Θεσσαλία: Πώς πρέπει να σχεδιαστεί η επόμενη μέρα της γεωργίας - Τι προτείνει η Greenpeace για χωράφια, καλλιέργειες, υδάτινους πόρους

Τη δυνατότητα για ανασύσταση της γεωργίας με ένα βιώσιμο τρόπο, αλλά και μιας ριζικής αναδιαμόρφωσης του αγροδιατροφικού μοντέλου ολόκληρης της χώρας, με έμφαση στην ανθεκτικότητα και τη βιοποικιλότητα βάσει των νέων κλιματικών δεδομένων, μετα τις καταστροφικές πλημμύρες και την καταστροφή που άφησαν πίσων τους οι κακοκαιρίες Danielκαι Elias, αναδεικνύει μέσα από τις προτάσεις της για τη Θεσσαλία η Greenpeace.

Η περιβαλλοντική οργάνωση παρουσίασε το πλέγμα των προτάσεών της, οι οποίες προέκυψαν από αλλεπάλληλες επισκέψεις, αυτοψίες και δειγματοληψίες λάσπης από την περιοχή, σε ειδική εκδήλωση στη Λάρισα με τους εκπροσώπους της να επισημαίνουν πως δεν πρέπει να χαθεί η ευκαιρία να ανοικοδομηθεί ένα καλύτερο αύριο με οφέλη για τον άνθρωπο, την τοπική κοινωνία, το περιβάλλον και το σύνολο της χώρας.

Να σημειωθεί πως, σύμφωνα με την οργάνωση, το αγροτικό μοντέλο της περιοχής αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα εντατικής, βιομηχανικής γεωργίας, βασιζόμενο σε χημικές εισροές, μονοκαλλιέργειες και υψηλή κατανάλωση νερού. «Ταυτόχρονα, μεγάλο μέρος της παραγωγής προσανατολίζεται στις εξαγωγές, με αποτέλεσμα ο σιτοβολώνας της Ελλάδας να έχει μετατραπεί σε σιτοβολώνα μεγάλων εταιρειών του εξωτερικού. Τα εδάφη της Θεσσαλίας έπειτα από δεκαετίες εντατικής καλλιέργειας χωρίς εναλλαγές και μαζικής και αλόγιστης χρήσης χημικών, παρουσίαζαν σημάδια εξάντλησης με αποτέλεσμα να χρειάζονται όλο και μεγαλύτερες ποσότητες λιπασμάτων. Ειρωνικά, ο υδροφόρος ορίζοντας, που μετά το πέρασμα των δύο διαδοχικών κακοκαιριών έχει υπερκορεστεί, βρισκόταν πριν από αυτές στα όρια της εξάντλησης», επισημαίνει χαρακτηριστικά στο κείμενο των προτάσεών της η Greenpeace.

Οι τέσσερις βασικές κατευθύνσεις

Οι προτάσεις της Greenpeace περιλαμβάνουν τέσσερεις βασικές κατευθύνσεις για την επείγουσα αποκατάσταση των πληγέντων παραγωγών και 10 άξονες προτεραιότητας για την αναγέννηση της αγροτικής παραγωγής στις πληγείσες περιοχές, και καταλήγουν στην ανάγκη για επέκταση του νέου παραγωγικού μοντέλου σε ολόκληρη τη χώρα.

«Ο θεσσαλικός κάμπος είναι πολύτιμος για τη χώρα μας. Γι’ αυτό, ο στόχος για την επόμενη μέρα στη Θεσσαλία δεν μπορεί να περιοριστεί στην αποκατάσταση των καλλιεργούμενων εκτάσεων με επανάληψη και διαιώνιση γεωργικών πρακτικών που εφαρμόζονταν ως σήμερα στο προβληματικό και ευάλωτο μοντέλο εντατικής και βιομηχανικής γεωργίας», επεσήμαναν οι ομιλητές. Προσέθεσαν πως ο σχεδιασμός της επόμενης μέρας είναι κομβικής σημασίας τόσο για την τοπική κοινωνία και οικονομία της περιοχής, όσο και για την πρωτογενή παραγωγή της χώρας και τους στόχους που αυτή εξυπηρετεί.

«Ενώ εκατοντάδες συμπολίτες μας υφίστανται ακόμα τις συνέπειες των καταστροφών, απουσιάζει ηχηρά τόσο η ολοκληρωμένη καταγραφή των ζημιών και η άμεση στήριξη των πληγέντων όσο και ένας τολμηρός σχεδιασμός για την αναγέννηση της περιοχής με έμφαση στη βιωσιμότητα και την ανθεκτικότητα στο θεσσαλικό κάμπο. Η κλιματική κρίση μπήκε στις αυλές, στα σπίτια και στα χωράφια μας. Αυτό που συνέβη στη Θεσσαλία θα συνεχίσει να συμβαίνει, με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση. Έχουμε δύο επιλογές: αλλάζουμε ή βουλιάζουμε. Οφείλουμε να μετατρέψουμε μία από τις μεγαλύτερες καταστροφές που έχει βιώσει η χώρα μας σε μία ευκαιρία για την οικοδόμηση ενός καλύτερου σήμερα ώστε να υπάρχει ζωή και αύριο», δήλωσε η Έλενα Δανάλη, υπεύθυνη της εκστρατείας για τη βιώσιμη γεωργία στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace.

Οι προτάσεις της Greenpeace

Η Greenpeace καλεί την κυβέρνηση να δεσμευτεί ότι θα προχωρήσει άμεσα στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων για την άμεση ανακούφιση και αποκατάσταση των πληγέντων, την αναγέννηση της αγροτικής παραγωγής στη Θεσσαλία με έμφαση στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την προστασία της βιοποικιλότητα και την επέκταση του νέου παραγωγικού μοντέλου σε ολόκληρη τη χώρα στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης εθνικής αγροδιατροφικής πολιτικής που θα στοχεύει στη στροφή της ελληνικής γεωργίας σε μοντέλο βιώσιμο, δίκαιο και ανθεκτικό στα νέα κλιματικά δεδομένα.

Οι 4 βασικές κατευθύνσεις για επείγουσα αποκατάσταση των πληγέντων παραγωγών στη Θεσσαλία περιλαβάνουν:

• Επιτόπιο έλεγχο, καταγραφή και δημοσιοποίηση ευρημάτων

• Αναλύσεις σε έδαφος και νερό, για κάθε παραγωγό

• Καλλιέργεια ψυχανθών και προσθήκη οργανικής ουσίας για αύξηση της γονιμότητας του εδάφους

• Απαγόρευση της μαζικής και αλόγιστης χρήσης φυτοφαρμάκων, για προστασία του υδροφόρου ορίζοντα και των εναπομείναντων ωφέλιμων οργανισμών, καθώς με δεδομένο τον επιφανειακό πλέον υδροφόρο ορίζοντα, αλλά και την αύξηση της έκτασης των επιφανειακών υδάτινων πόρων, μια μαζική και αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων θα επιβάρυνε ανεπανόρθωτα τα νερά της Θεσσαλίας.

Ειδικά σε ό,τι αφορά το έδαφος και το νερό, η οργάνωση προτείνει για κάθε παραγωγό την άμεση διεξαγωγή χημικών και μικροβιολογικών εργαστηριακών αναλύσεων ώστε να εντοπιστούν και να αναδειχθούν προβλήματα από ιζήματα, παθογόνοι μικροοργανισμοί και υπολείμματα φυτοφαρμάκων, καθώς η καταστροφή συνέβη σε μια περιοχή όπου εδώ και δεκαετίες γίνεται υπερβολική και αλόγιστη χρήση χημικών. Σε περιπτώσεις που τα ευρήματα των αναλύσεων εντοπίσουν ρύπανση οποιασδήποτε πηγής, θα πρέπει να δρομολογηθούν άμεσα όλες οι απαραίτητες δράσεις για την απορρύπανση της εν λόγω περιοχής.

«Η κάθε περίπτωση χωραφιού είναι ιδιαίτερη, οπότε κρίσιμο μέτρο για την αποτύπωση της πραγματικής κατάστασης είναι να γίνουν εξειδικευμένες εργαστηριακές αναλύσεις για κάθε παραγωγό και όχι ενδεικτικές ανά περιοχή», σημειώνουν οι μελετητές, οι οποίοι προτείνουν να μη χρησιμοποιηθεί το αρδευτικό νερό πριν γίνουν χημικές και μικροβιολογικές αναλύσεις. Οι εργαστηριακές αναλύσεις θα πρέπει να επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα και σε βάθος χρόνου. Τα αποτελέσματα θα πρέπει να δημοσιοποιούνται ώστε να έχουν όλοι οι ενδιαφερόμενοι πρόσβαση στην πληροφορία, καθώς αυτή αφορά δύο κρίσιμα ζητήματα επιβίωσης: τη διατροφή του πληθυσμού και τη δημόσια υγεία.

Οι 10 άξονες προτεραιότητας

Σε δέκα άξονες προτεραιότητας συνοψίζει η Greenpeace τα μέτρα για την αναγέννηση της αγροτικής παραγωγής στις πληγείσες περιοχές. Αυτοί είναι:

1. Προώθηση αγροοικολογικών, φιλοπεριβαλλοντικών γεωργικών πρακτικών: Ενδεικτικά, αναφέρονται: φυτοκάλυψη, φυτοφράκτες, ποσοστό ακαλλιέργητης περιφερειακής ζώνης, αμειψισπορά, χλωρή λίπανση, ψευτοσπορά, μηχανική καλλιέργεια, διατήρηση υγείας των φυτών με προληπτικά μέτρα (όπως η επιλογή κατάλληλων ειδών και ποικιλιών ανθεκτικών στα παράσιτα και τις ασθένειες), προστασία των φυσικών εχθρών των παρασίτων, χρήση βιολογικών και βιοδυναμικών παρασκευασμάτων, εναλλαγή καλλιεργειών, ποικιλία καλλιεργειών, ντόπιες ποικιλίες, ντόπιες φυλές ζώων, εκτατική κτηνοτροφία, ελληνικά κτηνοτροφικά φυτά για ζωοτροφή, κλπ.

2. Κίνητρα και ουσιαστική στήριξη σε παραγωγούς για να εφαρμόσουν αγρο-οικολογικές πρακτικές: Αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν επαρκή και σταθερή χρηματοδότηση, διαρκή επικαιροποιημένη εκπαίδευση και εξασφάλιση πρόσβασης στην αγορά.

3. Φυσικές ροές, θέσεις νερού, μείωση σπατάλης: Η οργάνωση προτείνει τον επαναπροσδιορισμό και επαναχάραξη των φυσικών ροών και θέσεων τού νερού (ρέματα, χείμαρροι, ποταμοί, μέγεθος επιφανειακών υδάτινων όγκων, κ.λ.π.) και την επείγουσα κατασκευή μικρών φραγμάτων (αντί φαραωνικών, κοστοβόρων και ενεργοβόρων έργων) στις ροές ποταμών, χειμάρρων και ρεμάτων ώστε να αυξηθεί η δυνατότητα συγκράτησης των νερών για την άρδευση των καλλιεργειών και παράλληλα να μειωθούν οι κίνδυνοι από την ανεξέλεγκτη ροή τους.

4. Δραστική μείωση χημικών για υγιές έδαφος: Προτείνεται να τεθούν δεσμευτικοί στόχοι και εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων για την εφεξής μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων έως 50% στον ήδη επιβαρυμένο θεσσαλικό κάμπο και να διενεργούνται αυστηροί και συστηματικοί έλεγχοι για πιθανή εισαγωγή και χρήση στην Ελλάδα χημικών που είναι απαγορευμένα για χρήση σε εδάφη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

5. Απεξάρτηση από λιπάσματα και προώθηση καλλιεργητικών πρακτικών για την αύξηση της γονιμότητας του εδάφους

6. Προτεραιότητα στην παραγωγή τροφής για ανθρώπους: Απαγόρευση της χρήσης καλλιεργειών για κάθε µορφή βιοενέργειας και απαγόρευση αλλαγής χρήσης γης σε γεωργικές εκτάσεις που είναι παραγωγικές. «Η δημόσια χρηματοδότηση και στήριξη πρέπει να ενθαρρύνει τους παραγωγούς να καλλιεργούν εδάφη για παραγωγή τροφής για ανθρώπους και όχι για καύσιμα. Αυτός εξάλλου είναι ο πρωταρχικός σκοπός της γεωργίας: να παρέχει επαρκή, θρεπτική τροφή σε προσιτές τιμές για όλους τους ανθρώπους», τονίζει η μελέτη που αναδεικνύει ως προτεραιότητα και την προώθηση καλλιεργειών που βασίζονται σε ντόπιες ποικιλίες.

7. Ριζική αλλαγή κτηνοτροφικού μοντέλου: Προτείνεται η προώθηση και ενίσχυση καλλιέργειας ελληνικών πρωτεϊνούχων κτηνοτροφικών φυτών (ρεβίθι, κουκί, μπιζέλι, λούπινο, κλπ) για χρηση στις ζωοτροφές, που μπορούν να αντικαταστήσουν την εισαγόμενη μεταλλαγμένη σόγια ενώ ταυτόχρονα εμπλουτίζουν μέσω του ριζικού τους συστήματος το έδαφος με άζωτο, λειτουργώντας ως φυσικό λίπασμα τόσο για την ίδια την καλλιέργειά τους όσο και για τις μετέπειτα σπορές ή φυτεύσεις. Επίσης, διακοπή της χρήσης αντιβιοτικών και αντιμικροβιακών για προφυλακτικούς και αυξητικούς σκοπούς, και περιορισμός της χρήσης αντιμικροβιακών ουσιών στην ιατρική περίθαλψη των ζώων καθώς επίσης και έλεγχοι για πιθανή παράνομη χρήση ορμονών ανάπτυξης, επιλογή ντόπιων φυλών με γνώμονα την ικανότητα προσαρμογής των ζώων στις τοπικές συνθήκες, τη ζωτικότητά τους και την αντοχή τους σε ασθένειες ή προβλήματα υγείας και διασφάλιση υψηλότερων προτύπων ευζωίας των ζώων.

8. Ενίσχυση μελισσοκομίας: Προτείνεται η λήψη μέτρων ουσιαστικής στήριξης (εκτός της επείγουσας καταβολής αποζημιώσεων) για την αποκατάσταση των ζημιών και την επαναδημιουργία των μελισσιών που χάθηκαν ώστε να παραμείνουν ενεργοί στο επάγγελμα οι μελισσοκόμοι της Θεσσαλίας και να αυξηθεί το επικονιαστικό δυναμικό της περιοχής που δέχτηκε τεράστιο πλήγμα εξαιτίας της απώλειας των μελισσών.

9. Συνεργασία, συμμετοχή και διαφάνεια.

10. Διατροφική κυριαρχία: Η διατροφική κυριαρχία βάζει στο επίκεντρο των διατροφικών συστημάτων και των σχετικών πολιτικών τους ανθρώπους που παράγουν, διανέμουν και καταναλώνουν την τροφή. Αφορά το δικαίωμα των ανθρώπων να ορίζουν τα δικά τους διατροφικά συστήματα και να έχουν πρόσβαση σε υγιεινή τροφή που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις επιλογές τους. Η διατροφική κυριαρχία έχει στον πυρήνα της την αγροοικολογία, δηλαδή την παραγωγή τροφής με βιώσιμες μεθόδους, μαζί με την πρόσβαση σε αρόσιμη γη, σπόρους και νερό. Δίνει προτεραιότητα στη δημιουργία μιας δυναμικής τοπικής οικονομίας, με ενδυνάμωση των αγροτών και των οικογενειών τους και με ποικιλία θέσεων εργασίας, και έχει γνώμονα την περιβαλλοντική, οικονομική και κοινωνική βιωσιμότητα και δικαιοσύνη.