680 υποψήφιοι επί συνόλου 45.502) έγραψαν κάτω από τη βάση! Αντιστοίχως, κάτω από τη βάση έγραψαν το 39,78% των διαγωνιζομένων στη Φυσική, ενώ μόλις 680 υποψήφιοι επί συνόλου 83.658, δηλαδή, 0.8 % έγραψαν πάνω από 18 στο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας! Και το παράλογο είναι ότι οι Έλληνες εξακολουθούν σε περίοδο οξείας κρίσης να δαπανούν τεράστια ποσά σε φροντιστήρια. Για να πούμε, δηλαδή, τα πράγματα με το όνομά τους, πολύ χρήμα και χρόνος για το τίποτα!

Από τα παραπάνω αναδεικνύεται με σαφήνεια η πνευματική ανεπάρκεια των νεαρών Ελλήνων. Η συντριπτική τους πλειοψηφία είναι επιεικώς αδαείς στα μαθηματικά. Ως καθηγήτρια φιλόλογος, εργαζόμενη στην ιδιωτική εκπαίδευση και αναλαμβάνοντας την προετοιμασία μαθητών για τις πανελλήνιες εξετάσεις, έρχομαι καθημερινά σε επαφή με εφήβους που δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν ένα απλό κείμενο, γραμμένο σε σύγχρονη νεοελληνική γλώσσα, που δυσκολεύονται να αποτυπώσουν στο χαρτί μια απλή, στοιχειοθετημένη άποψη. Με μαθητές 17 χρονών, που δεν μπορούν να κατανοήσουν αυτό που διαβάζουν, με περιορισμένη ικανότητα μαθηματικής και επαγωγικής σκέψης, οι οποίοι, όμως, θα κληθούν σε λίγες εβδομάδες με την ψήφο τους να αποφασίσουν για το μέλλον της χώρας! Για τα παραπάνω θλιβερά αποτελέσματα ευθυνόμαστε όλοι -οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί, η Πολιτεία- εκτός από τα παιδιά. Για τις ανεπάρκειες του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος έχουν μιλήσει πολλοί και ειδικότεροι από εμένα. Και κατά γενική ομολογία, όλες οι «μεταρρυθμίσεις», τις οποίες ευαγγελίστηκαν δεκάδες Υπουργοί Παιδείας τις τελευταίες δεκαετίες απέτυχαν (εκ του αποτελέσματος) παταγωδώς...

Θα αφήσω λοιπόν, στην άκρη το εκπαιδευτικό σύστημα και θα προσπαθήσω να αναδείξω τις ευθύνες ημών, των γονέων. Ας πάρουμε λίγο τα πράγματα με τη σειρά, αρχίζοντας από το τέλος, από τους μαθητές που προετοιμάζονται για τις πανελλήνιες. Η επιτυχία στις εξετάσεις απαιτεί πολύωρο καθημερινό διάβασμα, συγκέντρωση την ώρα της μελέτης, προσήλωση στον στόχο, επιμονή και υπομονή. Πολύωρο διάβασμα, συγκέντρωση...Εδώ είναι το πρόβλημα. Η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών δεν μπορούν να διαβάσουν συνεχόμενα πέρα από ελάχιστα λεπτά της ώρας και όταν είναι κλεισμένοι στο δωμάτιο δεν μπορούν να συγκεντρωθούν. Αν αφαιρέσουμε από την εξίσωση τον ανελαστικό παράγοντα της ονειροπόλησης που χαρακτηρίζει την εφηβική ηλικία, οι κύριες αιτίες, νομίζω, είναι οι εξής δύο: α) δεν έχουν συνηθίσει να διαβάζουν συνεχόμενα και απρόσκοπτα λόγω των χαμηλών απαιτήσεων -πλέον - του σχολείου αλλά και της παντελούς τους επαφής γενικά με το βιβλίο στην παιδική και πρώτη εφηβική ηλικία, β) εξαιτίας της σχέσης εξάρτησης που έχουν αναπτύξει με τα social media: διαβάζουν έχοντας πλάι στο βιβλίο τους το κινητό τους τηλέφωνο. Την ώρα που διαβάζουν έχουν περισσότερο στραμμένη την προσοχή τους στο instagram παρά στην ιστορία κατεύθυνσης και στη βιολογία...

Πώς χτίστηκε, όμως, αυτή η σχέση εξάρτησης με τα social media; Γιατί τα περισσότερα 17χρονα δεν έχουν ανοίξει στη ζωή τους εφημερίδα, γιατί δεν έχουν διαβάσει όλα αυτά τα χρόνια αρκετά εξωσχολικά βιβλία ώστε να είναι σε θέση να διευρύνουν τους γνωστικούς τους ορίζοντες, να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους, να μάθουν, δηλαδή, να σκέφτονται, να εμπλουτίσουν τον λόγο τους και επιπλέον να συνηθίσουν στο να παραμένουν συγκεντρωμένοι μπροστά από ένα βιβλίο συνεχόμενα για σημαντικό χρονικό διάστημα; Νομίζω ότι την απάντηση μπορούμε να τη βρούμε αν γυρίσουμε πίσω, στα πρώτα στάδια της παιδικής ηλικίας.

Ως μητέρα δύο μικρών αγοριών, 7 και 9 ετών, θυμάμαι αρκετές φορές, θέλετε εξαιτίας της κούρασης, θέλετε επειδή ήθελα να αφιερώσω λίγο χρόνο στον εαυτό μου να επιτρέπω σιωπηρά στους γιούς μου να καθηλώνονται μπροστά από την οθόνη ενός τάμπλετ, ενός κινητού τηλεφώνου, μιας παιχνιδομηχανής...Και συζητώντας με γονείς συμμαθητών των παιδιών μου αλλά και με φίλους που έχουν παιδιά στην ίδια ηλικία διαπίστωσα τις ίδιες συνήθειες. Τα παιδιά αυτά, στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού ή το αργότερο, στις πρώτες του γυμνασίου, θα αποκτήσουν κινητό τηλέφωνο, λογαριασμό στα social media και με αυτόν τον τρόπο θα έχει μπει το νερό στο αυλάκι της εφηβικής αποχαύνωσης.

Με λίγα λόγια, όταν για μια γενιά παιδιών το τάμπλετ έχει αναλάβει τον ρόλο της μπέϊμπυ - σίττερ, όταν οι παιδικοί τους ήρωες είναι οι διάφοροι youtubers, όταν όλοι γνωρίζουν το fortnite και κανείς (ή έστω, ελάχιστοι) τον Ροβινσώνα Κρούσο και τον Όλιβερ Τουΐστ, όταν τα like που θα μαζέψουν στα stories που θα ανεβάσουν στο instagram μετράνε γι’ αυτά περισσότερο από ένα 20 στο διαγώνισμα στα μαθηματικά τότε, θεωρώ, ότι μπορούμε να αντιληφθούμε γιατί οι Έλληνες νέοι δεν διαθέτουν δεξιότητες απαραίτητες όχι μόνο για την επιτυχία τους στις εξετάσεις, αλλά κυριότερα, για τη μελλοντική επαγγελματική τους επιτυχία σε ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό εργασιακό περιβάλλον.Θα ήταν ανόητο να δαιμονοποιήσουμε την τεχνολογία. Το πρόβλημα δεν είναι η τεχνολογία, αλλά η θέση που της επιτρέπουμε να έχει στη ζωή μας. Επιβάλλεται, να δώσουμε, δάσκαλοι και γονείς, ισχυρή παρώθηση στα παιδιά για να έρθουν σε επαφή με το βιβλίο από τη νηπιακή κιόλας ηλικία - παράλληλα με το διαδίκτυο. Με αυτόν τον τρόπο θα αγαπήσουν το βιβλίο, θα εξασκηθούν στο σπορ του διαβάσματος, θα εξοικειωθούν με την απρόσκοπτη και προσεκτική μελέτη, θα γίνουν εξυπνότερα, θα μιλάνε και θα γράφουν καλύτερα.

Ο Κάρολος Ντίκενς κι ο Ιούλιος Βέρν είναι σε θέση να βοηθήσουν πολύ περισσότερο ένα δωδεκάχρονο να αριστεύσει στις πανελλήνιες μετά από λίγα χρόνια και να εξελιχθεί ως άνθρωπος κι ως επιστήμονας, από ό,τι πιστεύουν οι περισσότεροι...

Νίκη Παπαϊωάννου
Φιλόλογος – Υπεύθυνη σπουδών του θεωρητικού φροντιστηρίου ΑΛΦΑ
Τηλ. 26210 29208
[email protected]