Καλό μήνα και καλό καλοκαίρι να πούμε! Γιατί όπως λέει η παροιμία «Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα». Γιατί αν ο Μάρτης μας κάνει νάζια, τότε … «Μάρτης είναι νάζια (χάδια) κάνει, πότε κλαίει, πότε γελάει» κι άντε να γελάει, καλά θα είναι, αν κλάψει και θυμώσει; «Αν δώσει ο Μάρτης και κακιώσει, μες στα χιόνια θα μας χώσει»!

Από τις παροιμίες του μήνα καθώς και από την αλλαγή της εποχής η πρώτη του Μάρτη θεωρείται ότι προσφέρεται για μετρολογικές και για τα «μερομήνια», που διοργανώνονται από τις γυναίκες. Επίσης συνηθίζεται ο «καθρεφτισμός» στο λάδι για μαντευτικούς σκοπούς.

Ο ερχομός της άνοιξης είναι γεγονός και μακάρι να συμβολίζει και την απελευθέρωσή μας!!!

Ο πρώτος μήνας της Άνοιξης σηματοδοτεί την αρχή της ανθοφορίας και καρποφορίας της φύσης! Το όνομά του το πήρε από τον θεό Άρη (Mars = Άρης) και είναι ο πρώτος μήνας του ρωμαϊκού ημερολογίου, δηλαδή η Πρωτοχρονιά τους!

Φέτος δεν ξέρω τι θα μας βγει ο «Δίγνωμος»... Αυτό το λέω στηριζόμενη στην εξής παράδοση:

«Ο Μάρτιος έχει δυο γυναίκες. Μια πολύ όμορφη και φτωχή και μια άσχημη και πολύ πλούσια. Όταν κοιμάται με την άσχημη, κατσουφιάζει, μαυρίζει και έτσι μαυρίζει όλος ο τόπος.

Όταν κοιμάται με την όμορφη, γελάει, χαίρεται και λάμπει όλος ο κόσμος. Δυστυχώς όμως για να επιζήσουν αυτός και η όμορφη γυναίκα του, κοιμόταν τις περισσότερες φορές στην άσχημη, την πολύ πλούσια»… Κι έτσι εκτός από τις άσχημες μέρες, υπάρχουν και ηλιόλουστες, που ο ήλιος καίει πολύ…

Κατά την παράδοση παραμονή της 1ης Μαρτίου φτιάχνουμε τον «Μάρτη» ή «Μαρτάκι» ή «Μαρτιά», μια λινή κλωστή στριμμένη, άσπρη και κόκκινη και τον φοράμε 1η Μάρτη το πρωί. Συνήθως το φοράμε μέχρι την Ανάσταση ή το τέλος του μήνα που το βγάζουμε και το δένουμε στην τριανταφυλλιά, για να πάρουμε το χρώμα της ή το φοράμε μέχρι να δούμε το πρώτο χελιδόνι ή πελαργό και το δένουμε σ’ ένα δέντρο να το πάρουν για να φτιάξουν τις φωλιές τους.

Πρόκειται για ένα παμπάλαιο έθιμο, με βαλκανική διασπορά. Πιστεύεται ότι έχει τις ρίζες του στην Αρχαία Ελλάδα, και συγκεκριμένα στα Ελευσίνια Μυστήρια. Οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν μια κλωστή, την Κρόκη, στο δεξί τους χέρι και το αριστερό τους πόδι.

Εκτός από την Ελλάδα το φορούν και στην τη Βουλγαρία (Μαρτενίτσα), τη Ρουμανία (Μαρτσισόρ), τη Βόρεια Μακεδονία (Μάρτινκα), την Αλβανία (Βερόρε), την Μολδαβία (Μαρτσισόρ) και στην Κύπρο (Μαρτουί ή Μάρτης).

Σε μερικές περιοχές ο Μάρτης φοριέται στο μεγάλο δάχτυλο του ποδιού σαν δαχτυλίδι για να μην σκοντάφτει ο κάτοχός του.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό έθιμο της 1ης Μαρτίου είναι η λεγόμενη «χελιδόνα», που η καταγωγή της έρχεται από την αρχαιότητα, γύρω στο 200μ.Χ..

Όπως τότε, έτσι και σήμερα τα παιδιά το πρωί της ημέρας επισκέπτονται τα σπίτια κρατώντας ένα ξύλινο ομοίωμα χελιδονιού και τραγουδούν το τραγούδι της «χελιδώνας». Ένα τραγούδι που μιλά για τον ερχομό του καλοκαιριού και το τέλος του χειμώνα.
«Ήρθε, ήρθε χελιδόνα, ήρθε κι άλλη μεληδόνα, κάθισε και λάλησε, και γλυκά κελάηδησε: Μάρτη, Μάρτη μου καλέ, και Φλεβάρη φοβερέ, και αν φλεβίσεις κι αν τσικνίσεις καλοκαίρι θα μυρίσεις. Κι αν χιονίσεις, κι αν κακίσεις, πάλιν άνοιξη θ’ ανθίσεις»…

Επίσης οι τρεις πρώτες μέρες του μήνα λέγονται «οι μέρες της γριάς», γιατί όπως λέει ένας μύθος μια γριά έτρεφε κατσίκια που σώθηκαν απ’ το κρύο του Μαρτίου. Αυτή καυχήθηκε και είπε: «Πριτς, Μαρτάκη μου, τα’ βγαλα τα κατσικάκια μου!». Τότε θύμωσε ο Μάρτης και έκανε κρύο ως το τέλος του μήνα και τα ζωντανά ψόφησαν.

Επίσης έχουμε και τις «Δρίμες», που ο λαός τις φοβάται πολύ. Αυτές είναι οι τρεις πρώτες μέρες, οι τρεις μεσαίες και οι τρεις τελευταίες, ή οι δέκα πρώτες ή οι δώδεκα πρώτες μέρες του μήνα. Οι «Δρίμες» είναι όντα δαιμονικά που κάνουν κακό στα ξύλα, τα ρούχα και τα σώματα.

Η παράδοση λέει «όσα πανιά πλυθούν τότε λιώνουν, όσα ξύλα κοπούν, σαπίζουν». Γι’ αυτό τις μέρες αυτές αν πλύνουν ρίχνουν ένα σίδερο μέσα, γιατί πιστεύουν ότι είναι «γιατρικό» και αποτρέπει τα δαιμονικά.

Φτάνοντας στις 9 Μαρτίου, ημέρα των Αγίων Σαράντα, υπάρχει στη συνείδηση του λαού, ότι ο αριθμός 40 δηλώνει κάτι το ιερό. Έτσι αυτή η μέρα τιμάτε με ευλάβεια και λατρευτικές συνήθειες.

Φτιάχνουν πίτες με 40 φύλλα, τις λεγόμενες σαραντόπιτες, 40 τηγανίτες ή φαγητά από 40 είδη χορταρικών ή όσπρια που τα μοιράζουν για την ψυχή των ζωντανών. «Σαράντα φας, σαράντα πιεις, σαράντα δωσ’ για την ψυχή σ’».

Στις 21 Μαρτίου έχουμε την εαρινή ισημερία, δηλαδή ίση διάρκεια της ημέρας και της νύχτας. Αρχίζει πλέον η μέρα να μεγαλώνει… το καλοκαιράκι που λέγαμε!

Προς του τέλος του μήνα στις 25 Μαρτίου είναι μια από τις μεγαλύτερές θρησκευτικές γιορτές του μήνα, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Γι’ αυτό και λέμε «μα λείπει ο Μάρτης που τη Σαρακοστή.

Είναι πάντα ο μήνας της Σαρακοστής. Την έκφραση αυτή τη χρησιμοποιούμε συνήθως για κάποιο πρόσωπο που ποτέ του δεν λείπει από μια εκδήλωση ή γιορτή.

Πολλά τα έθιμα, οι παροιμίες και οι προκαταλήψεις αυτού του μήνα. Εκτός από Ανοιξιάτης και Δίγνωμος, ο Μάρτιος λέγεται και Κλάψας, Γδάρτης, Κλαψομάρτης, Λωλομάρτης, Ξεροκοτρινάς, Παλουκοκάφτης, Πασσαλοκάφτης, Πεντάγνωμος, Πουλιαντέρης, Σακκουλογδύτης, Βαγγελιώτης και Φυτευτής.

Επίσης είναι ένας μήνας σημαντικός για το έθνος μας. 3 Μαρτίου 1821 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης συγκεντρώνει τον Ιερό Λόχο στη Μολδαβία, 21 Μαρτίου συγκεντρώνονται οι πρόκριτοι και οι οπλαρχηγοί της Πελοποννήσου στο μοναστήρι της Αγίας Λαύρας και αποφασίζουν την κήρυξη της Επανάστασης, 23 Μαρτίου η Καλαμάτα γίνεται η πρώτη ελληνική πόλη που απελευθερώνεται από τους Τούρκους, 25 Μαρτίου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει τη σημαία της Επανάστασης στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα και ορκίζει τους αρχηγούς.

Είναι η ημέρα της έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης, κατά του Τουρκικού ζυγού, από τον αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη «ως ευαγγελιζομένη την πολιτικήν λύτρωσιν του ελληνικού έθνους».

Καλή λευτεριά να έχουμε!!! 200 χρόνια μετά ας έρθει και η δική μας λύτρωση από τον «πόλεμο» που έχει ξεσπάσει εδώ και ένα χρόνο σε όλο τον κόσμο, το αόρατο εχθρό και όμως τόσο δυνατό, επίμονο και αποφασιστικό…

Καλλιόπη Γραμμένου
Δημοσιογράφος - Συγγραφέας
Παιδαγωγός - Εμψυχώτρια