Το Ψυχοσάββατο είναι ένα «μνημόσυνο» στις ψυχές των ανθρώπων που έφυγαν από τη ζωή. Το Σάββατο 9 Μαρτίου είναι το πρώτο.
Έφτασε η ημερομηνία για το πρώτο Ψυχοσάββατο της χρονιάς. Τη συγκεκριμένη μέρα, η Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία τιμά τη μνήμη των χριστιανών που έχουν αποβιώσει. Παρότι όλα τα Σάββατα είναι αφιερωμένα στις ψυχές τους, κατά τα δύο παρακάτω, τελούνται μνημόσυνα και άλλες τελετές στα νεκροταφεία της χώρας.
Τα 2 επίσημα Ψυχοσάββατα του 2024
Για το έτος 2024 οι ημερομηνίες που πέφτουν τα δύο ψυχοσάββατα είναι:
- Πρώτο ψυχοσάββατο: 09 Μαρτίου
- Δεύτερο ψυχοσάββατο: 22 Ιουνίου
Πέρα όμως από τα επίσημα ψυχοσάββατα, κατά περιοχές υπάρχουν κι άλλα Σάββατα που αφιερώνονται στη μνήμη των νεκρών, όπως για παράδειγμα το Σάββατο πριν τη γιορτή του Αγ. Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη.
Για αυτόν τον λόγο οι πιστοί καλό θα είναι να συμβουλεύονται τον ιερεά της ενορίας τους.
Επίσης, κατά περιοχές υπάρχουν κι άλλα ανεπίσημα Ψυχοσάββατα που αφιερώνονται στη μνήμη των νεκρών.
- Ψυχοσάββατο της Τυρινής (Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων): 23 Μαρτίου
- Το Σάββατο του Λαζάρου- το γιορτάζουν σαν Ψυχοσάββατο: 27 Απριλίου
- Το Σάββατο πριν την εορτή του Αγίου Δημητρίου: 26 Οκτωβρίου
Οι πιστοί τιμούν τα προσφιλή τους πρόσωπα που έφυγαν από τη ζωή με μνημόσυνα στις εκκλησίες, τρισάγια στους τάφους, μοίρασμα κολλύβων και ελεημοσύνες στους φτωχούς. Παλαιότερα πίστευαν ότι το Ψυχοσάββατο μπορούσαν να επικοινωνήσουν με τους οικείους τους που είχαν φύγει από τη ζωή και κάποτε η συγκεκριμένη μέρα έπαιρνε πανηγυρικό χαρακτήρα.
Οι αρχαίοι Έλληνες τελούσαν μνημόσυνο την 3η, την 9η και την 30ή από της ημέρας θανάτου, καλούμενο το τελευταίο «τριακάς» όπου γινόταν και νεκρόδειπνο, καθώς και κατ’ έτος κατά την επέτειο των γενεθλίων του αποθανόντος. Στο Άργος το πρώτο μνημόσυνο γινόταν υπέρ του νεκρού προς τιμή όμως του Απόλλωνα, το δε της 30ης προς τιμή του Ερμή. Γενικά σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούνταν μνημόσυνα καλούμενα «Νεκύσια» με προσφορές οίνου, ελαίου, αρωμάτων και με θυσία κόκορα ή κότας, χρώματος όμως κατά κανόνα μαύρου.
Από τους Βυζαντινούς χρόνους η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία τηρεί κατά παράδοση τέλεση μνημοσύνων υπέρ αναπαύσεως των νεκρών κατά τη 3η ημέρα από του θανάτου (που σχετίζεται με την Ανάσταση), την 9η, την 40η (που σχετίζεται με την Ανάληψη), στη συμπλήρωση 3 μηνών, 6 μηνών και έτους. Μετά τη συμπλήρωση έτους τελούνται μνημόσυνα υπέρ όλων των νεκρών της οικογένειας, Βασιλέων και λαϊκών κατά τον εσπερινό της Παρασκευής των Απόκρεων ενώ την Παρασκευή της Τυροφάγου μόνο για τους κληρικούς, καθώς επίσης (και για όλους) το Ψυχοσάββατο των Αγίων Θεοδώρων (α’ Σάββατο Νηστειών), το Σάββατο του Λαζάρου ως και στον εσπερινό της Παρασκευής της προηγουμένης του Ψυχοσαββάτου της Πεντηκοστής. Η Εκκλησία της Ελλάδος καθόρισε επιπλέον τη Γ’ Κυριακή των Νηστειών (ή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως) ετήσιο μνημόσυνο των «υπέρ πίστεως και Πατρίδος αγωνισαμένων και πεσόντων…».
Τι συμβολίζουν τα κόλλυβα
Κόλλυβα είναι βρασμένο σιτάρι, το οποίο σιτάρι είναι σύμβολο του ανθρώπινου σώματος, επειδή το ανθρώπινο σώμα τρέφεται και αυξάνει με το σιτάρι.
Εξάλλου και ο Χριστός παρομοίασε το σώμα του με το σπυρί του σιταριού, λέγοντας στο δωδέκατο κεφάλαιο του κατά Ιωάννη αγίου Ευαγγελίου: «το σπυρί του σιταριού εάν πέφτοντας στη γη δεν πεθάνει, μένει μοναχό του (και δεν πολλαπλασιάζεται) εάν όμως πεθάνει, πολύ καρπό φέρνει».
Απ’ αυτή, λοιπόν, την παρομοίωση πήρε την αφορμή η Εκκλησία του Χριστού και κάνει τα κόλλυβα.
Τι είναι τα Ψυχοσάββατα
Σύμφωνα με τα εκκλησιαστικά βιβλία, τα ψυχοσάββατα είναι ένα είδος άκαιρου (μη προγραμματισμένου) μνημοσύνου που αναλαμβάνει η ίδια εκκλησία για όσους δεν μπορούν για οποιοδήποτε λόγο να τελέσουν τα καθιερωμένα μνημόσυνα.
Η πρόβλεψη αυτή υπάρχει κυρίως για όσους πέθαναν στη ξενιτιά ή σε δύσκολες συνθήκες π.χ. στη θάλασσα, στα βουνά κλπ ή ακόμη και για τους φτωχούς που δεν έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν τα κανονικά μνημόσυνα.
Τα ψυχοσάββατα λοιπόν είναι ένα μνημόσυνο που κάνει η εκκλησία ώστε όλοι να έχουν την δυνατότητα να συγχωρεθούν και να κριθούν κατά την Δευτέρα Παρουσία.
Οι συγγενείς τους τιμούν την εκκλησιαστική μας παράδοση και προσφέρουν κόλλυβα, ενώ τελούνται και μνημόσυνα στα νεκροταφεία της χώρας, με την ελπίδα της ανάστασης νεκρών κατά τη Δευτέρα Παρουσία, σύμφωνα με τις Γραφές.
