Ένα βήμα πριν τα capital control και τη δέσμευση καταθέσεων η Τουρκία

Δίνουν και παίρνουν τα σενάρια για χρεοκοπία στην Τουρκία, ενώ έγκριτοι οικονομολόγοι προειδοποιούν για capital controls και δέσμευση καταθέσεων. Δεν καθησύχασε ιδιαίτερα η παρέμβαση του νομικού συμβούλου του Ερντογάν, Ιζέτ Οζγκέντς, ο οποίος δήλωσε ότι «η χώρα πρέπει να είναι έτοιμη για κατάσταση έκτακτης ανάγκης».

Οι συναλλαγές στο Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης διακόπηκαν για δεύτερη φορά μέσα σε μια ώρα την Παρασκευή, καθώς ο γενικός δείκτης έφτασε να καταγράφει απώλειες 7%. Τεράστια είναι και η πίεση που δέχονται τα τουρκικά ομόλογα. Η απόδοση του 10ετούς τουρκικού ομολόγου ενισχύεται στο υψηλότερο επίπεδο από το 2010. Την ίδια στιγμή, ο Τούρκος πρόεδρος σφυρίζει αδιάφορος, επικαλούμενος τον οικονομικό μετασχηματισμό της Κίνας, τις δεκαετίες του 1980 και του 1990. Τότε που το Πεκίνο είχε υποτιμήσει το νόμισμά του.

Η ακατάδεκτη μέχρι χθες Άγκυρα, έχει ρίξει τα μούτρα της σε μία προσπάθεια να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με χώρες της ευρύτερης περιοχής. Εδώ ταιριάζει η αμερικανική ρήση beggars can’t be choosers. Σε ελεύθερη μετάφραση αυτό σημαίνει ότι όταν είσαι ικέτης δεν μπορείς και να επιλέγεις σε ποιόν θα κάνεις μούτρα.

Πράγματι, για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους, ο Ταγίπ Ερντογάν ρίχνει γέφυρες στους πάντες, εκτός από την Αθήνα και τη Λευκωσία. Οι επαφές με το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία αλλά και το φλερτ με το Ισραήλ και την Αίγυπτο αποσκοπούν και στο να κλείσει μέτωπα, αλλά και σε επενδύσεις και ευρύτερα οικονομικές συμφωνίες.
Δεν είναι ότι αποφάσισε να παραιτηθεί από τα επεκτατικά του σχέδια με ό,τι αυτά συνεπάγονται, αλλά οι γεωπολιτικές εντάσεις κοστίζουν. Κι αυτό είναι το μόνο που αυτή την περίοδο δεν αντέχει η Τουρκία, η οικονομία της οποίας φαίνεται να έχει πάρει για τα καλά την κατιούσα. Η υποτίμηση της τουρκικής λίρας δεν λέει να σταματήσει!
Την ίδια ώρα, ο βασικός μισθός, με την υποτίμηση της τουρκικής λίρας να έχει προσλάβει δυναμική κατολίσθησης (έχει ξεπεράσει το 70% έναντι του δολαρίου από την αρχή του έτους) μειώθηκε στα 169 ευρώ, όταν πριν από 6-7 χρόνια ήταν στα 430 ευρώ. Ο Ερντογάν ανακοίνωσε ότι θα αυξήσει τον κατώτατο μισθό το 2022 κατά 50%. Ας σημειωθεί ότι πάνω από το 40% των εργαζομένων στην Τουρκία αμείβονται με τον κατώτατο μισθό, σύμφωνα με τις υπηρεσίες κοινωνικής ασφάλισης της χώρας. Οικονομολόγοι αντέδρασαν με καχυποψία και πρόσθετη ανησυχία, υποστηρίζοντας ότι με την κίνηση αυτή θα προκληθούν περαιτέρω αυξήσεις στις τιμές.

Τα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας δεν προέκυψαν έτσι ξαφνικά. Εδώ και πολλά χρόνια οικονομολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Τώρα, όμως, τα πράγματα έχουν φτάσει σε οριακό σημείο. Τα σενάρια χρεοκοπίας πάνε και έρχονται. Η ένταση αποτυπώνεται και στις συζητήσεις στην Εθνοσυνέλευση.
Βουλευτές της αντιπολίτευσης ανεβαίνουν στο βήμα με καφάσια πορτοκάλια, ψωμί, γάλα και λάδι ως ένδειξη διαμαρτυρίας. «Πόσο πιο χαμηλά θα φτάσουμε;», αναρωτιούνται. «Ο κόσμος πεινάει», φωνάζουν. Δεν έλειψε και το ξύλο στη Βουλή. Η βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος AKP Μπαχάρ Αϊβαζόγλου στράφηκε εναντίον του επικεφαλής της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου. Γυναίκες βουλευτές του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος όρμησαν στο βήμα, με αποτέλεσμα να λάβει χώρα ξεμάλλιασμα. Χρειάστηκε να παρέμβουν άνδρες βουλευτές, οι οποίοι και τις χώρισαν.

Η πρόεδρος του εθνικιστικού “Καλού Κόμματος” Μεράλ Ακσενέρ εξαπέλυσε επίθεση κατά της κυβέρνησης. «Αν δούμε το ζήτημα της αναφοράς του καθηγητή Ιζέτ για κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δημιουργείται ανησυχία για capital controls, όπως και για δέσμευση καταθέσεων συναλλάγματος», είπε, εκφράζοντας τις σκέψεις της πλειονότητας της τουρκικής κοινωνίας.
Ούτε μία, ούτε δύο, αλλά τρείς εκθέσεις αποκαλύπτουν τα προβλήματα. Ο χρηματοπιστωτικός όμιλος Barclays με τη νέα του έκθεση με τίτλο “This time it’s different” εξηγεί γιατί η τρέχουσα κρίση δεν σχετίζεται με την αντίστοιχη του 2018, αλλά είναι πολύ χειρότερη. Αναλύει το γιατί η οικονομική πολιτική του Ερντογάν είναι ανορθολογική. Συγκεκριμένα, χαρακτηρίζει την άποψη των διαμορφωτών της νομισματικής πολιτικής «σύμπτωμα παραφροσύνης».

Είχε προχωρήσει και σε πρόβλεψη, υποστηρίζοντας ότι το δολάριο πρόκειται να διαμορφωθεί στο 14,5:1 στα τέλη του έτους, στο 15,5:1 στο πρώτο τρίμηνο του 2022 και στο 16,0:1 στο δεύτερο. Μάλιστα στα τέλη του 2022 αναμένει μία ισοτιμία 19,04:1 έναντι του ευρωπαϊκού κοινού νομίσματος. Δεν χρειάστηκε να περιμένουμε όσο πρόβλεπε η Barclays. Η ισοτιμία προς το δολάριο ξεπέρασε μέσα σε ελάχιστες ημέρες τις 17 λίρες, ενώ προς το ευρώ τις 19! Με άλλα λόγια, αποδεικνύεται πολύ συντηρητική!
Η ίδια έκθεση εκτιμά πως η τουρκική Κεντρική Τράπεζα θα συνεχίσει να αγνοεί τις έντονες ανησυχίες των ξένων επενδυτών και θα μειώσει τα επιτόκια της για να τα διαμορφώσει στο 13% στα τέλη του έτους, με περικοπή τους κατά 200 μονάδες βάσης και επιπλέον 100 κατά τον Ιανουάριο του 2022.
Στο ίδιο μήκος κύματος και η Fitch, η οποία προβλέπει πληθωρισμό της τάξης του 25% στα τέλη του 2021, έναν από τους υψηλότερους στις αναδυόμενες αγορές και έναν μέσο δείκτη της τάξης του 20% κατά την περίοδο 2022-2023. Ο οίκος αξιολόγησης S&P Global Ratings υποβαθμίζει από την σταθερή σε αρνητική βαθμίδα το αξιόχρεο της Τουρκίας, επικαλούμενος την απότομη υποτίμηση και τον αυξανόμενο πληθωρισμό.

Η εμμονή Ερντογάν πλήττει σχεδόν ανεπανόρθωτα την οικονομία της χώρας και την καθημερινότητα της τουρκικής κοινωνίας. Μόνο ο τομέας της αρτοποιίας είναι ενδεικτικός. Το Νοέμβριο, τα 50 κιλά αλεύρι κόστιζαν 200 λίρες. Τώρα, έχουν φτάσει στις 380. Στη γείτονα χώρα έχουν πει το ψωμί, ψωμάκι. Εδώ και αρκετό καιρό οι τρεις μεγάλοι δήμοι (Σμύρνης, Κωνσταντινούπολης και Άγκυρας) προσφέρουν κάποιες ώρες στο τέλος της ημέρας το λεγόμενο “φθηνό” ψωμί στη μισή τιμή σε σχέση με αυτό που πωλείται στους φούρνους. Τις τελευταίες ημέρες, μάλιστα, οι πωλήσεις τους έχουν αυξηθεί κατακόρυφα.

Στα κρεοπωλεία πολλαπλασιάζονται εκείνοι που ζητούν μονάχα κόκαλα, τα οποία δεν δίνονται δωρεάν, όσο αυξάνεται η ζήτησή τους. Το κρέας είναι μονάχα για τους λίγους πια, καταγγέλει η αντιπολίτευση. Οι εισαγωγές έχουν αυξηθεί, με αποτέλεσμα οι τιμές να έχουν επίσης εκτιναχθεί. Τα είδη διατροφής έχουν ανέβει κατά 27,4%.
Προϊόντα πρώτης ανάγκης έχουν εξαφανιστεί από τα ράφια, ενώ ακόμα και όταν υπάρχουν λίγοι είναι εκείνοι που μπορούν να τα αγοράσουν. Πολλά καταστήματα υιοθετούν σειρά προτεραιότητας, με τον κόσμο να ξεροσταλιάζει με τις ώρες για να πάρει αλεύρι και γάλα. Τεράστιες είναι και οι ουρές για τα καύσιμα, καθώς όλοι σπεύδουν να γεμίσουν τα ρεζερβουάρ πριν αυξηθεί η τιμή της βενζίνης.

Η τιμή της βενζίνης παραμένει χαμηλή σε σχέση με τις χώρες της Ευρώπης, καθώς ο ειδικός φόρο κατανάλωσης είναι χαμηλός και δεν αυξάνεται. Η καθημερινότητα έχει επιβαρυνθεί αισθητά και από τους λογαριασμούς του φυσικού αερίου και της ύδρευσης, χωρίς να διακρίνεται στον ορίζοντα κάποια αποκλιμάκωση.
Η κρατική εταιρεία BOTAŞ προχώρησε σε αύξηση στις τιμές του φυσικού αερίου κατά 48,4%, με ταυτόχρονη αύξηση της τιμής του φυσικού αερίου για την παραγωγή ενέργειας κατά 46,8%. Κάποιες μητέρες αναγκάζονται να αγοράζουν ελάχιστες πάνες, με τα σουπερ μάρκετ να ανοίγουν τα πακέτα των 25 πανών και να τις πωλούν με το κομμάτι σε όσες έχουν ανάγκη. Η τιμή του πακέτου με 25 πάνες αυξήθηκε από 49 σε 79 λίρες.

Η κατάσταση είναι τέτοια που στη Βρετανία δεν δέχονται τουρκικές επαγγελματικές πιστωτικές κάρτες, γιατί η έντονη αλλαγής της ισοτιμίας προκαλεί προβλήματα. Η Τουρκία δυσκολεύεται πλέον να κάνει αναγκαίες εισαγωγές, ενώ οι μεγάλες εταιρείες που είχαν δανειστεί σε συνάλλαγμα βρίσκονται στα όρια της κατάρρευσης. Κι όλα δείχνουν ότι τα χειρότερα έπονται.

Πηγή: Protothema.gr