Η ύπαρξη στην ατμόσφαιρα διαφόρων ουσιών (σωματίδια, αέρια, χημικές ενώσεις) ή ενέργειας όπως η θερμότητα, των οποίων η παρουσία μπορεί να προκαλέσει δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία του ανθρώπου, είναι αυτό που αποκαλούμε Ατμοσφαιρική Ρύπανση.

Οι αέριοι ρυπαντές είναι κυρίως χημικές δραστικές ουσίες των οποίων τα επίπεδα συγκέντρωσης ξεπερνούν κατά πολύ την μέση σύσταση της ξηρής και μη ρυπασμένης ατμόσφαιρας η οποία καθορίζεται από διεθνείς οργανισμούς και συμβάσεις.

Οι κυριότεροι ρυπαντές είναι το διοξείδιο και μονοξείδιο του άνθρακα (CO2, CO), τα οξείδια του αζώτου (ΝΟx), τα οξείδια του θείου (SΟx), οι υδρογονάνθρακες (CxHy) και τα αιωρούμενα σωματίδια (TSP).

Τα αιωρούμενα σωματίδια σε αστικά κέντρα, προέρχονται κυρίως από την λειτουργία των οχημάτων και βιομηχανιών, τα λατομεία κ.α. Επίσης TSP προέρχονται και από φυσικές δραστηριότητες όπως οι εκρήξεις ηφαιστείων, οι κατολισθήσεις, οι ανεμοστρόβιλοι και οι ανεμοθύελλες.

Τα TSP είναι ένα μείγμα στερεών και υγρών σωματιδίων με διάφορα φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά. Διακρίνονται στα αιωρούμενα σωματίδια διαμέτρου μεταξύ 2.5 - 10.0 μm (PM 2,5 – 10) και στα αιωρούμενα σωματίδια διαμέτρου μικρότερης των 2.5 μm (<2.5μm - PM 2.5).

Οι επιδράσεις των αιωρούμενων σωματιδίων στην υγεία του ανθρώπου εξαρτώνται κυρίως από τη διάμετρό τους, αλλά και από την χημική τους σύσταση καθώς και από την ύπαρξη άλλων ρύπων με τους οποίους δρουν συνεργιστικά.

Τα μικρότερα σωματίδια (ΡΜ2.5) εισχωρούν με ευκολία στους πνεύμονες και θεωρούνται πιο επικίνδυνα για την υγεία έστω και αν αντιπροσωπεύουν σχετικά μικρή αναλογία ως προς τη συνολική μάζα των TSP.

Μελέτες από 32 Ευρωπαϊκές πόλεις έδειξαν ότι η αύξηση του επιπέδου των αιωρούμενων ατμοσφαιρικών σωματιδίων κατά 10μg/m3 σε σχέση με τις επιτρεπόμενες τιμές ημερήσιας έκθεσης, σχετίζεται με αύξηση 0,6% ημερησίως στην ολική θνησιμότητα, 0,8% στην θνησιμότητα από αναπνευστικές αιτίες και 0,4% στην θνησιμότητα από νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος.

Όσον αφορά στη νοσηρότητα φαίνεται ότι τα επίπεδα των αιωρούμενων ατμοσφαιρικών σωματιδίων επιδρούν σε αυτήν, με αύξηση 0,6% στον ημερήσιο αριθμό εισαγωγών στα νοσοκομεία ατόμων ηλικίας 15-64 ετών και 0,4% στα άτομα >65 ετών, ενώ το ποσοστό αυξάνει σε 0,8% για τις εισαγωγές περιστατικών χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 7 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν από την ατμοσφαιρική ρύπανση κάθε χρόνο, εξ αυτών οι 570 χιλιάδες είναι παιδιά κάτω των 5 ετών.

Για τους λόγους αυτούς είναι αναγκαίο να επικαιροποιηθεί η Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία σχετικά με την Ατμοσφαιρική Ρύπανση από Μικροσωματίδια.

Στις αναθεωρημένες οδηγίες θα πρέπει να συνυπολογισθεί τόσο η συνεισφορά των φυσικών πηγών εκπομπής TSP στην ατμοσφαιρική ρύπανση, όσο και η διασυνοριακή μεταφορά μεταξύ των χωρών οι οποίες πρέπει να συνεργαστούν μεταξύ τους και να σχεδιάσουν από κοινού μέτρα για την αντιμετώπιση του προβλήματος.

Διονύσιος Παναγιωτάρας
Επίκουρος Καθηγητής
Τμήμα Περιβάλλοντος Ιονίου Πανεπιστημίου