Η ημερομηνία της 29ης Μαΐου μάς παραπέμπει στο τρομακτικό για την Ανθρωπότητα, τον Χριστιανισμό και τον Ελληνισμό γεγονός της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως. Οι συνέπειες της Άλωσης ήταν μεγάλες και οδυνηρές, τόσο για τον Ελληνισμό, όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Τερματίστηκε ένας περίλαμπρος πολιτισμός, που φώτιζε τον κόσμο για χίλια και πλέον χρόνια. Οι τέχνες, τα γράμματα, η φιλοσοφία είχαν βρει καταφύγιο στο φιλόξενο Βυζάντιο και εκεί γνώρισαν τη μεγαλύτερη άνθησή τους.
Άνθρωποι του πνεύματος, όπως ο Μάρκος Ευγενικός, ο Γεώργιος Γεμιστός (ή Πλήθων) κ.ά., δρούσαν ακόμα και όταν η Αυτοκρατορία βρισκόταν στη δύση της. Δεν θα ήταν υπερβολή, αν λέγαμε ότι τον καιρό της πολιτικής και στρατιωτικής της παρακμής, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία γνώρισε μια πρωτόγνωρη πνευματική ακμή, που αποτέλεσε και την τελευταία δέσμη σοφίας προς την άξεστη Δύση. Με την Άλωση άρχισε μια περίοδος βαρύτατης σκλαβιάς για τους Έλληνες, μιας σκλαβιάς που κράτησε περίπου 400 χρόνια….
Οι συνέπειες της Άλωσης επέδρασαν σ’ όλο τον κόσμο, όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο Στέφαν Τσβάιχ: «Η ανθρωπότητα δεν θα μπορέσει να εκτιμήσει ποτέ σ’ όλη του την έκταση το κακό που μπήκε από την Κερκόπορτα εκείνη τη μοιραία ώρα, ούτε το τι έχασε ο κόσμος του πνεύματος με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης, της Αλεξάνδρειας και του Βυζαντίου…».
Στην Ηλεία η παρουσία του τελευταίου Αυτοκράτορος Κωνσταντίνου ΙΑ΄ συνδέεται με τις τελευταίες βάσεις του Μεσαιωνικού Ελληνισμού, όπως τα κάστρα στο Χλεμούτσι, την Ώλενα, το Γούμερο και το Χελιδόνι. Παρά την έλλειψη ιστορικής μνήμης στον τόπο μας, τα μνημεία αυτά θα στέκονται για να μας θυμίζουν την σύνδεση με το μεσαιωνικό μας παρελθόν, τον «ένδοξο Βυζαντινισμό», όπως περιέγραψε ο Κ.Π. Καβάφης.
Αλλά το πνεύμα της Πόλης, μία φιλοσοφία λατρείας προς την Παιδεία και μία εμπιστοσύνη στην συνέχεια της Πίστεως και της Ταυτότητος δεν χαθεί στον υπόδουλο Ελληνισμό. Θα βρεθούν οι αμέτρητοι πολεμιστές του λόγου και των αρμάτων, που με πράξεις και με το προσωπικό τους παράδειγμα θα καθοδηγούν τους σκλάβους Ρωμιούς, όπως θα φανεί στα αμέτρητα επαναστατικά κινήματα από την επομένη της Αλώσεως.
Μπορεί η Πόλη να έπεσε, να έγινε η Αγιά Σοφιά τζαμί (κάτι που η ιστορική ειρωνεία φέρει να αποτελεί κεντρικό θέμα και σήμερα, λόγω του ανόητου μαξιμαλισμού των κυβερνώντων την σημερινή Τουρκία), αλλά το Πνεύμα της Πόλης δεν έσβησε ποτέ…. Παρέμεινε ως σημείο αναφοράς μέσα από την πορεία της Ορθοδοξίας, μέσα από τα έργα των Ελλήνων που διέφυγαν στην Δύση, για να φωτίσουν την υποβαθμισμένη πνευματικά γη των Λατίνων και των Φράγκων.
Στην ίδια την Πόλη το Πατριαρχείο και το Φανάρι, στην πορεία της Τουρκοκρατίας, θα κρατήσουν την φλόγα του πνεύματος και της παραδόσεως, για να μας θυμίζουν ότι και η Πόλις του Κωνσταντίνου, η Νέα Ρώμη, ακόμη και αν σήμερα κατάντησε μία ανατολίτικη πολιτεία, με το όνομα Ιστανμπούλ, θα παραμείνει ένα τοπόσημο του Παγκοσμίου Πολιτισμού. Μία Πόλη που για 11 αιώνες θα αποτελούνε την πρωτεύουσα μιας Αυτοκρατορίας που θα μεταδώσει πνεύμα Χριστιανισμού και Ελληνισμού σε όλην την τότε Οικουμένη.
Γεώργιος Διον. Κουρκούτας, Φιλόλογος - Συγγραφέας
