Η λέξη πανικός προέρχεται από την αρχαία ελληνική γλώσσα..και εξέφραζε τον παράλογο φόβο που προερχόταν απ το θεό Πάνα(ένα θορυβοποιό στοιχείο που τρόμαζε τους περασρικούς τις νύχτες).
Η διαταραχή πανικού ανήκει στο φάσμα των αγχωδών διαταραχών.
Συνίσταται στον παράλογο φόβο χωρίς εμφανή λόγο και διαφέρει απ’τον τρόμο ο οποίος είναι αντίδραση σε ένα υπαρκτό ερέθισμα.
Η διαταραχή πανικού είναι η παρουσία επανειλημμένων κρίσεων πανικού, που χαρακτηριστικά συνοδεύονται από ανησυχία του ασθενούς ότι θα τις ξαναπάθει και ότι κατά τη διάρκεια των κρίσεων θα πεθάνει, ανησυχία που συχνά είναι βασανιστικότερη από τις ίδιες τις κρίσεις. Λόγω της φύσεως των συμπτωμάτων, οι ασθενείς συχνά πιστεύουν ότι παθαίνουν έμφραγμα ή εγκεφαλικό και ότι πεθαίνουν ή ότι τρελαίνονται. Η διαταραχή πανικού συνοδεύεται ενίοτε και από αγοραφοβία, δηλαδή από το άγχος του ατόμου να βρεθεί σε μέρη ή καταστάσεις απ' όπου σε περίπτωση εκδήλωσης μιας κρίσης πανικού η διαφυγή θα ήταν δύσκολη ή θα προκαλούσε ντροπή στον ασθενή, ή δεν θα υπήρχε κάποιο κοντινό του άτομο να του προσφέρει βοήθεια. Τα άτομα αυτά χαρακτηριστικά αποφεύγουν να βγουν απ' το σπίτι χωρίς συντροφιά, ή όταν το κάνουν, νιώθουν εξαιρετικά άσχημα. Από την περιγραφή αυτή είναι προφανές ότι η διαταραχή πανικού παραβλάπτει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Η θεραπεία της συνίσταται σε ψυχοθεραπευτικές παρεμβάσεις (κυρίως γνωσιακού- συμπεριφορικού τύπου).
Τα συμπτώματα μιας κρίσης πανικού μπορεί να περιλαμβάνουν:
•Ταχυκαρδία.
• Δυσκολία στην αναπνοή ή αίσθημα ασφυξίας
• Φόβος στα όρια του τρόμου, που σχεδόν παραλύει.
• Ζαλάδα, ίλιγγος, αίσθημα αστάθειας ή λιποθυμίας, ή ναυτία.
• Τρόμος των άκρων, τινάγματα, σπασμούς, έντονος ιδρώτας
• Πνίξιμο ή κόμπος στο λαιμό, πόνος στο στήθος
• Ζεστά αναψοκοκκινίσματα, εξάψεις ή ξαφνικές κρυάδες (ρίγη)
• Τσιμπήματα στα δάχτυλα σαν από καρφίτσες, μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσματα σε όλο το σώμα.
• Αισθήματα αποπροσωποποίησης, αποπραγματοποίησης
Η επικράτηση της διαταραχής πανικού στον γενικό πληθυσμό συναντάται σε ένα ποσοστό 1,5-3,5 τις εκατό και επισυμβαίνει πιο συχνά σε μικρές ηλικίες και σε γυναίκες.
Στη διαταραχή Πανικού,όπως και σε όλες τις αγχώδεις διαταραχές (καθλως και στις συναισθηματικές διαταραχές) χρησιμοποιείται αρκετά αποτελεσματικά η γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία.
Ο θεραπευόμενος καλείται να καταγράψει πέρα από τα αγχώδη ερεθίσματα( σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές, σωματικά συμπτώματα πριν, κατά και μετά το επεισόδιο) καθώς και τις συμπεριφορές που αποφέυγει..
3. Συμπεριφορικοί χειρισμοί:
Η έκθεση στη διαταραχή πανικού είναι κομβική για μια αποτελεσματική θεραπεία, καθώς έτσι ο θεραπευόμενος απευαισθητοποιείται και οι δυσπροσαρμοστικές του γνωσίες τροποποιούνται. Παραδείγματα συμπεριφορικών τεχνικών που χρησιμοποιούνται είναι
α) Μυοχαλάρωση: Η έκθεση του θεραπευόμενου στις διάφορες μορφές μυοχαλάρωσης( πχ έλεγχος αναπνοής) όχι απλά διευκολύνει την έκθεση αλλά έχει και μακροπρόθεσμα οφέλη
β) Διαφραγματική αναπνοή: Ο θεραπευόμενος τοποθετεί το αριστερό του χέρι στην καρδιά και το δεξί στην κοιλιακή χώρα και εκπαιδεύεται ώστε στη διάρκεια της κρίσης κατά την εισπνοή και την εκπνοή να κινείται κυρίως το δεξί του χέρι
γ) Συμπεριφορικά πειράματα: Γρήγορο ανεβοκατέβασμα στις σκάλες, λήψη καφέ έτσι ώστε τα σωματικά συμπτώματα που προκαλούνται να φυσιολογικοποιηθούν.
4. Γνωσιακή αναδόμηση:
Στο σημείο αυτό χρησιμοποιούνται μια σειρά από γνωσιακές τεχνικές προκειμένου να εκμαιευτούν και να τροποποιηθούν οι γνωσίες( αυτόματες αρνητικές σκέψεις, δυσλειτουργικός τρόπος επεξεργασίας πληροφοριών, σχήματα).
Ενδεικτικά παραδείγματα τέτοιων τεχνικών είναι α) η γνωσιακή πρόβα: Έκθεση στη φαντασία που μπορεί να διευκολύνει την πραγματική έκθεση μειώνοντας το προσδοκητικό άγχος β) Τεχνική tic-toc: Γνωσίες(tic) που εμποδίζουν την έκθεση΄΄ Αν προσπαθήσω να πετύχω αυτό το πείραμα θα αποτύχω΄΄ που αντικαθίστανται από γνωσίες toc ΄΄Αν δεν προσπαθήσω καν, η αποτυχία είναι σίγουρη΄΄.
Γενικότερα, η γνωσιακή αναδόμηση που πραγματοποιείται συνεργατικά ανάμεσα στον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο αποσκοπεί στην αποκαταστροφοποίηση και τροποποίηση των γνωσιών.
Παράγοντες που ενδεχομένως αυξάνουν τον κίνδυνο για κρίση πανικού ή διαταραχή πανικού είναι:
- Ένα στρεσογόνο συμβάν, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου ή μια απώλεια
- Ένα τραυματικό συμβάν, όπως ένα σοβαρό ατύχημα ή η σεξουαλική κακοποίηση
- Κάπνισμα ή υπέρμετρη πρόσληψη καφεΐνης
- Ιστορικό παιδικής κακοποίησης (σωματικής ή σεξουαλικής)
- Το οικογενειακό ιστορικό κρίσης πανικού ή διαταραχής πανικού
- Μεγάλες αλλαγές, όπως ένα διαζύγιο ή η γέννηση ενός παιδιού
Τρόποι διαχείρισης της κρίσης πανικού..
1. Πάρτε βαθιές αναπνοές: Κάθε τεχνική χαλάρωσης που μετριάζει την αντίδραση του οργανισμού στο στρες βασίζεται στη σωστή αναπνοή και ιδιαίτερα στις βαθιές εισπνοές.
2. Κάντε μασάζ στο κεφάλι: Είναι γνωστό πως το μασάζ είναι απολαυστικά χαλαρωτικό. Έχει αποδειχθεί στο πλαίσιο επιστημονικών μελετών ότι μεταβάλλει τη βιολογική σύσταση του ίδιου του σώματος ώστε να υποχωρήσει η επίδραση της κορτιζόλης (ορμόνη του στρες). Το μασάζ στο κεφάλι συγκεκριμένα διευκολύνει την αιμάτωση του εγκεφάλου και απομακρύνει την ένταση από τους μύες του αυχένα..
3. Ακούστε ήχους της φύσης: Οι ήχοι της φύσης, όπως το θρόισμα των φύλλων, το κελάηδισμα των πουλιών και ο ήχος των κυμάτων, χαρίζουν αβίαστα την ηρεμία που τόσο χρειάζεστε.
4. Ζεστάνετε τα χέρια σας: Όταν έχουμε στρες, η θερμοκρασία των χεριών μειώνεται ελαφρώς επειδή διοχετεύεται περισσότερο αίμα σε σημεία του σώματος όπου υπάρχει ένταση, όπως οι ώμοι και οι γοφοί. Τρίβοντας τα χέρια σας, πλησιάζοντας το τζάκι ή ακόμη και τυλίγοντας τα δάχτυλά σας γύρω από μια ζεστή κούπα καφέ, πυροδοτείται η χαλάρωση από το παρασυμπαθητικό σύστημα.
5. Φάτε μαύρη σοκολάτα: Δεν υπάρχει τίποτα που να μην «διορθώνεται» με λίγη μαύρη σοκολάτα! Φροντίστε η περιεκτικότητα της σοκολάτας σε κακάο να είναι τουλάχιστον 85%. Η μαύρη σοκολάτα είναι πλούσια σε μαγνήσιο, το οποίο επιδρά χαλαρωτικά στον οργανισμό.
6.Σκεφτείτε κατι όμορφο..θυμηθείτε μια ευχάριστη εικόνα ή ταξιδέψτε με το μυαλο σε ένα όμορφο μέρος ..
Το σημαντικό είναι να απομακρύνεται τη σκέψη σας εκείνη τη στιγμή από τα αγχήδη συμπτώματα έτσι ώστε να διακόψετε τον φαύλο κύκλο..
Και να θυμάστε ότι δεν κινδυνεύετε από μια κρίση..η υγεία σας δεν μπαίνει σε πραγματικό κίνδυνο..
Άρτεμις Δημητροπούλου ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ , ειδίκευση στη Γνωσιακή/Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία
Ψυχολόγος του Κέντρου Κοινότητας του Δήμου Ήλιδας
