Σε κάποιο βαθμό το γνωρίζαμε, αλλά το εμβαθύναμε και το επιβεβαιώσαμε στο πρόσφατο συνέδριο με τον εύστοχο τίτλο «Άχρονη Ελλάδα» στην Ολυμπία: Οι μακρινοί εκείνοι πρόγονοί μας σέβονταν το Φυσικό Περιβάλλον μ’έναν αληθινό εκ βάθους σεβασμό.
Στον σεβασμό αυτό, που κατά κύριο λόγο εκδηλώνεται με πράξεις γι’αυτό και αληθινός, τους οδηγούσαν αισθήματα μεγάλου θαυμασμού και αγάπης προς το θαύμα της Ζωής. Πράγματι στις δικές τους συνθήκες διαβίωσης, τις τόσο άμεσα δεμένες με τη Φύση, ένιωθαν καθημερινά δέος για κάθετι φυσικό. Γι‘ αυτό άλλωστε και η θρησκεία τους ήταν προσανατολισμένη προς το ιερό και το μυστήριο της Φύσης, γι’αυτό και βρισκόταν μέσα στον κόσμο όχι έξω απ’τον κόσμο.
Και για να το συνδέσουμε με το σήμερα, όπως λέει ο πολυβραβευμένος Κωστής Παπαγιώργης στο βιβλίο του «Ζώντες και τεθνεώτες»:
«Το ζήτημα για μας σήμερα είναι πώς θ’αποσπάσουμε το ιερό από τη θρησκεία (ενν. τη σημερινή), πώς θα το επανεντάξουμε στην κοινωνία, όπως στον Όμηρο, όπως στην Αρχαία Ελλάδα, όπου δώδεκα θεοί, εντελώς της πλάκας από μεταφυσικής απόψεως, κατάφεραν ωστόσο να λειτουργήσουν κοινωνικά μ’έναν τρόπο τόσο ποιητικό, που μόνον λαός ποιητών θα μπορούσε να τους ανεχτεί αυτούς τους ρεμπεσκέδες του Ολύμπου» . Κι έχει απόλυτο δίκαιο, γιατί, αν και με τους θεούς εκείνους, τους γεμάτους ανθρώπινες αδυναμίες (ανθρωπόμορφους), οι πρόγονοί μας ένιωθαν την ίδια τη ζωή ως ιερό και μυστήριο (όχι όμως απρόσιτο ώστε να το τοποθετούν πέρα απ’τον Όλυμπο, συμπλήρωνε σκωπτικά ο αείμνηστος Βασίλης Ραφαηλίδης, καταξιωμένος συγγραφέας και δημοσιογράφος).
Έτσι λοιπόν η αίσθηση της Φύσης και της Ζωής ως θαύματος καθόριζε και τη στάση τους απέναντι στο φυσικό περιβάλλον, κι ενώ μπορούσαν για παράδειγμα ν’ανοίξουν τη διώρυγα της Κορίνθου και μάλιστα ξεκίνησαν το εγχείρημα, δεν το συνέχισαν γιατί είχαν την αίσθηση ότι η γη μάτωνε όσο την έσκαβαν.
Σέβονταν τα δάση και το έδειχναν εμπράκτως φυτεύοντας νέα δέντρα την ίδια στιγμή που έκοβαν τα ήδη ανεπτυγμένα για τις πολλαπλές ανάγκες τους, για παράδειγμα έκοβαν δέντρα για τις στέγες τους κι αμέσως φύτευαν νέα, ώστε όταν χαλάσει η στέγη να έχουν να την επισκευάσουν.
Tελειώνουμε το παρόν άρθρο με τα βασικά σημεία της εισήγησης του γνωστού αρχαιολόγου – ανασκαφέα της Αρχαίας Μεσσήνης Πέτρου Θέμελη:
►Στη Φύση παντού έβλεπαν το στοιχείο της ζωής. Ο Κριτίας στον ομώνυμο διάλογο του Πλάτωνα μιλά για την αποψίλωση των δασών σαν να είναι σημερινός οικολόγος.
► Ο Επίκουρος στη σχολή του (τον κήπο του όπως την ονόμαζε) βασιζόταν στη μελέτη της Φύσης.
► Ο Ζήνων διέβλεπε στη Φύση έμφυτο το νόμο της Τάξης και ήταν ο πρώτος που μίλησε για ενιαίο περιβάλλον, όπως σήμερα που ορθώς αντιλαμβανόμαστε ενιαία τον πλανήτη και το κλίμα.
Με βεβαιότητα κατέληξε: « Στην αρχαιότητα υπήρχε περιβαλλοντική ηθική. Σήμερα η ελληνική φύση και τα μνημεία της δεν αντέχουν άλλο. Το ελάχιστο που μπορούμε να κάνουμε είναι η ίδρυση περισσότερων εθνικών και αρχαιολογικών πάρκων που είναι καλύτερα και από τον εθνικό ύμνο και τη σημαία μας.»
Ακούγοντάς τον μελαγχολήσαμε γιατί ο νους μας πήγε στο τσιμέντο που έπεσε στο χώρο του σταδίου της Ολυμπίας για να τοποθετηθεί φυλάκιο όπως και στη νέα είσοδο της Ιεράς Άλτεως. Θλιβόμαστε που τα μέλη του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου ενέκριναν τη ρίψη τσιμέντου, ενός υλικού που κατά την άποψή μας δεν είναι απαραίτητο στις αρχαιότητες, αφού τότε δεν υπήρχε.
(στο επόμενο: Οι αρχαίοι και το νερό: Η περίπτωση του Λεωνιδαίου στην Ολυμπία)
Περιβαλλοντική Δράση Ηλείας: Αρχαίοι Έλληνες και Φυσικό Περιβάλλον
