Τα ορυκτά βρίσκονται διάσπαρτα παντού στον πλανήτη μας, από αστραφτερές κηλίδες σε χαλίκια ή άμμο μέχρι πραγματικούς κρυμμένους πολύτιμους λίθους. Είναι πολλά, κάποια πολύ κοινά -όπως ο χαλαζίας- και άλλα όχι. Ποιο είναι άραγε το πιο σπάνιο;
Σύμφωνα με τη Γεωλογική Εταιρεία των ΗΠΑ, τα ορυκτά είναι φυσικά στοιχεία ή ενώσεις που είναι ανόργανα, δηλαδή δεν περιέχουν άνθρακα. Κάθε τύπος ορυκτού παρουσιάζει τάξη στην εσωτερική του δομή και έχει μοναδική χημική σύσταση. Η μορφή που παίρνουν οι κρύσταλλοι ενός ορυκτού, καθώς και οι άλλες φυσικές του ιδιότητες, μπορεί να ποικίλλουν.
Το σπανιότερο ορυκτό στη Γη είναι ο kyawthuite. Μόνο ένας κρύσταλλος, που βρέθηκε στην περιοχή Mogok της Μιανμάρ, είναι γνωστό ότι υπάρχει. Η βάση δεδομένων ορυκτών του Caltech το περιγράφει ως έναν μικρό (1,61 καρατίων) βαθύ πορτοκαλί πολύτιμο λίθο που η Διεθνής Ορυκτολογική Ένωση αναγνώρισε επίσημα το 2015.
Ωστόσο, λίγα είναι γνωστά για τον kyawthuite, οπότε... ας προχωρήσουμε στο δεύτερο σπανιότερο ορυκτό που υπάρχει. Πρόκειται για τον πεϊνίτη, ο οποίος εμφανίζεται με βαθύ κόκκινο χρώμα σε εξαγωνικούς κρυστάλλους (αν και υπάρχουν κάποιες ροζ εξαιρέσεις). Αν και ο πεϊνίτης βρίσκεται πλέον πιο εύκολα από ό,τι παλαιότερα, το ορυκτό αυτό εξακολουθεί να είναι σπάνιο και η χημική του δομή το καθιστά κάτι σαν επιστημονικό αίνιγμα, όπως αναφέρει το Live Science.
Το 1952, ο Άγγλος συλλέκτης και έμπορος πολύτιμων λίθων Arthur Pain απέκτησε δύο πορφυρούς κρυστάλλους στη Μιανμάρ, σύμφωνα με τον George Rossman, καθηγητή ορυκτολογίας στο CalTech, ο οποίος ερευνά τον πεϊνίτη από τη δεκαετία του 1980.
Ο Pain νόμιζε ότι οι κρύσταλλοι ήταν ρουμπίνια, για τα οποία φημίζεται η περιοχή, αλλά εν αγνοία του ήταν στην πραγματικότητα κάτι πολύ πιο σπάνιο.
Ο πεϊνίτης (που πήρε το επώνυμο του Άρθουρ) έρχεται μερικές φορές στο φως μαζί με ρουμπίνια και άλλους πολύτιμους λίθους. Αυτό εξηγεί γιατί ο Pain υπέθεσε ότι οι κρύσταλλοι ήταν ρουμπίνια όταν, σύμφωνα με τον Rossman, τους δώρισε στο Βρετανικό Μουσείο το 1954 για περαιτέρω μελέτη.
Ένα άλλο δείγμα πεϊνίτη από τη Μιανμάρ ήρθε στην επιφάνεια το 1979 και μέχρι το 2001, αυτοί οι τρεις κρύσταλλοι ήταν τα μόνα γνωστά δείγματα πεϊνίτη στον κόσμο.
Ο πρώτος κρύσταλλος πεϊνίτη που ανακαλύφθηκε, γνωστός ως πεϊνίτης #1, αναλύθηκε αργότερα από τον Rossman. Η τελευταία μελέτη του για τον πεϊνίτη δημοσιεύτηκε στο Mineralogical Magazine το 2018.
Αλλά τι κάνει τον πεϊνίτη τόσο σπάνιο; Βρίσκεται μόνο στη Μιανμάρ, αλλά ο πραγματικός λόγος έγκειται στον σχηματισμό του. Ο πεϊνίτη είναι ένας βορικός κρύσταλλος, που σημαίνει ότι περιέχει βόριο. Περιέχει επίσης ζιρκόνιο. Το βόριο δυσκολεύεται να συνδεθεί με το ζιρκόνιο. Στην πραγματικότητα, ο πεϊνίτης είναι το μοναδικό ορυκτό στο οποίο έχουν βρεθεί αυτά τα δύο συνδεδεμένα στη φύση.
Αν και ο λόγος είναι ακόμη ασαφής, το ζιρκόνιο και το βόριο δεν έχουν βρεθεί μαζί σε σημαντικές συγκεντρώσεις, όπως είπε ο Rossman. Θεωρείται επίσης ότι τα στοιχεία αυτά μπορεί να μην είναι πολύ σταθερά μαζί σε σύγκριση με άλλα στοιχεία με τα οποία θα μπορούσαν να συνδεθούν.
«Εξ όσων γνωρίζω, κανείς δεν έχει κάνει μια σοβαρή μελέτη για το τι χρειάζεται για να σχηματιστεί ο πεϊνίτης», δήλωσε ο Rossman.
