Από το 2025 το 48% των εγγεγραμμένων φοιτητών κινδυνεύουν να διαγραφούν, ως «αιώνιοι φοιτητές». Έχουν ξεπεράσει δηλαδή το όριο των v+2 χρόνων σπουδών. Η πραγματικότητα όμως είναι πιο σύνθετη.
Από του χρόνου πάνω από 333.000 «αιώνιοι φοιτητές» κινδυνεύουν να διαγραφούν οριστικά από τις λίστες των εγγεγραμμένων στα ΑΕΙ. Σύμφωνα με όσα προβλέπει ο νόμος 4957/2022 – γνωστός και ως «νόμος Κεραμέως» για τα ΑΕΙ όσοι έχουν εξαντλήσει το ανώτατο όριο σπουδών διαγράφονται αυτοδικαίως από το Σεπτέμβριο του 2025.
Πρόκειται για το περιβόητο όριο του v+2, δηλαδή το τυπικό πρόγραμμα σπουδών συν δύο επιπλέον χρόνια, για τις σχολές τετραετούς φοίτησης ή τρία χρόνια για τις σπουδές πενταετούς και εξαετούς φοίτησης.
Ενεργοί και «αιώνιοι φοιτητές»
Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα δημοσιευμένα στοιχεία της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ), με ημερομηνία πρόσβασης 2/6/2023, στα ελληνικά πανεπιστήμια υπάρχουν εγγεγραμμένοι 704.047 φοιτητές. Από αυτούς ως ενεργοί – δηλαδή όσοι δεν έχουν ξεπεράσει το v+2 υπολογίζονται οι 379.559, ήτοι το 54%.
Ως εκ τούτου η ΕΘΑΑΕ υπολογίζει στις λίστες των «αιωνίων» ή των «λιμναζόντων» φοιτητών όπως ονομάζονται εκείνοι που καθυστερούν να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους στο δυσθεώρητο ποσοστό του 46% (324.488). Το νούμερο αυτό από μόνο του δεν αρκεί για να υπολογίσουμε πόσοι φοιτητές είναι πραγματικά «φαντάσματα» και πόσοι απλώς έχουν καθυστερήσει την ολοκλήρωση των σπουδών τους εξαιτίας αντικειμενικών δυσκολιών.
Με βάση προδημοσιεύσεις από τη φετινή ετήσια έκθεση της ΕΘΑΑΕ – η οποία βρίσκεται ακόμα στο στάδιο της επεξεργασίας, η εικόνα για το 2024 δεν είναι ριζικά διαφορετική.
Όπως γράφει η «Καθημερινή» της Κυριακής, ο αριθμός των εγγεγραμμένων φοιτητών έχει μειωθεί σε σύγκριση με πέρυσι, στους 695.678. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των ενεργών φοιτητών, στους 361.937 (52,03%). Αυξημένος όμως εμφανίζεται ο αριθμός των «αιωνίων» στους 333.741 φοιτητές.
Δηλαδή σε ένα ακαδημαϊκό έτος άλλοι 9.253 φοιτητές προστέθηκαν σε όσους θεωρούνται «λιμνάζοντες».
Ανησυχία και αντιδράσεις
Η ανησυχία ανάμεσα στους φοιτητές που έχουν υπερβεί το προβλεπόμενο όριο φοίτησης είναι εύλογη, καθώς πρέπει να επισπεύσουν να περάσουν τα μαθήματα που χρωστούν μέσα σε τρεις εξεταστικές, αλλιώς κινδυνεύουν με διαγραφή.
Ο νόμος Κεραμέως για τα ΑΕΙ, που ψηφίστηκε το καλοκαίρι του 2022 μόνο με τις ψήφους της ΝΔ, αφού καταψηφίστηκε από το σύνολο της αντιπολίτευσης (η Πλεύση Ελευθερίας είχε δηλώσει «παρών»), είχε ξεσηκώσει τεράστιες αντιδράσεις τόσο στην φοιτητική όσο και στην πανεπιστημιακή κοινότητα. Εκτός από τις διαγραφές φοιτητών προέβλεπε τη σύσταση πανεπιστημιακής αστυνομίας. Οι αλλαγές στην ανάδειξη της διοίκησης των πανεπιστημίων επικρίθηκαν σφοδρά από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Διδακτικού και Εκπαιδευτικού Προσωπικού (ΠΟΣΔΕΠ), ως βαθιά αντιδημοκρατικές αλλά και αναποτελεσματικές, ενώ σε ουκ ολίγες περιπτώσεις οδήγησαν σε παραλυσία των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.
Ο νόμος Πιερρακάκη του 2024 για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, έφερε ένα «ολικό» ρετούς στο νόμο Κεραμέως, τροποποιώντας πάνω από 100 άρθρα, αλλά η ρύθμιση για το ν+2 παραμένει.
Πρώτο σε «αιώνιους» το ΕΚΠΑ
Σύμφωνα με τα ανανεωμένα στοιχεία της ΕΘΑΑΕ, τα χαμηλότερα ποσοστά «αιωνίων» ή «λιμναζόντων» φοιτητών έχουν η Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (21,7%), το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (29.31%), το Πολυτεχνείο Κρήτης (33,98%), το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο 36,69% και το Πανεπιστήμιο Κρήτης (39,19%).
Στον αντίποδα, τα υψηλότερα ποσοστά φοιτητών που έχουν ξεπεράσει το όριο του v+2 έχει το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), με 59.92%.
Καθώς πρόκειται για το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Ελλάδας, με περισσότερους από 100.823 εγγεγραμμένους φοιτητές, αυτό σημαίνει ότι πάνω από 60.000 κινδυνεύουν με διαγραφή.
Ακολουθεί το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (58,78%), το Πανεπιστήμιο Πειραιώς (57,47%), το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο που έχει έδρα το Ηράκλειο Κρήτης (56,44%) και το Πάντειο Πανεπιστήμιο (54,71%)
Αμφισβήτηση στοιχείων
Όμως έχουν υπάρξει πανεπιστήμια που αμφισβητούν τις μετρήσεις του ΕΘΕΑΕ.
Για παράδειγμα, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, απαντώντας σε σχετικό δημοσίευμα που το κατέτασσε στην 4η θέση της λίστας με τους περισσότερους «αιώνιους», διευκρίνισε ότι πρόκειται περί λαθροχειρίας. Οι μη ενεργοί φοιτητές προέρχονταν στην πλειονότητά τους από τα καταργημένα προγράμματα σπουδών των πρώην ΤΕΙ. Ο πραγματικός αριθμός των λεγόμενων «λιμναζόντων» απαντά το πανεπιστήμιο ανέρχεται μόλις στο 8,42% των εγγεγραμμένων, κάτι που δεν αποτυπώνεται στους πίνακες.
Εγκατάλειψη σπουδών και κόστος ζωής
Ερωτηματικά και αμφιβολίες εκφράζονται κατά πόσο θα εφαρμοστεί το v+2 στην πράξη. Ήδη από πανεπιστήμια της περιφέρειας έχουν εκφραστεί διαμαρτυρίες, αρχικά όχι για τον νόμο καθεαυτό, αλλά για τις αντίξοες συνθήκες που επικρατούν σχετικά με το κόστος στέγασης και διαβίωσης των φοιτητών. Πρόκειται για έναν παράγοντα που λειτουργεί ανασταλτικά για τους φοιτητές και τις φοιτήτριες που δυσκολεύονται να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους στο προβλεπόμενο διάστημα, αφού είναι αναγκασμένοι να δουλεύουν παράλληλα. Έτσι, θέλοντας και μη προστίθενται στις στρατιές των «λιμναζόντων», ενώ δεν είναι λίγοι εκείνοι που τις εγκαταλείπουν ολοσχερώς.
Χαρακτηριστική ήταν η αντίδραση του πρύτανη του Πανεπιστημίου Πάτρας Χρήστου Μπούρα, για το υπέρογκο κόστος των ενοικίων στην πόλη, αλλά ακόμα και για τα υψηλά μεταφορικά κόστη. Όπως είχε δηλώσει στην τοπική εφημερίδα Πελοπόννησο, με αφορμή την έναρξη της φετινής ακαδημαϊκής χρονιάς, τα υψηλά ενοίκια θα αναγκάσουν πολλούς φοιτητές να εγκαταλείψουν τις σπουδές τους, καθώς οι οικογένειές τους δεν μπορούν να ανταποκριθούν, χαρακτηρίζοντας την κατάσταση ως «τραγική».
Κλείσιμο τμημάτων
Η Πάτρα δεν είναι η μόνη πόλη που «αιμορραγεί» από φοιτητές λόγω του υψηλού κόστους ζωής. Ο κ. Μπούρας είχε δηλώσει ότι από τα 416 πανεπιστημιακά τμήματα που λειτουργούν στη χώρα μας, τα επόμενα 10 χρόνια θα κλείσουν τα 100 λόγω έλλειψης φοιτητών.
Ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Πάτρας, ο οποίος κατά τα άλλα εφαρμόζει σκληρά πειθαρχικά μέτρα και διώξεις κατά φοιτητών –αναδεικνύει πιθανόν και άθελά του τη σύνδεση του υψηλού κόστους ζωής με την εγκατάλειψη των σπουδών.
Ο μύθος των τεμπέληδων «αιώνιων φοιτητών», διαψεύδεται και από σχετικές επιστημονικές έρευνες, που δείχνουν ότι η εγκατάλειψη ή η καθυστέρηση ολοκλήρωσης των σπουδών είναι ένα σύνθετο φαινόμενο – με πολλαπλά αίτια, ιδίως οικονομικά και κοινωνικά αλλά και προσωπικά.
Πολυσύνθετο φαινόμενο
Μία από τις πιο πλήρεις μελέτες για το φαινόμενο των «λιμναζόντων φοιτητών» είχε εκπονηθεί το 2015 από ερευνητικό πρόγραμμα του ΕΚΠΑ, υπό την επιστημονική διεύθυνση του καθηγητή κοινωνιολογίας Νίκου Παναγιωτόπουλου.
Αν και έκτοτε οι συνθήκες που επικρατούν στην ελληνική κοινωνία έχουν αλλάξει, η έρευνα παραμένει επίκαιρη στα βασικά της συμπεράσματα.
Όπως αναφέρεται, ένας βασικός παράγοντας για το χρόνο ολοκλήρωσης των σπουδών είναι η κοινωνική προέλευση των φοιτητών. Για παράδειγμα, από το δείγμα της έρευνας, που πραγματοποιήθηκε στο απόγειο της οικονομικής κρίσης, η πλειονότητα των φοιτητών που χαρακτηρίζονται «λιμνάζοντες» έχουν γονείς που προέρχονται από τις μεσαίες και κατώτερες κοινωνικο-επαγγελματικές κατηγορίες.
Αντίστοιχα, οι οικονομικοί παράγοντες είτε από μόνοι τους, είτε σε συνδυασμό με άλλους, συμβάλλουν στην καθυστέρηση των σπουδών των φοιτητών. Οι φοιτητές αναγκάζονται να φύγουν από την πόλη των σπουδών ή και να εργαστούν. Αυτό έχει ως συνέπεια να αποκόβονται από το πανεπιστήμιο και να μην έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στις ακαδημαϊκές τους υποχρεώσεις, διαπιστώνει η έρευνα.
