Ο καρκίνος είναι η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως και είναι υπεύθυνος για εκτιμώμενα 9,6 εκατομμύρια θανάτους το 2018. Σε παγκόσμιο επίπεδο περίπου 1 στους 6 θανάτους οφείλεται σε καρκίνο.
Περίπου το 70% των θανάτων από καρκίνο συμβαίνουν στις χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα.
Περίπου το ένα τρίτο των θανάτων από καρκίνο οφείλεται στους 5 κύριους κινδύνους συμπεριφοράς και διατροφής: υψηλός δείκτης μάζας σώματος, χαμηλή πρόσληψη φρούτων και λαχανικών, έλλειψη φυσικής δραστηριότητας, χρήση καπνού και χρήση οινοπνεύματος.
Η χρήση καπνού είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο και είναι υπεύθυνος για το 22% περίπου των θανάτων από καρκίνο (2).
Οι καρκίνοι που προκαλούν λοιμώξεις, όπως η ηπατίτιδα και ο ιός του ανθρώπινου θηλώματος (HPV), ευθύνονται για έως και 25% των περιπτώσεων καρκίνου στις χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα (3).
Η καθυστερημένη παρουσίαση και η απρόσιτη διάγνωση και θεραπεία είναι κοινές. Το 2017, μόνο το 26% των χωρών χαμηλού εισοδήματος ανέφερε ότι οι υπηρεσίες παθολογίας είναι γενικά διαθέσιμες στον δημόσιο τομέα.
Περισσότερο από το 90% των χωρών υψηλού εισοδήματος ανέφεραν υπηρεσίες θεραπείας σε σύγκριση με λιγότερο από το 30% των χωρών χαμηλού εισοδήματος.
Ο οικονομικός αντίκτυπος του καρκίνου είναι σημαντικός και αυξάνεται. Το συνολικό ετήσιο οικονομικό κόστος του καρκίνου το 2010 εκτιμήθηκε σε περίπου 1,16 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (4).
Μόνο μία στις 5 χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα διαθέτει τα απαραίτητα δεδομένα για την καταπολέμηση του καρκίνου (5).
Ο καρκίνος είναι ένας γενικός όρος για μια μεγάλη ομάδα ασθενειών που μπορούν να επηρεάσουν οποιοδήποτε μέρος του σώματος. Άλλοι όροι που χρησιμοποιούνται είναι οι κακοήθεις όγκοι και τα νεοπλάσματα. Ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό του καρκίνου είναι η ταχεία δημιουργία μη φυσιολογικών κυττάρων που ξεπερνούν τα συνήθη όριά τους και τα οποία μπορούν στη συνέχεια να εισβάλουν σε παρακείμενα τμήματα του σώματος και να εξαπλωθούν σε άλλα όργανα, η τελευταία διαδικασία αναφέρεται ως μεταστατική. Οι μεταστάσεις αποτελούν σημαντική αιτία θανάτου από τον καρκίνο.
Το γράφημα αποτυπώνει στοιχεία για την ασθένεια που σκοτώνει 17 ανθρώπους κάθε λεπτό σε όλο τον κόσμο / ΑΠΕ - ΜΠΕ
Το πρόβλημα
Ο καρκίνος είναι η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως, αντιπροσωπεύοντας περίπου 9,6 εκατομμύρια θανάτους το 2018.
Οι πιο συχνές μορφές καρκίνου είναι:
Πνεύμονας (2,09 εκατομμύρια περιπτώσεις)
Μαστός (2,09 εκατομμύρια περιπτώσεις)
Κολοορθικός (1,80 εκατομμύρια περιπτώσεις)
Προστάτης (1,28 εκατομμύρια περιπτώσεις)
Καρκίνος του δέρματος (μη μελάνωμα) (1,04 εκατομμύρια περιπτώσεις)
Στομάχι (1,03 εκατομμύρια περιπτώσεις)
Οι πιο συχνές αιτίες θανάτου από καρκίνο είναι οι καρκίνοι:
Πνεύμονας (1,76 εκατομμύρια θάνατοι)
Colorectal (862.000 θάνατοι)
Στομάχι (783.000 θάνατοι)
Ήπαρ (782.000 θάνατοι)
Μαστός (627 000 θάνατοι)
Καρκίνος του μαστού
Ο καρκίνος του μαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος μεταξύ των γυναικών, ο οποίος επηρεάζει κάθε χρόνο 2,1 εκατομμύρια γυναίκες και προκαλεί επίσης τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο μεταξύ των γυναικών. Το 2018, εκτιμάται ότι 627.000 γυναίκες πέθαναν από καρκίνο του μαστού - δηλαδή περίπου το 15% όλων των θανάτων από καρκίνο στις γυναίκες. Ενώ τα ποσοστά καρκίνου του μαστού είναι υψηλότερα στις γυναίκες στις πιο ανεπτυγμένες περιοχές, τα ποσοστά αυξάνονται σχεδόν σε όλες τις περιφέρειες παγκοσμίως.
Καρκίνος του τραχήλου της μήτρας
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας είναι ο τέταρτος συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες με περίπου 570.000 νέες περιπτώσεις το 2018 που αντιπροσωπεύουν το 6,6% όλων των καρκίνων των γυναικών. Περίπου το 90% των θανάτων από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας εμφανίστηκαν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα. Το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας από τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας παγκοσμίως θα μπορούσε να μειωθεί μέσω μιας συνολικής προσέγγισης που περιλαμβάνει πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση, αποτελεσματικά προγράμματα διαλογής και θεραπείας. Υπάρχουν επί του παρόντος εμβόλια που προστατεύουν από κοινούς τύπους ανθρώπινου ιού θηλώματος που προκαλούν καρκίνο και μπορούν να μειώσουν σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου του τραχήλου της μήτρας.
Καρκίνος του στόματος
Υπάρχουν περίπου 657.000 νέες περιπτώσεις καρκίνου της στοματικής κοιλότητας και του φάρυγγα κάθε χρόνο και περισσότεροι από 330.000 θάνατοι. Οι καρκίνοι του στόματος περιλαμβάνουν τα κύρια υπολείμματα του χείλους, της στοματικής κοιλότητας, του ρινοφάρυγγα και του φάρυγγα και έχουν ιδιαίτερα υψηλό βάρος στη Νότιο Κεντρική Ασία λόγω των εκθέσεων παράγοντα κινδύνου. Απαιτείται μια συνολική προσέγγιση για τον καρκίνο του στόματος, ώστε να συμπεριλαμβάνει την εκπαίδευση για την υγεία και την παιδεία, τη μείωση του παράγοντα κινδύνου και την έγκαιρη διάγνωση. Σε επιλεγμένες περιοχές με υψηλή συχνότητα εμφάνισης, εξετάστηκε ο καρκίνος του στόματος σε άτομα υψηλού κινδύνου.
Πρόληψη του καρκίνου
Μεταξύ 30-50% όλων των περιπτώσεων καρκίνου μπορούν να προληφθούν. Η πρόληψη προσφέρει την πιο αποδοτική μακροπρόθεσμη στρατηγική για τον έλεγχο του καρκίνου. Πρέπει να εφαρμοστούν εθνικές πολιτικές και προγράμματα για την ευαισθητοποίηση, τη μείωση της έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο και για την εξασφάλιση της παροχής στους ανθρώπους των πληροφοριών και της υποστήριξης που χρειάζονται για την υιοθέτηση υγιεινών τρόπων ζωής.
Η περιοδική γυναικολογική εξέταση των γυναικών σε συνδυασμό με Pap test οδηγούν σε μείωση κατά 70% της θνησιμότητας από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Ωστόσο, σύμφωνα με ανεπίσημα δεδομένα, μόνο το 25-30% των ελληνίδων που θα έπρεπε να κάνουν Pap test, υποβάλλονται σε έλεγχο και μάλιστα, μόλις μία φορά τα 2-3 έτη. Αντιστοίχως ο μαστογραφικός έλεγχος μπορεί να μειώσει την θνησιμότητα λόγω καρκίνου του μαστού σε γυναίκες έως και 35%. Ωστόσο, σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία μόλις το 40-50% των γυναικών που πρέπει να κάνει κλινικό έλεγχο για καρκίνο του μαστού ελέγχεται.
ΚΑΠΝΟΣ
Σε παγκόσμιο επίπεδο, η χρήση καπνού είναι ο μοναδικός μείζων παράγοντας κινδύνου για τη θνησιμότητα από καρκίνο και σκοτώνει περίπου 6 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο, από καρκίνο και άλλες ασθένειες. Ο καπνός του καπνού έχει περισσότερες από 7000 χημικές ουσίες, τουλάχιστον 250 είναι γνωστό ότι είναι επιβλαβείς και πάνω από 50 είναι γνωστό ότι προκαλούν καρκίνο.
Το κάπνισμα προκαλεί πολλούς τύπους καρκίνου, συμπεριλαμβανομένων των καρκίνων του πνεύμονα, του οισοφάγου, του λάρυγγα, του στόματος, του λαιμού, του νεφρού, της ουροδόχου κύστης, του παγκρέατος, του στομάχου και του τραχήλου. Ο παθητικός καπνός, επίσης γνωστός ως καπνός του περιβάλλοντος καπνού, έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα σε μη καπνιστές ενήλικες. Ο καπνός χωρίς καπνό (ονομάζεται επίσης καπνός από το στόμα, καπνός μάσησης ή καπνός) προκαλεί καρκίνο του στόματος, του οισοφάγου και του παγκρέατος. Σχεδόν το 80% των 1 δισεκατομμυρίων καπνιστών στον κόσμο ζουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα.
Κάπνισμα: προκαλεί καρκίνους του πνεύμονα, του οισοφάγου, του λάρυγγα (φωνητικό κουτί), του στόματος, του λαιμού, του νεφρού, της ουροδόχου κύστης, του παγκρέατος, του στομάχου και του τραχήλου.
Ο παθητικός καπνός (επίσης γνωστός ως καπνός στον περιβάλλοντα καπνό): προκαλεί καρκίνο του πνεύμονα σε μη καπνιστές ενήλικες. και
Καπνός χωρίς καπνό (ονομάζεται επίσης καπνός κατά του στόματος, καπνός μάσησης ή καπνός): προκαλεί καρκίνο του στόματος, του οισοφάγου και του παγκρέατος.
Σχεδόν το 80% των 1 δισεκατομμυρίων καπνιστών στον κόσμο ζουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα.
ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Η διατροφική τροποποίηση είναι μια άλλη σημαντική προσέγγιση στον έλεγχο του καρκίνου. Υπάρχει μια σχέση μεταξύ του υπερβολικού βάρους και της παχυσαρκίας σε πολλούς τύπους καρκίνου, όπως ο οισοφάγος, το ορθό έντερο, ο μαστός, το ενδομήτριο και οι νεφροί. Οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε φρούτα και λαχανικά μπορεί να έχουν ανεξάρτητη προστατευτική επίδραση έναντι πολλών καρκίνων. Η τακτική σωματική άσκηση και η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, μαζί με μια υγιεινή διατροφή, μειώνουν σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου. Επιπλέον, οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες που εμποδίζουν την ανάπτυξη καρκίνων που σχετίζονται με τη διατροφή θα μειώσουν επίσης τον κίνδυνο άλλων μη μεταδοτικών ασθενειών.
ΑΛΚΟΟΛ
Η χρήση οινοπνεύματος αποτελεί παράγοντα κινδύνου για πολλούς τύπους καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου της στοματικής κοιλότητας, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου, του ήπατος, του παχέος εντέρου και του μαστού. Ο κίνδυνος καρκίνου αυξάνεται με την κατανάλωση αλκοόλ. Για πολλούς τύπους καρκίνου, η βαριά κατανάλωση αλκοόλ σε συνδυασμό με τη χρήση καπνού αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου. Το 2010, οι καρκίνοι που οφείλονται στην κατανάλωση αλκοόλ εκτιμήθηκαν ότι ευθύνονται για 337.400 θανάτους παγκοσμίως, κυρίως μεταξύ ανδρών.
ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ
Το 2012, περίπου το 15% όλων των καρκίνων οφειλόταν σε μολυσματικούς παράγοντες όπως το helicobacter pylori, τον ιό ανθρώπινου θηλώματος (HPV), την ηπατίτιδα Β και C και τον ιό Epstein-Barr. Το ποσοστό των καρκίνων που οφείλονται σε λοίμωξη ποικίλλει μεταξύ των χωρών και της κατάστασης ανάπτυξης, από λιγότερο από 5% στην Αυστραλία, τον Καναδά, τη Νέα Ζηλανδία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και σε επιλεγμένες χώρες στη δυτική και τη βόρεια Ευρώπη σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% σε ορισμένες χώρες της υποσαχάριας Αφρική. Τα δύο τρίτα των καρκίνων που οφείλονται σε λοίμωξη (1,4 εκατομμύρια περιπτώσεις) εμφανίζονται σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Τα εμβόλια είναι διαθέσιμα για τον ιό της ηπατίτιδας Β και μερικούς τύπους HPV και μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ήπατος και του τραχήλου της μήτρας, αντίστοιχα.
ΜΟΛΥΝΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Η ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους με καρκινογόνες χημικές ουσίες συμβάλλει στην επιβάρυνση του καρκίνου σε διαφορετικούς βαθμούς, ανάλογα με τις γεωγραφικές συνθήκες. Η ρύπανση του εξωτερικού αέρα ταξινομείται ως καρκινογόνος ή προκαλεί καρκίνο στον άνθρωπο. Εκτιμάται ότι η εξωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση συνέβαλε σε 3,2 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους παγκοσμίως το 2012, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 200.000 θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα. Επιπλέον, πάνω από 4 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν πρόωρα από ασθένειες που οφείλονται στην οικιακή ατμοσφαιρική ρύπανση από το μαγείρεμα με στερεά καύσιμα, το 6% αυτών των θανάτων προέρχονται από καρκίνο του πνεύμονα. Η ρύπανση του εσωτερικού αέρα από τις πυρκαγιές άνθρακα διπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα, ιδιαίτερα μεταξύ γυναικών μη καπνιστών. Η έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες συμβαίνει επίσης με τη μόλυνση των τροφίμων, όπως οι αφλατοξίνες ή οι διοξίνες.
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΙ ΚΑΡΚΙΝΟΓΟΝΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ
Περισσότεροι από 40 παράγοντες, μίγματα και συνθήκες έκθεσης στο περιβάλλον εργασίας είναι καρκινογόνοι για τον άνθρωπο και ταξινομούνται ως επαγγελματικοί καρκινογόνοι παράγοντες. Οι επαγγελματικοί καρκίνοι συγκεντρώνονται μεταξύ συγκεκριμένων ομάδων του ενεργού πληθυσμού, για τους οποίους ο κίνδυνος ανάπτυξης μιας συγκεκριμένης μορφής καρκίνου μπορεί να είναι πολύ υψηλότερος από ό, τι για τον γενικό πληθυσμό. Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι οι επαγγελματικοί καρκινογόνοι παράγοντες σχετίζονται αιτιωδώς με καρκίνο του πνεύμονα, μεσοθηλίωμα και καρκίνο της ουροδόχου κύστης. Για παράδειγμα, το μεσοθηλίωμα (καρκίνος της εξωτερικής επένδυσης του πνεύμονα ή της κοιλότητας του θώρακα) προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από την έκθεση στον αμίαντο που σχετίζεται με την εργασία.
ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ
Η έκθεση σε όλους τους τύπους ιοντίζουσας ακτινοβολίας, τόσο από φυσικές όσο και από ανθρώπινες πηγές, αυξάνει τον κίνδυνο διάφορων τύπων κακοήθειας, συμπεριλαμβανομένης της λευχαιμίας και πολλών συμπαγών όγκων. Οι κίνδυνοι αυξάνονται όταν η έκθεση εκδηλώνεται σε νεαρή ηλικία και όταν το ποσό έκθεσης είναι υψηλότερο. Η υπεριώδης ακτινοβολία και ιδιαίτερα η ηλιακή ακτινοβολία είναι καρκινογόνος για τον άνθρωπο, προκαλώντας όλους τους μεγάλους τύπους καρκίνου του δέρματος, όπως καρκινώματος των βασικών κυττάρων (BCC), του καρκίνου των πλακωδών κυττάρων (SCC) και του μελανώματος. Αποφεύγοντας την υπερβολική έκθεση, η χρήση αντηλιακών και η προστατευτική ενδυμασία αποτελούν αποτελεσματικά προληπτικά μέτρα. Οι συσκευές μαυρίσματος που εκπέμπουν ακτινοβολίες UV ταξινομούνται τώρα ως καρκινογόνες για τον άνθρωπο με βάση τη σχέση τους με τους καρκίνους του δέρματος και του μελανώματος του οφθαλμού.
Η ακτινοβολία χρησιμοποιείται στην ιατρική και μπορεί να βοηθήσει στη διάσωση ζωών καθώς και στην πρόληψη της ανάγκης για πιο επεμβατικές διαδικασίες. Ωστόσο, η ακατάλληλη χρήση μπορεί να προκαλέσει βλάβη λόγω περιττών και ακούσιων δόσεων ακτινοβολίας για ασθενείς. Οι ακτινολογικές δοκιμές και οι διαδικασίες θα πρέπει να συνταγογραφούνται κατάλληλα και να εκτελούνται κατάλληλα για τη μείωση των περιττών δόσεων ακτινοβολίας, ιδιαίτερα στα παιδιά.
Η έκθεση σε κατοικίες μπορεί επίσης να προκύψει από το ραδόνιο, ένα φυσικό ραδιενεργό αέριο που υπάρχει κάποια στιγμή στο έδαφος και τα δομικά υλικά, αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου των πνευμόνων. Τα επίπεδα ραδονίου στα σπίτια μπορούν να μειωθούν με τη βελτίωση του αερισμού και τη σφράγιση των δαπέδων και των τοίχων.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ - Φωτογραφία από doodlartdotcom από το Pixabay
