Την πρώτη μέρα μετά το τέλος της Αποκριάς, την Καθαρά Δευτέρα, σταματά η κατανάλωση κάθε αρτύσιμου φαγητού και αρχίζει η "κάθαρση" σωματικά και ψυχικά, με την νηστεία των 40 ημερών που ονομάζουμε Σαρακοστή.

Ένα έθιμο που έχει σχεδόν χαθεί είναι αυτό της Κυρά Σαρακοστής. Την χρησιμοποιούσαν σαν ένα ιδιόμορφο ημερολόγιο για να μετράν τις βδομάδες της νηστείας (Σαρακοστής).

Η κυρά Σαρακοστή στις περισσότερες περιοχές είναι μια χάρτινη ζωγραφιά που απεικονίζει μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια για να προσεύχεται, χωρίς στόμα λόγω νηστείας, και με εφτά πόδια που αναπαριστούν τις επτά εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής.

Κάθε Σάββατο κόβουν ένα πόδι και έτσι ξέρουν πόσες βδομάδες νηστείας απομένουν μέχρι το Πάσχα. Το Μεγάλο Σάββατο, κόβουν και το τελευταίο πόδι.

Αυτό το κομμάτι χαρτί το διπλώνουν καλά και το κρύβουν σε ένα ξερό σύκο, το τοποθετούν μαζί με άλλα, και όποιος το βρει θεωρείται ότι του φέρνει γούρι.

Σε άλλα μέρη η Κυρά Σαρακοστή είναι φτιαγμένη από ζυμάρι. Το ζυμάρι φτιάχνεται με αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια όπως και με την χάρτινη.

Μια άλλη παραλλαγή του εθίμου της Κυράς Σαρακοστής είναι φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα.

Η Κυρά Σαρακοστή που έφτιαχναν στον Πόντο ήταν διαφορετική. Εκεί κρέμαγαν από το ταβάνι μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι που πάνω του είχαν καρφωμένα εφτά φτερά κότας.

Κι εδώ κάθε βδομάδα αφαιρούσαν ένα φτερό κι έτσι μέτραγαν το χρόνο μέχρι την Ανάσταση. Αυτό το «ημερολόγιο» το ονόμαζαν Κουκουρά.

Την Κυρά Σαρακοστή
που 'ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν
με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι εναν σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.

Και τις μέρες της μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά.
Κόβαν ένα την βδομάδα
μέχρι 'νάρθει η Πασχαλιά.

Καλή Σαρακοστή να έχουμε

Καλλιόπη Γραμμένου
Δημοσιογράφος - Συγγραφέας
Παιδαγωγός - Εμψυχώτρια