Το πολυσύνθετο φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας δεν έχει θύτες παρά μόνο θύματα, με κύριο θύμα το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα που την αναπαράγει. Μην ξεχνάμε πως οι περιγραφόμενοι ως «θύτες» είναι κι αυτοί παιδιά, θύματα των ποικίλων γενεσιουργών αιτιών που κάνουν το φαινόμενο καθημερινό και πολλές φορές ανεξέλεγκτο.

Οι εκπαιδευτικοί καθημερινά αντιμετωπίζουν πολλά περιστατικά ακόμα και ακραίας βίας μέσα στα σχολεία και δεν είναι λίγες οι φορές που βρίσκονται σε απόγνωση, αφενός γιατί δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο να τα διαχειριστούν, αφετέρου γιατί συμβαίνει συχνά να είναι κι οι ίδιοι θύματα βίας ή απειλής χρήσης βίας τόσο από μαθητές όσο και από γονείς και κηδεμόνες.

Στα σχολεία μας δεν υπάρχουν έπαινοι οι οποίοι να λειτουργούν ως παραδείγματα ούτε και τιμωρίες που να λειτουργούν αποτρεπτικά. Οι μαθητές δημοτικού γνωρίζουν πως ό,τι κι αν κάνουν άντε το πολύ να πάνε μέχρι το γραφείο του διευθυντή να τους κεράσει καραμέλα. Οι γονείς τους επίσης θα τους συγχωρήσουν γιατί πάντα θα φταίει το άλλο το παιδάκι και ποτέ το δικό τους.

Η σχολική κοινότητα είναι η μικρογραφία της κοινωνίας και η προέκταση της οικογένειας των μαθητών. Θύτες και θύματα μπορούν να γίνουν όλα τα παιδιά. Τόσο αυτά που στερήθηκαν την παιδικότητά τους και ζουν σε ένα ακατάλληλο κοινωνικό περιβάλλον όσο κι αυτά που δεν χρειάστηκε να αγωνιστούν γιατί τα έχουν όλα έτοιμα και χωρίς κόπο.

Τα σχολεία μας έχουν πάψει εδώ και καιρό να είναι τόποι χαράς και δημιουργίας, αλλά είναι συνήθως χώροι στενάχωροι και απωθητικοί τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους μαθητές. Οι περισσότερες σχολικές αυλές είναι επικίνδυνες και ακατάλληλες για παιδιά.

Την απαξίωση του σχολείου και των εκπαιδευτικών ως επιστημόνων μπορεί να τη διαπιστώσει κανείς εύκολα από τον τρόπο με τον οποίο πολλοί γονείς συμπεριφέρονται και εκφράζονται για τους εκπαιδευτικούς των παιδιών τους. Ο σεβασμός στον δάσκαλο δεν υπάρχει πλέον.

Η βία στα σχολεία θα εξαλειφθεί όταν μετατρέψουμε τα σχολεία σε χώρους χαράς και δημιουργίας κι αυτό δεν χρειάζεται απαραίτητα χρήματα. Αυτό θέλει αγάπη, αισθητική και ελευθερία της καταπιεσμένης σχολικής κοινότητας. Απαιτεί ηθική επιβράβευση των καλών πρακτικών τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους μαθητές.

Το διάλειμμα θα πρέπει να αξιοποιηθεί ως παιδαγωγικό εργαλείο. Είναι τραγικό, αλλά οι μαθητές σήμερα δεν γνωρίζουν να παίξουν παιχνίδια της αυλής, όπως έκαναν τα παιδιά παλαιότερα στο σχολείο. Δεν φτάνει να υπάρχουν στο προαύλιο δυο-τρεις εκπαιδευτικοί που κάνουν «εφημερία» και προσέχουν τους μαθητές, αλλά θα πρέπει να υπάρχουν εκπαιδευτικοί που εμπλέκονται μαζί τους, που παίζουν, που βοηθούν στην ενσωμάτωση των παιδιών που είναι απομονωμένα από τις ομάδες.

Η λειτουργία του Παρατηρητηρίου Σχολικής Bίας σε επίπεδο δήμου θα συμβάλει στην πρόληψη και διαχείριση της βίας στα σχολεία και θα βοηθήσει ώστε να μελετηθεί το φαινόμενο και να ενισχυθούν παιδαγωγικά περιοχές όπου το φαινόμενο είναι πιο συχνό.

Επιβάλλεται η σύνταξη σε κάθε σχολείο ενός σχολικού κανονισμού με επιβραβεύσεις αλλά και ποινές στις οποίες θα έχει συμφωνήσει όλη η εκπαιδευτική κοινότητα.

Η πρακτική της ανάπτυξης υποστήριξης μεταξύ των μαθητών, όπου οι μεγαλύτεροι μαθητές αναλαμβάνουν την υποστήριξη μικρότερων μαθητών («τα εκτάκια υιοθετούν πρωτάκια»), θεωρείται επιτυχημένη.

Η σχολική βία θα πάψει να υπάρχει όταν αποφασίσουμε να ενισχύσουμε τις θετικές συμπεριφορές και καταφέρουμε να αναπτύξουμε στα παιδιά αξίες όπως αυτές του ολυμπισμού, δηλαδή τις αρχές της ανοχής, της ειρήνης, του ευ αγωνίζεσθαι και της ευγενούς άμιλλας με σκοπό τη δημιουργία μιας ειρηνικής κοινωνίας με λιγότερη βία και ανταγωνισμό.

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην "Καθημερινή"