Mε την βοήθεια ερευνητών του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ η Κρήτη πρωτοπορεί στην ορθή χρήση του αρδευτικού νερού, εφαρμόζοντας άρδευση ακριβείας όχι σε ένα, αλλά σε τρία επίπεδα
Θυμάμαι τον παππού μου τα καλοκαίρια στην Κρήτη να ανοίγει αυλάκια με κλίση στα ποτιστικά χωράφια και στους μπαξέδες για να κυλήσει μέσα τους το νερό και να φτάσει στις καλλιέργειες. Ήταν ο πιο διαδεδομένος τρόπος για να τιθασεύει το νερό και να το κάνει να φτάνει ισότιμα στα δένδρα και τα φυτά του. Όταν άνοιγε τη βρύση το νερό γέμιζε τα αυλάκια, πολλές φορές τα ξεχείλιζε, προκαλώντας ευχαρίστηση μαζί με μια δροσερή αίσθηση σε όποιον/α ήταν κοντά και το έβλεπε. Τα πράγματα όμως άλλαξαν πολύ από τότε και τώρα το νερό, όχι μόνο δεν τρέχει άφθονο στα χωράφια, αλλά και αυτό που τρέχει, δυστυχώς δεν φτάνει!
Σε μια άνυδρη εποχή, με τη λειψυδρία που πλήττει τα ελληνικά νησιά, εν μέσω μιας τουριστικής σεζόν που αναμένεται να σημειώσει ρεκόρ επισκεπτών, η Ελλάδα επιμένει να ξοδεύει αλόγιστα το 60-80% της συνολικής ποσότητας νερού στον γεωργικό τομέα, με άθλια δίκτυα, με απαρχαιωμένες μεθόδους άρδευσης και με παράνομες γεωτρήσεις.
«Από το νερό άρδευσης που εφαρμόζεται, μόνο το 65% χρησιμοποιείται στις καλλιέργειες, καθώς το 35% χάνεται είτε κατά τη μεταφορά του από την πηγή στον αγρό, είτε από τη μη σωστή χρήση του επί τόπου (μη αποτελεσματική άρδευση)», επισημαίνει ο Δρ. Νεκτάριος Κουργιαλάς, Κύριος Ερευνητής στο Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου του ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ στα Χανιά της Κρήτης.
Όπως λέει ο ίδιος, διαχρονικά το ζητούμενο είναι τα αποθέματα νερού, οι υποδομές και ο σωστός τρόπος άρδευσης, που όλα εξακολουθούν να είναι προβληματικά. Το δεύτερο συνεχόμενο ξηρό υδρολογικό έτος για την Κρήτη έχει αφήσει το αποτύπωμα του σε φράγματα, πηγές και γεωτρήσεις, τα οποία εμφανίζουν δραματική μείωση των αποθεμάτων νερού, με τις αρχές και τους φορείς διαχείρισης να συζητούν μέτρα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας στο νησί.
«Αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι η νοοτροπία του ποτίζω ανεξέλεγκτα. Είναι μια κρίσιμη χρονιά κυρίως για την Κρήτη, η οποία, όπως και άλλες τουριστικές περιοχές της χώρας μας, ανταγωνίζεται τους τουρίστες στο νερό», λέει ο Έλληνας ερευνητής, ο οποίος εκτός από την ανάγκη εκσυγχρονισμού και συντήρησης των αρδευτικών δικτύων αναδεικνύει και την ανάγκη για ‘άρδευση ακριβείας’, δηλαδή για εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων υπολογισμού των αναγκών ποτίσματος, οι οποίες θα εξασφαλίζουν οικονομία νερού, τη βέλτιστη ποσότητα και ποιότητα της παραγωγής, καθώς και εξοικονόμηση χρόνου και κόπου στον παραγωγό.
Ο ίδιος περιγράφει στο Dnews το πως εφαρμόζεται με επιτυχία η άρδευση ακριβείας στην Κρήτη και μάλιστα όχι σε ένα αλλά σε τρία επίπεδα και προσαρμοσμένη (tailor made) στις διαφορετικές ανάγκες των αγροτών.
Τετ-α-τετ με τους παραγωγούς στο πρώτο επίπεδο
Θα μπορούσε να πει κάποιος πως τα τελευταία επτά χρόνια οι πληροφορίες στους παραγωγούς της Κρήτης δίνονται με το…δελτίο! Και όχι μεταφορικά, αλλά στην κυριολεξία, αφού το πρώτο επίπεδο αφορά στην έκδοση ενημερωτικών αρδευτικών δελτίων.
Από το 2018 μέχρι σήμερα το Ινστιτούτο Ελιάς Υποτροπικών Φυτών Αμπέλου του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στα Χανιά, σε συνεργασία με την Περιφέρειας Κρήτης συμβουλεύουν δωρεάν τους αγρότες είτε μεμονωμένα είτε μέσα από συλλογικότητες για το πως να χρησιμοποιούν το νερό με σύνεση καλύπτοντας ταυτόχρονα τις πραγματικές ανάγκες των καλλιεργειών τους.
«Τα δελτία παρέχουν πληροφορίες σε εβδομαδιαία βάση για το πώς και πόσο (ορθή αρδευτική δόση μ3/στρέμμα) πρέπει να ποτίσει κάποιος τις καλλιέργειές του, ανάλογα με τα μετεωρολογικά δεδομένα, την ηλικία των δέντρων και τον τύπο του εδάφους. Στην περίπτωση μειωμένων υδατικών αποθεμάτων σε γεωργικές περιοχές της Κρήτης παρέχονται πληροφορίες και συμβουλές στρατηγικής προσαρμογής όπως π.χ. η ελλειμματική άρδευση δηλαδή, η εφαρμογή μειωμένης αρδευτικής δόσης σε εκείνα τα στάδια ανάπτυξης της καλλιέργειας στα οποία το νερό δεν είναι κρίσιμος παράγοντας. Με αυτό τον τρόπο εξοικονομούμε αρδευτικό νερό χωρίς να επηρεάζεται σε καμία περίπτωση η απόδοση των καλλιεργειών», εξηγεί ο Δρ Κουργιαλάς.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τα δελτία άρδευσης που αφορούν τις κύριες γεωργικές περιοχές των τεσσάρων Περιφερειακών Ενοτήτων της Κρήτης αποστέλλονται στην Περιφέρεια Κρήτης σε ηλεκτρονική μορφή κάθε εβδομάδα της αρδευτικής περιόδου του έτους, έτσι ώστε να ενημερώνονται σε εβδομαδιαία βάση οι αρμόδιοι φορείς αλλά και οι αγρότες για τις πραγματικές ανάγκες των καλλιεργειών σε νερό, με γνώμονα τη βέλτιστη απόδοση τους αλλά και την εξοικονόμηση υδατικών πόρων.
Πότισμα με ένα «κλικ» πάνω στον χάρτη στο δεύτερο επίπεδο
Το δεύτερο επίπεδο απευθύνεται σε χρήστες που είναι πιο εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες, επιτρέποντάς τους την ελεύθερη πρόσβαση σε μια διαδικτυακή πλατφόρμα άρδευσης, ώστε να ποτίζουν κάνοντας απλά ένα «κλικ» πάνω σε έναν χάρτη.
Μια ερευνητική ομάδα από το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), το Πολυτεχνείο Κρήτης και το Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο (ΕΛΜΕΠΑ) υπό τον συντονισμό του Ινστιτούτου Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αμπέλου του ΕΛΓΟ- ΔΗΜΗΤΡΑ στα Χανιά, δημιούργησε ένα πρωτοποριακό σύστημα εξατομικευμένης πληροφόρησης για τις ανάγκες ποτίσματος κάθε αγροτεμαχίου, το οποίο εφαρμόζεται για πρώτη φορά παγκοσμίως.
Το σενάριο έχει ως εξής: Ο αγρότης μπαίνει σε μια δωρεάν ηλεκτρονική εφαρμογή, εντοπίζει τα χωράφια του πάνω σε έναν χάρτη είτε χειροκίνητα, είτε χρησιμοποιώντας συντεταγμένες και λαμβάνει όλες τις απαραίτητές πληροφορίες που χρειάζεται για τις αρδευτικές τους ανάγκες. Η εφαρμογή του προτείνει ένα στοχευμένο πλάνο άρδευσης, το οποίο εκτός από τις εδαφικές ιδιότητες των χωραφιών, λαμβάνει υπόψη τις επικρατούσες κλιματικές συνθήκες, την ηλικία των δέντρων της κάθε καλλιέργειας και το στάδιο ανάπτυξής τους.
«Με άλλα λόγια, ο παραγωγός με βάση τις ιδιαιτερότητες του κάθε χωραφιού του (γεωμορφολογία και διαθεσιμότητα νερού) ενημερώνεται για τις κατάλληλες καλλιεργητικές πρακτικές σε κάθε χρονική στιγμή, οι οποίες στοχεύουν στην εξοικονόμηση νερού και στη μέγιστη δυνατή παραγωγή, ενώ παράλληλα έχει πρόσβαση σε στρατηγικές προσαρμογής, όπως είναι η ελλειμματική άρδευση σε περιοχές με χαμηλά υδατικά αποθέματα. Του δίνεται επιπλέον η δυνατότητα να ενημερωθεί για τη μηχανική σύσταση του εδάφους (κατανομή του ποσοστού άμμου, ιλύος και αργίλου) και για την κλίση του εδαφικού ανάγλυφου σε κάθε αγροτεμάχιο όλης της Κρήτης», επισημαίνει ο Δρ. Νεκτάριος Κουργιαλάς, που συμπεριλαμβάνεται στη λίστα με τους κορυφαίους (top 2%) επιστήμονες παγκοσμίως σύμφωνα με το Αμερικανικό Πανεπιστήμιο του Stanford και την έκθεση “World’s Top 2% Scientists”.
Η καινοτόμα αυτή πλατφόρμα που συνιστά ένα σημαντικό «εργαλείο» για την γεωργία ακριβείας, ονομάζεται DEFICIT από το DEcision system For Irrigation in Crete based on Innovative Technologies (Σύστημα λήψης αποφάσεων για την άρδευση καλλιεργειών σε επίπεδο Κρήτης με χρήση καινοτόμων τεχνολογιών).
«Ευφυής» άρδευση και λήψη αποφάσεων στο χωράφι στο τρίτο επίπεδο
Όπως περιγράφει ο Δρ Κουργιαλάς, η γεωργία είναι μια δραστηριότητα που αναπτύσσεται σε ένα περιβάλλον γεμάτο με περιορισμούς και συνήθως χωρίς τις ιδανικές συνθήκες. Οι λεγόμενοι συντελεστές παραγωγής, όπως είναι το έδαφος, η εργασία και το κεφάλαιο δεν είναι άφθονοι, αλλά πεπερασμένοι. Επιπλέον, μια σειρά από άλλους παράγοντες, όπως οι μετεωρολογικές συνθήκες, η κλιματική κρίση, η ανάπτυξη των εχθρών και των ασθενειών, η ανθεκτικότητα των φυτών επηρεάζουν την επίτευξη του βέλτιστου αποτελέσματος. Και εδώ έρχονται τα «ευφυή» συστήματα να αξιοποιήσουν όλη τη διαθέσιμη πληροφορία και να οδηγήσουν στην ορθή λήψη αποφάσεων στο χωράφι.
Σύμφωνα με τον Έλληνα επιστήμονα, η τεχνολογία IoT μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην αποδοτική χρήση του νερού και στην διατήρηση ή αύξηση της παραγωγικότητας των καλλιεργειών, παρέχοντας σε πραγματικό χρόνο ακριβείς πληροφορίες για την υγρασία του εδάφους και για τα μετεωρολογικά δεδομένα.
Στο εργαστήριο Υδατικών Πόρων-Αρδεύσεων & Περιβαλλοντικής Γεωπληροφορικής του Δρα Κουργιαλά έχει αναπτυχθεί ένα σύστημα παρακολούθησης που χρησιμοποιεί τερματικούς κόμβους IoT με αισθητήρες υγρασίας TEROS 12. Κάθε κόμβος που χρησιμοποιεί το κατάλληλο λογισμικό, λαμβάνει μετρήσεις από τον αισθητήρα υγρασίας και μεταδίδει δεδομένα μέσω πρωτόκολλου ανταλλαγής μηνυμάτων (MQTT) στο cloud και από κει σε μια πλατφόρμα IoT ανοιχτού κώδικα για οπτικοποίηση δεδομένων. Στους παραπάνω κόμβους ενσωματώνεται και η μετεωρολογική πληροφορία από αντίστοιχους σταθμούς.
«Με βάση αυτές τις πληροφορίες και σε περίπτωση που η υγρασία του εδάφους είναι κάτω από συγκεκριμένα όρια και τα δέντρα χρειάζονται πότισμα, αποστέλλεται προειδοποιητικό μήνυμα στον παραγωγό το οποίο όχι μόνο τον ενημερώνει για την ανάγκη άρδευσης, αλλά και για την απαιτούμενη δόση που θα πρέπει να χορηγηθεί ανά δέντρο.
Επίσης, οι αγρότες έχουν πλήρη παρακολούθηση των κλιματικών συνθηκών που επικρατούν στο χωράφι τους, ενώ λαμβάνουν από το σύστημα προειδοποιητικά μηνύματα για να πάρουν τα κατάλληλα μέτρα π.χ. για την αντιμετώπιση ενός συγκεκριμένου εχθρού/εντόμου που εμφανίστηκε. Φυσικά για όλα αυτά ο αγρότης μπορεί να έχει πρόσβαση μέσω του smart phone ελέγχοντας πλήρως τις ανάγκες των αγροτεμαχίων του ανά πάσα στιγμή», περιγράφει ο Έλληνας ερευνητής, συμπληρώνοντας πως το σύστημα αυτό, το οποίο δημιουργήθηκε και επαληθεύτηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού έργου AgriCaptureCO2 - Horizon 2020, είναι ενεργειακά αυτόνομο, χαμηλού κόστους και απόλυτα αξιόπιστο ως προς την ακρίβεια της καταγραφής της εδαφικής υγρασίας.
Το παραπάνω σύστημα συνοδεύεται με την παροχή υπηρεσίας καθορισμού των κρίσιμων υδραυλικών ιδιοτήτων των εδαφών που ορίζουν και τα βέλτιστα όρια διακύμανσης της εδαφικής υγρασίας στον αγρό καθώς και το ποσοστό (%) εδαφικής υγρασίας το οποίο θα πρέπει να διατηρείται σταθερό στον χρόνο ανάλογα και με το στάδιο ανάπτυξης της καλλιέργειας. Ο καθορισμός αυτών των εδαφικών ιδιοτήτων γίνεται γρήγορα και με ακρίβεια μέσω της χρήσης του εξειδικευμένου και μοναδικού σε εθνική κλίμακα εξοπλισμού που διαθέτει το εργαστήριο Υδατικών Πόρων-Αρδεύσεων & Περιβαλλοντικής Γεωπληροφορικής του Δρα Κουργιαλά
Αξίζει να σημειωθεί πως σε έρευνα σχετικά με υιοθέτηση της άρδευσης ακριβείας και στα τρία επίπεδα που περιγράφηκαν παραπάνω από τους φορείς διαχείρισης νερού και από τους παραγωγούς της Κρήτης, το 74% των ερωτηθέντων απάντησαν πως είναι ικανοποιημένοι κατά 80-100%!
Πηγή: dnews.gr
