Τα φετινά θέματα στα Αρχαία ελληνικά είναι σαφή ως προς τη διατύπωση και χαρακτηρίζονται ως αντίστοιχης δυσκολίας με τα περσινά, απευθυνόμενα σε πολύ καλά διαβασμένους μαθητές.
Το διδαγμένο κείμενο προέρχεται από το έργο του Πλουτάρχου, Περί Ἀλεξάνδρου τύχης και ἀρετῆς, 6 329 A-D). Οι ερωτήσεις κατανόησης χαρακτηρίζονται απλές ως προς τα ζητούμενα οι υποψήφιοι δεν θα αντιμετωπίσουν κάποια δυσκολία. Ειδικά, στο Β1 απαιτείται καλή γνώση των ερμηνευτικών σχολίων του Φακέλου Υλικού και συνδυαστική σκέψη.
Το αδίδακτο κείμενο προέρχεται από τον Θουκυδίδη και το έργο του Ἱστορίαι, Θ. 81.1-2. Η μετάφραση είναι αυξημένης δυσκολίας και αυτό πιθανόν να δυσκόλεψε τους υποψηφίους. Οι ερωτήσεις της Γραμματικής εξετάζουν μεγάλος εύρος γνώσεων ρηματικών και ονομαστικών τύπων και απαιτούν καλή γνώση Γραμματικής και Συντακτικού. Οι ερωτήσεις του συντακτικού περιορίστηκαν σε αναγνώριση λέξεων, όρων και σε ανάλυση μετοχής σε πρόταση που είχε πολλά χρόνια να ζητηθεί.
Απαντήσεις
A1.
1. Λάθος : « εἰς ἔν τοῦτο συντείνει κεφάλαιον… διωρισμένοι δικαίοις»
2. Σωστό : «ὤσπερ ἀγέλης … συντρεφομένης»
3. Λάθος : « Οὐ γάρ, ὡς Ἀριστοτέλης συνεβούλευεν αὐτῷ … ἐνέπλησε και στάσεων ὑποὐλων τήν ἡγεμονίαν»
4. Σωστό : «οὔς τῷ λόγῳ μή συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος»
5. Λάθος : «προσέταξεν … δέ τούς πονηρούς»
Α2. Η εκστρατεία του Αλέξανδρου δημιούργησε ένα οικουμενικό κράτος, το οποίο περιλάμβανε ένα πλήθος λαών με διαφορετικές γλώσσες, θρησκείες, νοοτροπίες και παραδόσεις. Ο Αλέξανδρος κατανόησε ότι, για να κυβερνηθεί αυτό το κράτος, έπρεπε να εφαρμοστεί μια πολιτική που θα γινόταν αποδεκτή από τους διαφορετικούς λαούς. Έτσι, επιδίωξε να φανεί πως συμπεριφέρεται προς όλους τους κατοίκους του κράτους του όχι ως κατακτητής αλλά ως αγαθός ηγεμόνας που επιτελεί μια θεϊκή αποστολή («θεόθεν ἁρμοστής»). Θεωρούσε πώς έπρεπε να λειτουργήσει ως συμφιλιωτής όλων των λαών («διαλλακτής τῶν ὄλων νομίζων»). Η τακτική που εφάρμοζε για την επέκταση και τη σταθεροποίηση της κυριαρχίας του ήταν να εντάσσονται ειρηνικά στο κράτος του οι φυλές και οι λαοί που συναντούσε κατά την εκστρατεία του, αλλά όσους δεν έπειθε να ενωθούν μαζί του χωρίς αντίσταση τους κατακτούσε με τη δύναμη των όπλων («συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος»). Όπως φαίνεται από την παρομοίωση «ὥσπερ ἐν κρατῆρι … ἡγεῖσθαι πάντας» όπου ο Πλούταρχος παρομοιάζει την πολιτική του Αλέξανδρου για τη συμφιλίωση όλων των λαών, μέσω της ανάμειξης των τρόπων ζωής, των ηθών, των εθίμων αλλά και της ανάμειξης των πληθυσμών, με την πραγματοποίηση μεικτών γάμων ανάμεσα σε Έλληνες και Περσίδες, μέσα σε ένα μεγάλο συμποσιακό αγγείο («ἐν κρατῆρι»). Παράλληλα, η παρομοίωση αυτή δημιουργεί μια μεταφορική εικόνα: παρουσιάζει τον Αλέξανδρο σαν να αναμειγνύει και να ομογενοποιεί μέσα σε ένα μεγάλο αγγείο τους διαφορετικούς λαούς και τα πολιτισμικά στοιχεία καθενός.
Ο Αλέξανδρος παρουσιάζεται εδώ σαν να έχει σχεδιάσει και να εφαρμόζει ένα πρόγραμμα πολιτισμικής ομογενοποίησης. Πάντως, ο νέος ελληνιστικός κόσμος που προέκυψε από την εκστρατεία του Αλεξάνδρου ανέδειξε καινούργιες αξίες, που υπονόμευσαν τις αξίες των πόλεων-κρατών· και στο ηθικόπολιτικό επίπεδο, η ηθική του δασκάλου του Αλεξάνδρου, του Αριστοτέλη, αντιστοιχούσε στη μικρή κλίμακα μιας πόλης και όχι στην αναδυόμενη οικουμένη. Εδώ ο Αλέξανδρος δίνει μια νέα αντίληψη για την πατρίδα η οποία συνεχίζει να θεωρείται βασικό καθήκον, ωστόσο ήδη οι Κυνικοί επαναπροσδιορίζουν τη σημασία του όρου. Καθώς το άτομο δεν προσδένεται ούτε περιορίζεται στην πόλη και τον τόπο του, ο όρος διευρύνεται, για να συμπεριλάβει ολόκληρο τον κόσμο. Η αντίληψη ότι υπάρχει ουσιαστική και φυσική σύνδεση του καθενός με την ανθρωπότητα, η προτεραιότητα της ανθρώπινης ιδιότητας, είναι η βάση του στωικού κοσμοπολιτισμού.
Β2. Η Πολιτεία του Ζήνωνα παρουσιάζει κοινά στοιχεία με το παράλληλο κείμενο του Μάρκου Αυρήλιου. Ο Ζήνωνας επιθυμεί ένα κράτος όπου όλοι θα ζουν εφαρμόζοντας έναν κοινό νόμο όπως συμβαίνει με την αγέλη των ζώων «ἵνα μη κατά πόλεις … συντρεφομένης». Ο Μάρκος Αυρήλιος, επηρεασμένος από τους Στωικούς, υποστηρίζει ότι αποτελεί μέρος που ζει σύμφωνα με φυσικούς νόμους και συνδέεται με δεσμούς συγγένειας με ομοειδή μέλη «μέρος ενός συνόλου που υπακούει σε φυσικούς νόμους», «με συνδέει μια συγγένεια με ομοειδή μέρη».
Στην Πολιτεία του Ζήνωνα ο Πλούταρχος επισημαίνει τη σημασία της ευνομίας, στο πλαίσιο της οικουμένης « ὥσπερ ὄναρ … ἀνατυπωσάμενος». Η ευνομία αποτελούσε μόνιμο αίτημα στη θεωρία και την πρακτική της ελληνικής αρχαιότητας. Ένας από τους υποστηρικτές της δημοκρατίας, ο λεγόμενος “Ανώνυμος του Ιαμβλίχου” συνοψίζει τα πλεονεκτήματά της, αξιολογώντας την ως «ό,τι καλύτερο για το σύνολο και για το άτομο». Στους Στωικούς, ο νόμος είναι ουσιαστικό στοιχείο της πόλης, που ορίζεται ως ένα «πλήθος ανθρώπων που διοικούνται από τον νόμο» (Κλήμης Αλεξανδρεύς, Στρωματεῖς, 4.26), τον φυσικό νόμο που ισχύει για όλα τα πράγματα. Ο ηγέτης αυτής της κοσμόπολης πρέπει να γνωρίζει τα αγαθά και τα κακά, να κατέχει το κύριο πολιτικό αγαθό, την αρετή, και να αναλαμβάνει πολλαπλούς ρόλους (κυβερνήτης, δικαστικός, παιδαγωγός κ.ά.), ώστε να διασφαλιστεί η ευνομία. Στο παράλληλο κείμενο ο Μάρκος Αυρήλιος τονίζει ότι όλες του οι πράξεις θα κατευθύνονται με γνώμονα το κοινό καλό «δεν θα πράξω τίποτε το ακοινώνητο, … αντίθετη παρόρμηση». Μόνο έτσι η ζωή θα είναι αρμονική, εφόσον ο πολίτης με τις πράξεις του ωφελεί το κοινωνικό σύνολο και ευχαριστιέται γι’ αυτό «Αν το κατορθώσεις … απονέμει η πολιτεία»
Β3.
α) συντείνει : ένταση
β) αἴρεσιν : προαιρετική
γ) κρατῆρι : κράση
δ) ἐνέπλησε : πληθυσμού
ε) χρώμενος : χρήσεως
Β4.
1. γ
2. α
3. β
4. α
5. α
Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Γ1. Οι αρχηγοί στην Σάμο και προπαντός ο Θρασύβουλος, ο οποίος είχε πάντα την ίδια γνώμη, όταν άλλαξε την πολιτική κατάσταση, για ν᾽ ανακληθεί ο Αλκιβιάδης, κατόρθωσε τέλος, κάνοντας Εκκλησία, να πείσει τους περισσότερους στρατιώτες, και ψήφισαν να τον ανακαλέσουν και να του δώσουν αμνηστία. Ο Θρασύβουλος πήρε καράβι, πήγε προς τον Τισσαφέρνη και έφερε πίσω στην Σάμο τον Αλκιβιάδη, πιστεύοντας ότι η μόνη σωτηρία ήταν να μεταστρέψει τον Τισσαφέρνη για να γίνει φίλος των Αθηναίων και να εγκαταλείψει τους Πελοποννησίους.
Γ2.
Ο Αλκιβιάδης επιστρέφει στη Σάμο ως αυτός που έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει τους Αθηναίους δίνοντάς τους μεγάλες ελπίδες για τα όσα θα συνέβαιναν μελλοντικά και υπερβάλλοντας πολύ την επιρροή του στον Τισσαφέρνη. Στόχος του ήταν να τρομοκρατήσει τους ολιγαρχικούς της Αθήνας (ἵνα οἵ τε οἴκοι τὴν ὀλιγαρχίαν ἔχοντες φοβοῖντο αὐτὸν) και να τους ωθήσει στο να διαλύσουν γρήγορα τους πολιτικούς τους συλλόγους (καὶ μᾶλλον αἱ ξυνωμοσίαι διαλυθεῖεν). Ταυτόχρονα επιδιώκει να ενισχύσει την επιβολή του στους στρατιώτες της Σάμου και να τους ενθαρρύνει (καὶ οἱ ἐν τῇ Σάμῳ τιμιώτερόν τε αὐτὸν ἄγοιεν καὶ αὐτοὶ ἐπὶ πλέον θαρσοῖεν). τέλος, στόχος του είναι οι εχθροί ν᾽ άρχιζαν να έχουν μεγάλες αμφιβολίες για τον Τισσαφέρνη και να χάσουν τις ελπίδες τους προς αυτόν (οἵ τε πολέμιοι τῷ Τισσαφέρνει ὡς μάλιστα διαβάλλοιντο καὶ [ἀπὸ] τῶν ὑπαρχουσῶν ἐλπίδων ἐκπίπτοιεν.).
Γ3. α.
τοῖς πλήθεσι
ἰδιαιτέραν -ἰδιωτέραν
πλεῖστα
ὑμᾶς αὐτάς
τῶν ὐπαρχόντων
τῇ ἐλπίδι
β. πέπεικε
ἐψηφισμένων
πέπλευκῶς
καταγήοχε, κατῆχε
Γ4. α.
τὰ πράγματα: αντικείμενο στο «μετέστησε»
ἄδειαν: αντικείμενο στη μετοχή «ψηφισαμένων»
ὡς τὸν Τισσαφέρνην: εμπρόθετος προσδιορισμός κατεύθυνση σε πρόσωπο στο «πλεύσας»
ἐκκλησίας: υποκείμενο στη μετοχή «γενομένης»
τῶν μελλόντων: επιθετική μετοχή ως γενική αντικειμενική στο «ελπίδας»
οἴκοι: επιρρηματικός προσδιορισμός στάσης σε τόπο στη μετοχή «ἔχοντες»
τῷ Τισσαφέρνει: δοτική αντικειμενική στο «πολέμιοι»
β. επιρρηματική χρονική μετοχή, συνημμένη στο υποκείμενο στου ρήματος κατῆγεν, Θρασύβουλος
Ἐπεί /ἐπειδή Θρασύβουλος ἔπλευσε ὡς τον Τισσαφέρνην
