Ένα σύστημα κοινωνικής προστασίας κομμένο και ραμμένο στα μέτρα ισχυρών κοινωνικών και συντεχνιακών ομάδων, ακατάλληλο και ανέτοιμο να αντιμετωπίσει τις κοινωνικές συνέπειες μιας κρίσης, απεδείχθη στην πράξη, ανήμπορο και αναποτελεσματικό να λειτουργήσει ως δίχτυ προστασίας, και κατέρρευσε μαζί με κεκτημένα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα.
Είναι όμως το κοινωνικό κράτος ένα από τα πρώτα και βασικά θύματα της μεγάλης οικονομικής κρίσης; Αυτή μάλλον είναι η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή, όσο και αν τούτο ακούγεται οξύμωρο, είναι πως το στρεβλό ελληνικό κοινωνικό κράτος διεκδικεί μερίδιο ευθύνης για το δημοσιονομικό εκτροχιασμό.
Επιδοματικές πολιτικές, προκλητικές παροχές σε ισχυρές κοινωνικές ομάδες, σκανδαλώδεις και εκτεταμένες αναπηρικές συντάξεις , ανορθολογισμός και χαώδεις διαφορές στο ασφαλιστικό και συνταξιοδοτικό σύστημα είναι μερικά στοιχεία από ένα δαπανηρό, γραφειοκρατικό, ανισομερές και άδικο, για τους πλέον αδύναμους, σύστημα κοινωνικής προστασίας.
Η ριζική μεταρρύθμιση του αποτελεί ανάγκη αδήριτη και επιτακτική.
Τι μπορεί να κάνει σ’ αυτήν την κατεύθυνση η νέα περιφέρεια που στα πρώτα βήματά της αναζητά διοικητική ταυτότητα και πολιτικό στίγμα; Bεβαίως δεν έχει ως αρμοδιότητα και δεν μπορεί να σχεδιάσει συνολική κοινωνική πολιτική. Ούτε μπορεί να λειτουργήσει έξω από ένα κεντρικό εθνικό σχέδιο.
Σε μια περίοδο όμως που το κεντρικό πολιτικό σύστημα, πρόσωπα και θεσμοί, έχει οδηγηθεί στη πολιτική παραλυσία και την κοινωνική αναξιοπιστία, οι περιφέρειες οφείλουν να διεκδικήσουν την ουσιαστική συμμετοχή τους στο σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτικών και πέρα από τις εν στενή εννοία αρμοδιότητές τους, όπως συμβαίνει άλλωστε στο σύνολο των προηγμένων χωρών.
Είναι όμως μια μεταρρύθμιση του κοινωνικού διχτυού ασφαλείας εφικτή στη χώρας μας σε συνθήκες ακραίας ύφεσης και δημοσιονομικής κρίσης; Ο πολιτικός και επιστημονικός διάλογος έχει αρχίσει και φαίνεται να έχει καταλήξει σε κάποιες βασικές παραδοχές.
Οι πολιτικές λιτότητας δεν είναι ασύμβατες με την ενίσχυση του διxτυού κοινωνικής προστασίας. Αντιθέτως όσο πιο πιεστική είναι η ανάγκη στήριξης των χαμηλόμισθων, των ανέργων, των φτωχών, τόσο επείγοντα χαρακτήρα αποκτά ο αναπροσδιορισμός των προτεραιοτήτων της κοινωνικής πολιτικής, για την ανταπόκριση του συστήματος σε συνθήκες δημοσιονομικής σταθεροποίησης.
Ακόμα και η χρηματοδότηση μιας μεταρρύθμισης δεν φαίνεται να αποτελεί πρόβλημα. Μέχρι και τις παραμονές της κρίσης η κοινωνική δαπάνη αυξανόταν ταχύτερα από το ΑΕΠ και ήταν ίσως υψηλότερη από την αντίστοιχη σε άλλες χώρες της Ευρώπης. Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι η περαιτέρω αύξηση της δαπάνης αλλά η καλύτερη και δικαιότερη κατανομή της .
Με βάση τα παραπάνω είχα την ευκαιρία να εισηγηθώ στο Περιφερειακό Συμβούλιο της 18ης-1-2012 την ανάγκη να διεκδικήσουμε, ως αναγκαία συνθήκη για την κοινωνική συνοχή, ένα δίχτυ κοινωνικής προστασίας με την εφαρμογή και της αρχής «του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος». Η απόφαση αυτή οδήγησε στην έγκριση, από το Περιφερειακό Συμβούλιο της 30ης-6-2012, ανάθεσης μελέτης στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών με τίτλο :
<<Ενδυνάμωση του κοινωνικού διχτυού ασφαλείας στη Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας: ο ρόλος του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος>>.
Στόχο μας αποτελεί η επιστημονική ανάλυση και μελέτη των βασικών κοινωνικών προβλημάτων που έχει δημιουργήσει η οικονομική κρίση στην Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας. Ειδικότερα θα πρέπει να καταγραφούν και να αναλυθούν οι συνθήκες διαβίωσης των πλέον ευπαθών ομάδων, οι βασικές διαστάσεις της φτώχειας, το «καλάθι αγαθών» για την επιβίωση των οικογενειών, τα μέτρα στήριξης των ελάχιστα προστατευμένων καθώς και μέτρα άμεσης απόδοσης.
Ειδικότερο τμήμα της μελέτης θα αποτελέσει η εφαρμογή της αρχής «του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος». Μιας αρχής που εφαρμόζεται εθνικά, περιφερειακά ή τοπικά σε όλες τις χώρες της Ευρώπης πλην της Ελλάδας. Ένα μέτρο που θα έρθει να ενισχύσει τους πλέον αδύναμους της κοινωνικής πυραμίδας, όσους αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης και θα προσθέσει αξιοπρέπεια σε όσους κινδυνεύουν με εξαθλίωση.
Η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας με ιδιαίτερη ευαισθησία και σοβαρή προεργασία διεκδικεί την πιλοτική εφαρμογή της αρχής «του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος» στις τρεις Περιφερειακές Eνότητες (Αιτωλοακαρνανία, Αχαία, Ηλεία). Σε όλη την προηγμένη Ευρώπη τέτοιες πολιτικές εφαρμόζονται πιλοτικά πριν την καθολική θεσμοθέτησή τους.
Η Περιφέρειά μας είναι ο μοναδικός δημόσιος θεσμός που στις 31 -10-2012 θα διαθέτει επιστημονική και ολοκληρωμένη μελέτη, έτοιμη προς εφαρμογή. Τα πολιτικά κόμματα και οι περιφερειακές εκφράσεις και εκπροσωπήσεις τους καθώς και κάθε επαγγελματικός και κοινωνικός φορέας θα πρέπει να ενισχύσουν το αίτημά μας για πιλοτική εφαρμογή της αρχής του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος στην Περιφέρειά μας. Το Υπουργείο Οικονομικών γνωρίζουμε πως έχει πλέον το θέμα –και με τις δικές μας εισηγήσεις και ενέργειες- στην ατζέντα του.
Η δημοσιονομική σταθερότητα και η ανάπτυξη αποτελούν τους άξονες εξόδου της χώρας από την κρίση. Η επίτευξή τους δεν μπορεί να επισυμβεί με διαλυμένη την κοινωνία και διαρρηγμένο τον κοινωνικό ιστό. Η ενίσχυση της κοινωνικής δικαιοσύνης αποτελεί λοιπόν συνθήκη << εκ των ων ουκ ανευ >> στην προσπάθεια εξόδου από την κρίση.
Σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, που οι συμπολίτες μας πάσχουν και η κοινωνική συνοχή δοκιμάζεται, οι Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις οφείλουν να αντιληφθούν πως εκτός από μοχλοί ανάπτυξης αποτελούν και θεσμούς κοινωνικής αλληλεγγύης.
Ο Γιώργος Γεωργιόπουλος είναι αντιπεριφερειάρχης Οικονομικών και Κοινωνικής Αλληλεγγύης
