Σήμερα οι υποψήφιοι της θεωρητικής κατεύθυνσης εξετάστηκαν στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών.
Όσον αφορά το διδαγμένο κείμενο δόθηκε στους μαθητές απόσπασμα από την ενότητα των Πολιτικών (17η ) και απόσπασμα από την 20η διδακτική ενότητα (Επίκτητος, Διατριβαί,Β 10.1-4).Οι ερωτήσεις δεν παρουσίαζαν ιδιαίτερη δυσκολία και ήταν διατυπωμένες με σαφήνεια.
Σχετικά με το αδίδακτο κείμενο επιλέχθηκε ένα απόσπασμα από τον Θουκυδίδη (Α121,1 -4).Τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα μπορούν να χαρακτηριστούν απαιτητικά και έχρηζαν την καλή γνώση της γραμματικής και του συντακτικού. Ιδιαίτερη προσοχή όφειλαν να δείξουν οι μαθητές στη μετατροπή του πλαγίου λόγου.
Οι καθηγητές των Φροντιστηρίων Ορόσημο-Θαλής εύχονται δύναμη και επιτυχία στους μαθητές.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΗΝΙΚΑ - ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΈΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2022
Α.ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Α1.α.
1. Σωστό
2. Λάθος
3. Λάθος
Α1β.
α--------2
β--------1
γ--------2
δ--------1
Β1.
«Είναι, νομίζω, φανερό ... την οικογένεια και την πόλη».
Ο Αριστοτέλης διακρίνει δύο ειδών κοινωνίες: την κοινωνία των ζώων και την πολιτική κοινωνία των ανθρώπων. Καθεμία από αυτές είναι εφοδιασμένη από τη φύση, η οποία δεν κάνει τίποτα δίχως λόγο και αιτία (τελεολογική αντίληψη), με τα εργαλεία εκείνα που της είναι απαραίτητα για να φτάσει στον τελικό της στόχο και προορισμό.
Έτσι λοιπόν η φύση εφοδίασε τα ζώα με το λόγο, με τη μορφή της φωνής, των άναρθρων κραυγών. Μ’ αυτές τα ζώα μπορούν απλώς μέσω των αισθήσεων να αντιλαμβάνονται και να μεταδίδουν το ένα στο άλλο το συναίσθημα του ευχάριστου και του δυσάρεστου, γιατί μόνο αυτό τους είναι απαραίτητο για να επιβιώνουν και να εκπληρώνουν το σκοπό της ύπαρξής τους.
Από την άλλη, η φύση εφοδίασε τον άνθρωπο με το λόγο, με τη μορφή τόσο του έναρθρου λόγου όσο και της λογικής σκέψης, επειδή τον προόριζε να ζήσει μέσα σε πολιτική κοινωνία. Πρόκειται για μια σύνθετη και ανώτερη ικανότητα που ξεπερνά τα όρια του αισθητού κόσμου, και αποτελεί την ειδοποιό διαφορά του ανθρώπου από τα άλλα ζώα. Τον βοηθά όχι μόνο να εκφράζει τα συναισθήματά του αλλά και να αντιλαμβάνεται και να κάνει φανερές σύνθετες αφηρημένες έννοιες και αξίες, όπως είναι το καλό και το κακό, το ωφέλιμο και το βλαβερό, το δίκαιο και το άδικο και άλλες παρόμοιες, όπως είναι το όμορφο και το άσχημο, το όσιο και το ανόσιο. Χάρη σ’ αυτές ο άνθρωπος δεν καταφέρνει μόνο να επιβιώσει αλλά και να επιτύχει ανώτερους στόχους, όπως να συγκροτήσει κοινωνίες (οικογένεια και πόλη) και να δημιουργήσει πολιτισμό (να αναπτύξει τα γράμματα, τις τέχνες, να θεσπίσει νόμους κ.λπ). Οι έννοιες αυτές, που μας θυμίζουν την «αἰδῶ» και τη «δίκη» του Πρωταγόρα («ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶδεσμοὶ φιλίας συναγωγοί»), αποτελούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να μπορεί ο άνθρωπος να συμβιώνει αρμονικά με άλλους ανθρώπους και να διατηρεί την ισορροπία στις μεταξύ τους σχέσεις.
Βέβαια πρέπει να παρατηρήσουμε ότι ο Αριστοτέλης αναγνωρίζει την ιδιότητα του «πολιτικού» και σε κάποια αγελαία ζώα, με την έννοια ότι αναλαμβάνουν και διεκπεραιώνουν όλα μαζί μια κοινήδραστηριότητα, χωρίς όμως να διαθέτουν έναρθρο λόγο και λογική σκέψη, όπως ο άνθρωπος. Έτσι στο έργο του «Περὶτὰζῷαἱστορίαι» (488 a7) μνημονεύει ως «πολιτικά» ζώα, εκτός από τον άνθρωπο, τη μέλισσα, τη σφήκα, το μυρμήγκι και το γερανό. Στην περίπτωση αυτών των ζώων, το επίθετο «πολιτικός» χρησιμοποιείται για να δηλώσει μια απλούστερη διαδικασία συμμετοχής σε κοινές δραστηριότητες, ενώ όταν αναφέρεται στον άνθρωπο, το σημασιολογικό περιεχόμενο του επιθέτου «πολιτικό .» διευρύνεται και δηλώνει πιο πολύπλοκες κοινωνικές διαδικασίες. Αυτό εκφράζεται κι από το ποσοτικό επίρρημα συγκριτικού βαθμού «περισσότερο», στην πρώτη πρόταση της ενότητας, όπου γίνεται η σύγκριση του ανθρώπου και των αγελαίων ζώων.
Καλό είναι να αξιοποιηθούν τα σχόλια από το εγχειρίδιο του φακέλου υλικού σελ.161
- Οὐθέν μάτην ἡ φύσις ποεῖ
- Λόγος
Β2. Ο Επίκτητος απευθύνεται στον εαυτό του και σε κάθε άνθρωπο και τον προτρέπει να διερευνήσει την ταυτότητά του. Αξιοποιώντας την προστακτική έγκλιση (σκέψαι τίς εἶ) απευθύνει με ήπιο τρόπο την πρόσκληση να στραφεί στον εαυτό του και να προβληματιστεί για την ταυτότητά του. Το κάλεσμα για ενδοσκόπηση και προβληματισμό εκφράζει τις αλλαγές που συντελούνται κατά την ελληνιστική περίοδο και τους ρωμαϊκούς χρόνους στη φιλοσοφία. Ο άνθρωπος δεν είναι πλέον μόνο πολίτης μιας συγκεκριμένης πόλης αλλά λειτουργεί ως υπήκοος ενός μεγάλου βασιλείου στο μεγαλύτερο μέρος της ελληνιστικής περιόδου και στη συ συνέχεια ως πολίτης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Μέσα σε αυτό το ανοίκειο περιβάλλον οι βεβαιότητες του ανθρώπου αρχίζουν να κλονίζονται. Οι δεσμοί με τη γενέθλια πόλη χαλαρώνουν και διαρρηγνύονται, αναζητά να καλύψει το κενό με τη στροφή στον εαυτό του. Στην προτροπή του ο Επίκτητος χρησιμοποιεί το β’ ενικό πρόσωπο και προτρεπτική υποτακτική. Απευθύνεται με αυτόν τον τρόπο στον άνθρωπο της εποχής, σε κάθε αναγνώστη του λόγου αλλά και εἰς ἑαυτόν, στον εαυτό του και τον καλεί να προβληματιστεί και να επιχειρήσει να δώσει απάντηση σε αυτό το ερώτημα.
Με την αναφορά στην προαίρεσιν προσδιορίζει το βασικό στοιχείο που καταξιώνει την ανθρώπινη υπόσταση. Ο σκοπός που θα θέσει ο άνθρωπος στη ζωή του πρέπει να απορρέει από τον ίδιο του τον εαυτό και ότι χρειάζεται ο άνθρωπος να μπορεί να το ψάχνει και να το βρίσκει στηριζόμενος στον εαυτό του. Η φιλοσοφία στρέφεται στον άνθρωπο και αποκτά ατομοκεντρικό χαρακτήρα. (αναφορά στο σχόλιο 1 του βιβλίου σελ. 186). Με την χρήση της προστακτικής «σκόπει» αναφέρεται στο «λόγο» που τον θεωρεί ρυθμιστική αρχή που διέπει την πραγματικότητα και ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα θηρία. Χάρη στον ορθό λόγο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την έννοια του αγαθού, επιλέγει την ενάρετη ζωή και οδηγείται στην ευδαιμονία (+ σχόλιο 187 βιβλίου λόγος) . Με μια τρίτη προτροπή «ἐπί τούτοις πολίτης εἶτοῦ κόσμου καί μέρος αὐτοῦ» τον καλεί να συνειδητοποιήσει πως είναι πολίτης του κόσμου και μέρος αυτού. Δεν είναι όμως από τα υπηρετικά μέρη από αυτά που υποτάσσουν τη βούλησή τους στην υπηρεσία των άλλων. Ανήκει στα μέρη που ηγούνται οπότε κατέχει την ηγετική θέση στην ιεραρχία της διοίκησης του κόσμου.
Αναφορικά με το χρέος και την αποστολή του ανθρώπου ως πολίτη του κόσμου ο Επίκτητος χρησιμοποιεί το ρητορικό ερώτημα για να αποδώσει το χρέος του. Η φιλοσοφία καλείται να δώσει απάντηση προσδιορίζοντας την ιδεώδη για τον κοσμοπολίτη άνθρωπο στάση ζωής. Ο Επίκτητος προτρέπει τον άνθρωπο να μην λειτουργεί προτάσσοντας το ατομικό του συμφέρον και αποφασίζοντας σαν να είναι μεμονωμένο άτομο, αποκομμένη από το σύνολο. Οφείλει αντίθετα να έχει συνείδηση πως αποτελεί μέλος ενός οργανικού συνόλου και πως όλα τα μέλη βρίσκονται σε σχέση αλληλεξάρτησης και να ενεργεί αισθανόμενος την θέση του και τη λειτουργία του ως οργανικού μέλους αυτού του του συνόλου αυτής τη παγκόσμιας φυσικής κοινότητας. Η ατομική βούληση πρέπει να υποτάσσεται στις επιταγές του κοσμικού ορθού λόγου και να ενταχθεί στην λογική τάξη του σύμπαντος. Το αγαθό (ελευθερία και ευδαιμονία) για κάθε άνθρωπο είναι η ορθή ενσωμάτωση σε αυτή την έλλογη τάξη, που ενοποιεί την και διέπει όλα τα στοιχεία που συνθέτουν τον κόσμο. Γι’ αυτό κι ο άνθρωπος πρέπει να επιδιώκει να ζει σε συμφωνία με τη φύση, να παραμερίζει τις προσωπικές φιλοδοξίες που τον απομακρύνουν από αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή μέρος της φύσης και όλου του κόσμου. Στην περίπτωση που δεν καταφέρει να αποδεχτεί αυτή τη φυσική αποστολή ως πολίτης του κόσμου και ενδώσει στις προσωπικές επιθυμίες χωρίς σεβασμό στο σύνολο του ατομικού συμφέροντος θα κυριαρχήσουν στην ψυχή του τα πάθη τα οποία θα του αφαιρούν την ελευθερία και θα τον κάνουν δυστυχισμένο. Ο άνθρωπος μπορεί κατά τους Στωικούς να κατακτήσει την ευδαιμονία μόνο αν κατανοήσει την κοσμική τάση και την θεία πρόνοια και αντιληφθεί τον ρόλο που καλείται ο ίδιος να διαδραματίσει εντασσόμενος σε αυτήν. Η προτροπή του Επίκτητου για την ένταξη του ανθρώπου στην κοσμική τάξη με το επιχείρημα της προτεραιότητας του όλου έναντι του μέρους παραπέμπει σε παλαιότερες αντιλήψεις που απαντούν σε πολλούς Έλληνες στοχαστές για την προτεραιότητα της ευδαιμονίας του συνόλου έναντι της ατομικής και του γενικού καλού έναντι του ατομικού.
Ο Επίκτητος ενισχύει την πρόταση για την αποστολή του ανθρώπου με μια παρομοίωση. Παρομοιάζει τον κόσμο με έναν ανθρώπινο οργανισμό, στον οποίο όλα τα μέλη βρίσκονται σε σχέση αλληλεξάρτησης. Ο πολίτης του κόσμου καλείται να λειτουργήσει όπως ακριβώς ενεργούσε το χέρι ή το πόδι, αν είχαν λογική και μπορούσαν να καταλάβουν τη διάταξη της φύσης. Δεν θα επέλεγαν ποτέ ή δεν θα επιθυμούσαν ποτέ κάτι που να έρχεται σε σύγκρουση με τον ανθρώπινο οργανισμό, αλλά και οι επιθυμίες και οι ενέργειές τους θα ήταν πάντοτε και μόνο σε αναφορά προς το σύνολο. Και ο άνθρωπος, ως πολίτης του κόσμου, καλείται να αντιληφθεί τη θέση του στον κόσμο, να αποδεχθεί την έλλογη κοσμική τάξη και να διαμορφώσει τον βίο σε αρμονία με τον ορθό λόγο που διέπει τη φύση.
Β3.
1-------δ
2-------α
3-------ε
4-------β
5-------στ
Β4.α
1--------ε
2-------- δ
3--------ζ
4--------β
5--------α
6--------στ
Β4.β
ἀδούλευτον: Επικρίθηκε για τον αδούλευτο λόγο του.
προηγουμένων: Τα προηγούμενα χρόνια η εγκληματικότητα είχε μικρότερα ποσοστά.
Β5.Ο Παπανούτσος διατυπώνει την άποψη ότι η προαίρεση συνάδει με την ελεύθερη βούληση η οποία είναι χαρακτηριστικό των ανθρώπων και όχι των ζώων. Από την ύπαρξη της προαίρεσης διαμορφώνει ο άνθρωπος την έλλογη ικανότητα να επιλέγει και να επιβλέπει στα αποτελέσματα των πράξεων τους. Όμως, υπάρχουν περιστάσεις της ζωής που γίνονται με συνήθεια και εντελώς μηχανικά ,χωρίς να χρειάζεται η προαίρεση(κοινωνικός εθισμός).Ο άνθρωπος διαθέτει βούληση ενώ τα ζώα διαθέτουν όρεξη και όχι βούληση /ηθική προαίρεση.
ΚΟΙΝΑ
1.Η προαίρεση και η βούληση είναι χαρακτηριστικά των ανθρώπων και όχι των ζώων. Ο φιλόσοφος συνδέει εμφαντικά την προαίρεση με την ελευθερία και την θεωρεί το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του ανθρώπου.
2.Η προαίρεση δεν ταυτίζεται με την οποιαδήποτε εκούσια πράξη .Ο Παπανούτσος αναφέρει ότι ο άνθρωπος δεν αξιοποιεί την προαίρεση σε όλους τις περιστάσεις της ζωής όπως και ο Επίκτητος που παρατηρεί ότι δεν ταυτίζεται με την οποιαδήποτε εκούσια πράξη μας .Για παράδειγμα οι πράξεις των παιδιών και των άλλων ζώων που γίνονται αυθόρμητα και αιφνιδιαστικά έχουν εκούσιο χαρακτήρα αλλά δεν προκύπτουν κατά προαίρεση.
3.Η διαφορά των ανθρώπων και των ζώων είναι ο λόγος ,η ηθική προαίρεση
Καλό είναι να αξιοποιηθούν χωρία και από τα δύο αποσπάσματα .
Γ.ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Γ1.Αφού δανειστούμε είμαστε ικανοί να προσελκύσουμε με περισσότερο μισθό τους ξένους τους πεζοναύτες γιατί η δύναμη των Αθηναίων μπορεί να αγοραστεί περισσότερο απ’ ότι η δική μας η δική μας όμως λιγότερο θα μπορούσε να πάθει αυτό, επειδή είναι περισσότερο ισχυρή στα σώματα παρά στην περιουσία (ή είναι περισσότερη η σωματική δύναμη παρά η υλική).
Γ2.
Οι Κορίνθιοι υποστηρίζουν οι Πελοποννήσιοι θα νικήσουν τους Αθηναίους. Ξεκινώντας από τη διαπίστωση ότι τους πολεμούν επειδή αδικούνται και έχουν πολλές αφορμές παραπόνων, ισχυρίζονται ότι όταν αμύνονται τους Αθηναίους υπερισχύουν. Σημαντική αιτία αποτελεί η αριθμητική τους υπεροχή και η πολεμική τους εμπειρία. Επιπλέον υποστηρίζουν ότι ανταποκρίνονται σε κάθε πρόκληση όλοι ενωμένοι με τη δέουσα προθυμία. Διαθέτουν τη δυνατότητα να εξοπλίζονται από την περιουσία που διαθέτουν από τους Δελφούς και την Ολυμπία. Παράλληλα προσελκύουν πεζοναύτες παρέχοντας του παχυλό μισθό. Τέλος θεωρούν σε αντίθεση με την δύναμη των Αθηναίων που είναι εξαγοράσιμη, η δική τους στηρίζεται στη σωματική δύναμη και στο σθένος παρά στην υλική.
Καλό είναι να χρησιμοποιηθούν χωρία από το απόσπασμα.
Γ3α. Ἐγώ δε νῦν και ἀδικούμενος τούς πολέμους έγείρω.
Γ3β.
κατάθου
ἐπικράτησον
πρόσχες
πλέονα/πλέω
Γ4α.
ἔχοντες: επιρρηματική αιτιολογική μετοχή συνημμένη στο Υποκείμενο «ἡμεῖς», ως επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρήμα «ἐγειρομεν».
ἐπικρατῆσαι: τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο στην απόσωπη έκφραση «εἰκός ἐστί»
πλήθει; Δοτική της αναφοράς, ως επιρρηματικός προσιορισμός στη μτχ«προύχοντας»
μισθῷ: δοτική του μέσου, ως επιρρηματικός προσδιορισμός στο ὑπολαβεῖν»
ναυβάτας: αντικείμενο στο απαρέμφατο «ὑπολαβεῖν»
ἤ οἰκεία: β’ όρος σύγκρισης από το συγκριτικό μᾶλλον με α’ όρο «ἡ δύναμις»
Γ4β.
Οἱ Κορίνθιοι ἔλεγον τούτους δε τότε και ἀδικουμένους τον πόλεμον ἐγείρειν.
Η φιλολογική ομάδα των Φροντιστηρίων ΟΡΟΣΗΜΟ -ΘΑΛΗΣ
