Αυλαία σήμερα στις Πανελλαδικές Εξετάσεις 2023 και οι μαθητές της Γ' τάξης των ΕΠΑ.Λ. κλήθηκαν να διαχειριστούν ένα θέμα κοινωνικού ενδιαφέροντος και προβληματισμού και συγκεκριμένα την αξία του εθελοντισμού και την κοινωνική αλληλεγγύη.
Το διαγώνισμα αποτελείται από δύο κείμενα, ένα μη λογοτεχνικό και ένα λογοτεχνικό. Και τα δύο κείμενα γίνονται εύκολα κατανοητά από τους υποψηφίους. Τα ερωτήματα είναι σε όλα τα ζητούμενα διατυπωμένα με σαφήνεια και δεν προκαλούν έκπληξη στους προετοιμασμένους υποψηφίους.
Οι ασκήσεις του μη λογοτεχνικού κειμένου ήταν βατές και ένας καλά προετοιμασμένος μαθητής μπορούσε να ανταποκριθεί με ευκολία, ενώ το ζητούμενο της παραγωγής λόγου (έκθεση) ήταν απαιτητικό.
Οι ασκήσεις του λογοτεχνικού κειμένου, ήταν αντίστοιχες της θεωρίας του μαθήματος και χρειαζόταν την τεκμηρίωση των μαθητών.
Όσον αφορά τον βαθμό δυσκολίας του κριτηρίου, ένας μαθητής που έχει διαβάσει καλά την θεωρία και έχει κατανοήσει τα κείμενα δεν θα αντιμετώπισε κάποια ιδιαίτερα προβλήματα.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α1. Στο κείμενο ο συγγραφέας αναφέρεται στα οφέλη του εθελοντισμού στην ψυχική υγεία και την κοινωνική ζωή των συμμετεχόντων σε ανάλογες δράσεις. Αρχικά, οι εθελοντές μπορούν να ανταπεξέλθουν στις πιεστικές συνθήκες εργασίας ενώ ταυτόχρονα νιώθουν πιο χαλαροί, ψύχραιμοι και υπομονετικοί απέναντι στους συναδέλφους τους. Μέσα από ανάλογες δράσεις οι εθελοντές ξεχνούν τα προβλήματά τους επιτυγχάνοντας την ψυχική τους ισορροπία. Τέλος, στην κοινωνική ζωή, ο εθελοντισμός επιδρά θετικά στην απόκτηση γνώσεων ενώ παράλληλα ενισχύει τις διαπροσωπικές σχέσεις των πολιτών.
Α2. α) Θεματική πρόταση: «Καθώς η εθελοντική εργασία … δεν γνώριζαν ποτέ ότι είχαν»
Λεπτομέρειες: «Κοινωνικοποιούνται, … για την επίλυση καθημερινών προβλημάτων.»
Κατακλείδα: «Γενικότερα, … φέρνει γέλιο και χαμόγελο στη ζωή μας.»
β) ομαδική : συλλογική, συνεργατική
ενισχύεται: ενδυναμώνεται
αδράνεια: ακινησία
Α3.
Τίτλος : «Εθελοντισμός: μια κοινωνική αναγκαιότητα … »
Πρόλογος: Χρήση επικαιρότητας
Ζητούμενο 1: Μορφές εθελοντικών δράσεων μέσα από τις οποίες μπορούν να αντιμετωπιστούν σύγχρονα προβλήματα
1. Ανθρωπιστική δράση.
Παροχή υλικών αγαθών ή χρημάτων για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών (π.χ. φυσικές καταστροφές).
Αποστολή ιατροφαρμακευτικού υλικού, παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
Αιμοδοσία, δωρεά οργάνων, συμμετοχή σε ομάδες διάσωσης ανθρώπων.
2. Κοινωνική δράση.
Προσφορά εθελοντικής εργασίας σε συλλόγους και ιδρύματα για την προστασία των παιδιών, την επανένταξη των τοξικομανών και αποφυλακισμένων, τη βοήθεια σε άτομα με ειδικές ανάγκες και σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι.
Παρεμβάσεις που αποβλέπουν στην ποιότητα ζωής (βελτίωση των συγκοινωνιών, καθαριότητα της πόλης, προστασία των πεζών).
Δραστηριοποίηση οργανώσεων για την προστασία των δικαιωμάτων του καταναλωτή.
Διοργάνωση αθλητικών εκδηλώσεων.
Ευαισθητοποίηση για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
3. Περιβαλλοντική δράση.
Ανάληψη πρωτοβουλιών για την προστασία του περιβάλλοντος (προστασία της χλωρίδας και πανίδας, αναδασώσεις, καθαριότητα των ακτών, ανακύκλωση απορριμμάτων, εφαρμογές εναλλακτικών πηγών ενέργειας).
Ζητούμενο 2: Με ποιους τρόπους το σχολείο μπορεί να συμβάλει στην καλλιέργεια πνεύματος
εθελοντισμού στους νέους
- Στις σύγχρονες αντίξοες κοινωνικές συνθήκες το σχολείο οφείλει να είναι ανοιχτό στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον και να αναπτύσσει δυναμικό και εξωστρεφή προς την κοινωνία και τους προβληματισμούς της προσανατολισμό.Η σχολική κοινότητα πρέπει να αναπτύσσει αμφίδρομη σχέση με τα ζητήματα κοινωνικής ευαισθησίας, να καλλιεργείται η εγρήγορση των νέων ανθρώπων και το ιδεώδες της συλλογικής προσφοράς.
- Το μαθητικό κοινό μπορεί να αναπτύξει συλλογικά κοινωνικές δράσεις και με βιωματική και συνεργατική προσέγγιση των κοινωνικών θεμάτων να καλλιεργήσει τις αξίες της ανθρωπιστικής συνεισφοράς, της αλτρουϊστικής ιδεολογίας και της αλληλεγγύης.
- Η έννοια του εθελοντισμού μπορεί να υποστηριχθεί και να προαχθεί με πολιτιστικές δρατηριότητες, ημερίδες,σεμινάρια και αφιερώματααπό μαθητές και εκπαιδευτικούς για να μεταδοθεί το μήνυμα της εκούσιας συνειδητής προσφοράς προς το κοινωνικό σύνολο και να εδραιωθεί η σπουδαιότητά του στη σκέψη των νέων ανθρώπων.
- Προγράμματα Περιβαλλοντικά, Πολιτιστικά, Αγωγής-Υγείαςπου υλοποιούνται στα πλαίσια της σχολικής κοινότητας είναι δυνατόν να καλλιεργήσουν και να διαμορφώσουν εθελοντική συνείδηση στους μαθητές καθώς τους ενεργοποιούν για να δραστηριοποιηθούν σε διάφορους τομείς και να αναλάβουν πρωτοβουλίες που σχετίζονται με την ευαισθητοποίησή τους για πλήθος ζητημάτων.
- Η συνεργασία του σχολείου με διάφορους κρατικούς φορείς και υπηρεσίες μπορεί επίσης να ενδυναμώσει την εθελοντική δράση των μαθητών. Η επικοινωνία με συμβουλευτικούς σταθμούς, με κέντρα ψυχολογικής υποστήριξης, με εθελοντικές οργανώσεις είναι δυνατό να συμβάλλει στην ενεργό συμμετοχή των παιδιών σε δράσεις με κοινωφελή χαρακτήρα.
Β1. Στο ποίημα ‘‘Καταφύγια για τη νύχτα’’ το ποιητικό υποκείμενο πραγματεύεται θέματα της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας. Αρχικά, αναφέρεται στο ζήτημα των αστέγων οι οποίοι αδυνατούν να βρουν μια στέγη, ένα ασφαλές και ζεστό μέρος για να περάσουν τους κρύους μήνες του χειμώνα (“Και στους άστεγους που μαζεύονται......βρίσκει ένα καταφύγιο για τη νύχτα”). Ένα ακόμα θέμα που θίγεται είναι η κοινωνική αναλγησία και αδιαφορία που δείχνουν οι πολίτες στους ανθρώπους που το έχουν ανάγκη, αλλά και η έκκληση για βοήθεια στον υπόλοιπο κόσμο (“Σαν διαβάσεις τούτ’ δω....... άνθρωπε”). Τέλος, το ποίημα αναφέρεται στο ζήτημα της έλλειψης ανθρωπίνων σχέσεων, αλλά και της εκμετάλλευσης του ανθρώπου από τον συνάνθρωπό του (“ Δεν θα καλυτερέψουνε ανάμεσα στους ανθρώπους οι σχέσεις. Δεν συντομεύει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης’’).
Β2. α)
ΜΕΤΑΦΟΡΑ: «Δε συντομεύει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης»
ΕΙΚΟΝΑ: «Στη γωνιά της 26ης Οδού και του Μπροντγουαίη
Στέκει ένας άντρας κάθε βράδυ τους μήνες του χειμώνα.»
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: στ. 4,9 και 13: «Βρίσκει/ Βρίσκουνε καταφύγιο για τη νύχτα»
β) Χρήση α’ ενικού προσώπου: “Ακούω πως στη Νέα Υόρκη” στ. 1
Προσδίδει αμεσότητα, ζωντάνια, ζωηρότητα, ενδιαφέρον στο λόγο, αφού η αφήγηση εμπεριέχει το στοιχείο της προσωπικής μαρτυρίας. Το κείμενο αποκτά προσωπικό, εξομολογητικό τόνο. Προκαλεί συγκινησιακή φόρτιση στο δέκτη, αφού παρακολουθεί και βιώνει προσωπικά βιώματα του πομπού.
Χρήση β’ ενικού προσώπου: Σαν διαβάσετε τούτο’ δω μην κλείσεις το βιβλίο, άνθρωπε” στ. 12
Προσδίδει αμεσότητα και οικειότητα στο λόγο, αφού ο πομπός δημιουργεί έναν τεχνητό αγωγό επικοινωνίας με τον ή τους δέκτες του. Απευθύνεται άμεσα σ’ αυτούς, είναι σαν να συνομιλεί μαζί τους (διαλογικότητα) και έτσι πετυχαίνει να τους καταστήσει συμμέτοχους στο θέμα που αναπτύσσει, περνώντας τους με τον πιο άμεσο τρόπο το μήνυμα του. Ο τόνος γίνεται οικείος, φιλικός.
Χρήση γ’ ενικού προσώπου: “Στέκει ένας άντρας κάθε βράδυ του μήνες του χειμώνα” στ. 3 γ’ ενικό
Προσδίδει αντικειμενικότητα, αμεροληψία, ουδετερότητα, αφού οι επισημάνσεις του πομπού φαίνονται αναμφισβήτητες και γενικώς αποδεκτές.
Β3. Στο ποίημά του ο Μπρέχτ αναφέρεται στην απουσία του πνεύματος ανθρωπισμού στις σύγχρονες κοινωνίες. Με αφορμή τις δυσκολίες που γνώρισε ένας άστεγος στη Ν. Υόρκη λόγω του βαρύ χειμώνα, εμφανίζεται ένας συμπολίτης ο οποίος κατέχοντας το πνεύμα του ανθρωπισμού προσφέρει καταφύγιο στους απόρους. Το ποιητικό υποκείμενο φαίνεται πως ακολουθεί μια απαισιόδοξη άποψη τονίζοντας πως υπάρχουν πολλοί που θα μείνουν χωρίς καταφύγιο («μα ωστόσο λίγοι άνθρωποι βρίσκουνε καταφύγιο...για μια νύχτα τους φυλάγεις»), γεγονός που φανερώνει πως το πρόβλημα δε μπορεί να λυθεί. Θα είναι προσωρινό και μόνο για αυτή τη νύχτα. Χρειάζεται συλλογική προσπάθεια και η κοινωνία να αναπτύξει πνεύμα αλληλεγγύης, αλτρουισμού και συναδέλφωσης. Μέσα από τις φράσεις «Το χιόνι που προορίζονταν γι αυτούς πέφτει στο δρόμο» και «σαν διαβάσεις τούτο ‘δω, μην κλείσεις το βιβλίο, άνθρωπε» παρουσιάζεται η ελπίδα που έχει ο ποιητής να εισακουστεί από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας, ενώ με την επανάληψη του στίχου «Για μία νύχτα τους φυλάγεις απ ́τον άνεμο» προσπαθεί να ευαισθητοποιήσει τον δέκτη και να ενισχύσει το αίσθημα αλληλεγγύης που χρειάζεται για τον περιορισμό του προβλήματος. Επομένως, αν και το ποίημα θίγει ένα κοινωνικό φαινόμενο που υποβαθμίζει τον ανθρώπινο πολιτισμό, ενυπάρχει σε αυτό μία αισιόδοξη νότα, καθώς μπορεί να περιοριστεί με την παροχή φροντίδας και βοήθειας στον συνάνθρωπο.
Η ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΤΩΝ «ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΩΝ ΒΟΛΛΑΡΗΣ»
