Τα θέματα στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας
ΚΕΙΜΕΝΟ Εμείς και οι αρχαίοι χώροι θέασης και ακρόασης
Οι χώροι θέασης και ακρόασης που δημιούργησε η ελληνική αρχαιότητα αποτελούν για πολλούς λόγους μιαν από τις πιο σημαντικές ομάδες μνημείων της πολιτισμικής μας κληρονομιάς.
Πρώτα απ' όλα, γιατί οι χώροι αυτοί, ως τόποι μαζικής συγκέντρωσης, για θρησκευτικούς, πολιτικούς ή ψυχαγωγικούς σκοπούς, εκφράζουν στην αρχιτεκτονική με τον προφανέστερο τρόπο τη δημοκρατική αντίληψη για τη ζωή και την έντονη αίσθηση κοινότητας που χαρακτήρισε τον αρχαίο βίο. Τα σχετικά αρχιτεκτονικά σχήματα εκείνης της δημιουργίας (θέατρα, βουλευτήρια κλπ.) εξακολουθούν μέχρι σήμερα να εξυπηρετούν ανάλογες δραστηριότητες.
Ένας δεύτερος λόγος για την ιδιαίτερη σημασία αυτών των χώρων είναι ότι το θέαμα και ο λόγος που αναπτυσσόταν μέσα σ' αυτούς, ιδιαίτερα το ψυχαγωγικό θέαμα, με την πραγματική έννοια της ψυχαγωγίας, της αγωγής της ανθρώπινης ψυχής, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κοινωνικά πολιτισμικά αγαθά. Από τη γέννηση του δράματος στους χώρους λατρείας της αρχαίας Ελλάδας μέχρι και σήμερα ο λόγος και η δράση που εκτυλίσσεται μέσα σε θεατρικούς χώρους παράγουν πολιτισμό.
Και ένας τρίτος λόγος είναι ότι στο χώρο της Μεσογείου, και ιδιαίτερα στην Ελλάδα, σώζονται σε μεγάλο αριθμό οι χώροι στους οποίους ασκήθηκε από την εποχή της διαμόρφωσής της η θεατρική δημιουργία. Οι χώροι αυτοί, περισσότερο από όσο όλα τα άλλα κατάλοιπα του παρελθόντος, ασκούν στη σύγχρονη κοινωνία αλλά και τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, μιαν ιδιαίτερη πρόκληση επαφής του παρόντος με το παρελθόν, επειδή προσφέρονται κατ' εξοχήν για χρησιμοποίησή τους με την ίδια λειτουργία για την οποία σχεδιάστηκαν. Αυτή η επαφή του παρόντος με το παρελθόν, όχι μόνο των ειδικών αλλά και του ευρύτερου κοινού, είναι μια βασική επιδίωξη της σύγχρονης αρχαιολογίας, η οποία βλέπει τη δικαίωσή της στη βίωση από την κοινωνία του ιστορικού περιεχομένου και του μηνύματος ζωής των μνημείων. Αλλά και από την άλλη πλευρά, η βίωση των μνημείων και η ένταξή τους στη ζωή εξελίσσεται από τάση σε απαίτηση της σύγχρονης κοινωνίας.
Η επιδίωξη της συνάντησης της σύγχρονης δημιουργικότητας και των διαμορφωμένων από το δημιουργικό παρελθόν σχημάτων θεατρικών χώρων, που εξυπηρετεί την παραπάνω απαίτηση, θέτει, βέβαια, προβλήματα, αφού τα αρχαία θέατρα και οι άλλοι χώροι θέασης, όπως τα ωδεία, τα στάδια κλπ., είναι πλέον μνημεία, όλα με μικρότερες ή μεγαλύτερες φθορές και καταπονήσεις. Τα περισσότερα μάλιστα σώζονται αποσπασματικά, μέχρι σημείου αδυναμίας αναβίωσης και εξυπηρέτησης της κατά προορισμόν λειτουργίας τους.
Τα προβλήματα αυτά δεν πρέπει, βέβαια, με κανέναν τρόπο να οδηγούν σε αρνητική τοποθέτηση για τη σύγχρονη χρήση των κατάλληλων για τη δραστηριότητα αυτή μνημείων. Η επαφή του κοινού με τα μνημεία, και ιδιαίτερα στην περίπτωση αυτή η βίωση από το ευρύ κοινό σύγχρονων προβληματισμών και καλλιτεχνικών εκφράσεων μέσα από το ιστορικό περιβάλλον, είναι ο καλύτερος και αποτελεσματικότερος τρόπος προσέγγισης και οικείωσης της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Αλλά είναι, παράλληλα, και ο δραστικότερος τρόπος δημιουργίας στην ευρύτερη κοινωνία συνείδησης εκτίμησης και προστασίας των μνημείων μας.
Η καταγραφή όλων των μνημείων αυτών –των πολύ ή λιγότερο γνωστών, των εντοπισμένων αλλά μη ερευνημένων, αλλά και εκείνων των οποίων γνωρίζουμε ακόμη την ύπαρξη μόνο από αρχαίες μαρτυρίες– με όλα τα δεδομένα τους, δηλαδή την ιστορία τους, τα χαρακτηριστικά τους, την κατάστασή τους και τις δυνατότητες χρήσης ή απλής ανάδειξής τους, θα προσφέρει ένα πολύ σημαντικό εργαλείο στη συστηματικότερη διαχείριση αυτού του πλούτου.
Η όσμωση1 αρχαιολόγων, ανθρώπων του θεάτρου, παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης και άλλων διανοητών είναι βέβαιο ότι θα δημιουργήσει ένα πολύ καλό κλίμα για μια κοινή προσπάθεια ισορροπημένης και συνετής προσέγγισης του είδους αυτού των μνημείων.
Η καλλιέργεια, εξάλλου, με διάφορες εκδηλώσεις στο ευρύτερο κοινό της τάσης αυτής απέναντι στα μνημεία θα αποτελέσει ουσιαστική θετική συμβολή, αφενός, στην ολοκληρωμένη προστασία τους (ενεργητική προστασία και από το ευρύ κοινό) και, αφετέρου, στη δημιουργική βίωση των αρχαίων χώρων θέασης.
Β. Λαμπρινουδάκης, «Εμείς και οι αρχαίοι χώροι θέασης και ακρόασης», στον συλλογικό τόμο «Διάζωμα» κίνηση πολιτών για την ανάδειξη των αρχαίων θεάτρων, Εκδόσεις Διάζωμα 2009 (Διασκευή).
A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, σύμφωνα με το κείμενο, τις παρακάτω διαπιστώσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας, δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι σωστή, ή τη λέξη Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασμένη:
Ο συγγραφέας συσχετίζει τους αρχαίους θεατρικούς χώρους με τη δημοκρατία.
Ο συγγραφέας θεωρεί το αρχαίο θέατρο διασκέδαση και όχι πραγματική ψυχαγωγία.
Κατά τον συγγραφέα, δεν θα πρέπει σήμερα να γίνονται θεατρικές παραστάσεις στα αρχαία θέατρα.
1 όσμωση ή ώσμωση: (μτφ.) η αλληλεπίδραση.
Β2. α)
Μονάδες 10
Να βρείτε τους τρόπους ανάπτυξης της έβδομης παραγράφου του κειμένου (Η καταγραφή ... αυτού του πλούτου) και να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Β3. α)
(λέξεις-εκφράσεις) που να διατηρούν τη συνοχή του κειμένου: Πρώτα απ' όλα (στη δεύτερη παράγραφο) παράλληλα (στην έκτη παράγραφο) εξάλλου (στην ένατη παράγραφο).
Μονάδες 6
Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
εκτυλίσσεται, κατάλοιπα, επιδίωξη, προσέγγισης, ολοκληρωμένη.
Μονάδες 5
Β4. α)
αναπτυσσόταν, δράση, ερευνημένων, γνωρίζουμε, ανάδειξης.
Μονάδες 5
Να αιτιολογήσετε τη χρήση της διπλής παύλας στην παρακάτω περίπτωση:
Ο συγγραφέας δεν θα συμφωνούσε με τη διοργάνωση σύγχρονων μαθητικών αγώνων ρητορικής σε ένα αρχαίο βουλευτήριο.
Κατά τον συγγραφέα, η χρήση των αρχαίων θεάτρων σε σύγχρονες εκδηλώσεις μπορεί να συμβάλει στην προστασία και ανάδειξή τους.
Μονάδες 4 β) Να αντικαταστήσετε τις διαρθρωτικές λέξεις-εκφράσεις με άλλες
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου:
–των πολύ ... αρχαίες μαρτυρίες– (στην έβδομη παράγραφο). β) Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο κείμενο; Να δικαιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέα.
Μονάδες 2 Μονάδες 3
Γ1. Σε ομιλία που θα εκφωνήσετε σε ημερίδα του Δήμου σας με θέμα «Προστασία και αξιοποίηση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς», να εκθέσετε τις απόψεις σας (500-600 λέξεις) σχετικά με:
α) τους λόγους για τους οποίους πρέπει το ευρύ κοινό να πλησιάσει και να
γνωρίσει τους χώρους και τα μνημεία της πολιτισμικής μας κληρονομιάς
και
β) τις δραστηριότητες με τις οποίες οι πολίτες και ειδικότερα οι νέοι θα
εξοικειωθούν με αυτά.
ΟΔΗΓΙΕΣ (για τους εξεταζομένους)
Μονάδες 40
Σχόλιο στο μάθημα της Νεοελληνικής γλώσσας από τους καθηγητές του φροντιστηρίου Δίκτυο ΔΟΜΗ
Στο μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας ζητήθηκε από τους μαθητές να αναφερθούν στην αξία των μνημείων για την πολιτιστική μας κληρονομιά. Ειδικότερα, το κείμενο είναι κατανοητό, οι ασκήσεις απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή και είναι αυξημένης δυσκολίας σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Για καλά προετοιμασμένους μαθητές. Το θέμα της έκθεσης είναι σαφές, διδαγμένο και εντός του θεματικού κύκλου
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ
Α1. Περίληψη:
Ο συγγραφέας στο κείμενό του πραγματεύεται τη σημασία και αξιοποίηση των μνημείων. Αρχικά υπογραμμίζει ότι ο τρόπος με τον οποίο λειτουργούσαν συνδεόταν με τη δημοκρατική οργάνωση των αρχαίων κοινωνιών, τονίζοντας τον ψυχαγωγικό ρόλο που διαδραμάτιζαν οι θεατρικοί χώροι. Επισημαίνει τη διαχρονική σύνδεση του κοινού με το πολιτισμικό και ιστορικό του παρελθόν, και παρά τις όποιες φθορές των μνημείων από το πέρασμα των χρόνων είναι θετικός στη δημιουργική αξιοποίησή τους, μέσα από την οργάνωση παραστάσεων και πολιτιστικών εκδηλώσεων. Καταλήγοντας, ο συγγραφέας υποστηρίζει πως η επαφή του κοινού με τα μνημεία θα συμβάλλει στην προστασία και στη δημιουργική προσέγγισή τους.
Β1. Α) Σ
Β) Λ
Γ) Λ
Γ) Λ
Δ) Λ
Ε) Σ
Β2. Α) Συνδυασμός μεθόδων: αιτίου – αποτελέσματος και παραδείγματα.
Αιτίο – αποτέλεσμα: «Η καταγραφή....θα προσφέρει ...πλούτου.»
Παραδείγματα: «δηλαδή την ιστορία τους...ανάδειξης τους...»
Β) Πρώτα απ’ όλα→ Αρχικά, πρωτίστως
παράλληλα→ Ακόμα, επιπλέον
εξάλλου→ Άλλωστε
Β3. Α) Συνώνυμα:
εκτυελίσσεται→ διαδραματίζεται
κατάλοιπα→ απομεινάρια, κληροδοτήματα
επιδίωξη→στόχος
προσέγγισης→επαφής
ολοκληρωμένη→άρτια, πλήρη
Β) Αντώνυμα:
αναπτυσσόταν→ περιοριζόταν, υποβαθμιζότανοπισθοχωρούσε, απουσίαζε
δράση→απραγία, αδράνεια
ερευνημένων→ ανεξερεύνητων
γνωρίζουμε→ αγνοούμε
ανάδειξης→ παραγκωνισμού, υποβάθμισης
Β4. Α) Με τη χρήση της διπλής παύλας ο συγγραφέας συμπληρώνει τη θέση του για τη καταγραφή των μνημείων. Επεξηγεί ότι αναφέρεται σε εντοπισμένα και μη μνημεία. Πρόκειταιε για εμβόλιμο σχόλιο του συγγραφέα.
Β) Στο κείμενο κυριρχεί το γ΄ πρόσωπο γιατί ο συγγραφέας θέλει να δώσει αντικειμενικότητα, επίσημο και ουδέτερο ύφος.
Γ1.
Επικοινωνιακό πλαίσιο: Ομιλία
Προσφώνηση:
Αγαπητοί συμπολίτες
Ζητούμενα:
Α) Λόγοι προσέγγισης κοινού με μνημεία
- Ψυχική ηρεμία, αγαλλίαση, αισθητική απόλαυση.
-Παροχή γνώσεων για τον πολιτισμό του παρελθόντος (καθημερινός βίος, ασχολίες, αντιλήψεις, θρησκεία, συνήθειες, καλλιτεχνική δημιουργία, σχέσεις με άλλους τόπους εντός και εκτός Ελλάδας, τοπικές συνήθειες κ.λπ.).
- Αισθητοποίηση της ιστορικής συνέχειαςτου πολιτισμού και της παράδοσής μας.
- Μετάγγιση ιδεών – μετάδοση διαχρονικών αξιών.
- Παροχή προτύπων δράσης και συμπεριφοράς.
- Ερεθίσματα στη σκέψη και στη φαντασία→ γονιμοποίηση της σύγχρονης τέχνης και του πολιτισμού.
- Εφαλτήριο πολλές φορές στην ιστορική πορεία της Ελλάδας και της Ευρώπης για έξοδο από το τέλμα – ανανέωση του πολιτισμού, αναγέννηση – ενεργοποίηση των ζωογόνων δυνάμεων του ανθρώπου.
- Συμβολή στη διαμόρφωση της εθνικής μας συνείδησης και συνέχειας.
- Αφορμή για τη βαθύτερη μελέτη της ιστορίας του τόπου μας.
Β) Δραστηριότητες εξοικείωσης με τα μνημεία
- Να ενημερώνονται οι πολίτες για τα μνημεία του τόπου τους – κυρίως της ιδιαίτερης πατρίδας τους και του τόπου κατοικίας τους – ώστε να ευαισθητοποιούνται για την προστασία τους.
- Να υπάρξει συντονισμένη κρατική παρέμβαση (αρχαιολόγοι, μουσεία, προσέλευση κοινού, εισιτήρια, ημέρες ελεύθερης διέλευσης).
- Πολιτιστικές ανταλλαγές με άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, ώστε να αναδειχτεί η ευρωπαϊκή διάσταση των μνημείων της καθεμιάς.
- Να λαμβάνουν οι νέοι τις γνώσεις και την αισθητική καλλιέργεια ώστε να αντιλαμβάνονται την αξία των μνημείων και της τέχνης γενικότερα.
- Να γενικευθούν προγράμματα όπως αυτό της «υιοθεσίας μνημείων».
- Να αξιοποιούνται τα μνημεία κατά τη σχολική διδασκαλία. Δηλαδή να αποκτούν οι μαθητές βιωματική σχέση με τα μνημεία του τόπου τους μέσω εκπαιδευτικών εκδρομών σε αρχαιολογικούς χώρους για τους οποίους έχει γίνει διδασκαλία στην τάξη και με χρονική συνάφεια τέτοια ώστε το γνωστικό υλικό να είναι διαθέσιμο στη μνήμη των μαθητών, ώστε να είναι ενεργοί ακροατές κατά την ξενάγηση.
- Ψηφιακό σχολείο (διαδραστική περιήγηση σε μουσεία).
Αποφώνηση: Σας ευχαριστώ.
Οι απαντήσεις των θεμάτων είναι ενδεικτικές.
Επιμέλεια απαντήσεων:
Βαγγοπούλου Κατερίνα
Βόλλαρης Γιάννης
Ζάγκλης Διονύσης
Κουτσάφτη Βάσω
Μαλαπέτσα Σοφία
Παναγοπούλου Ακριβή- Ειρήνη
Ραμαροσόν Ελευθερία
Φαμέλου Βίκυ
