Οι δεισιδαιμονίες αποτελούν μέρος του ανθρώπινου πολιτισμού εδώ και αιώνες, που συχνά έχουν τις ρίζες τους στην επιθυμία μας να δώσουμε νόημα στο άγνωστο. Καθώς η κοινωνία εξελίσσεται, εξελίσσονται ταυτόχρονα την ίδια στιγμή και οι δεισιδαιμονίες και οι προλήψεις μας, προσαρμοζόμενες στις τεχνολογικές εξελίξεις που διαμορφώνουν την καθημερινότητά μας. Στην ψηφιακή εποχή, νέες μορφές δεισιδαιμονιών έχουν αναδυθεί, αντανακλώντας τους φόβους, τις ελπίδες και τα μυστήρια που περιβάλλουν τη σύγχρονη τεχνολογία.
1. Ο φόβος της Παρασκευής της 13ης στον digital χώρο
Η Παρασκευή και 13 είναι μια κλασική δεισιδαιμονία, που παραδοσιακά συνδέεται με την κακοτυχία. Ωστόσο, καθώς οι ζωές μας είναι όλο και περισσότερο συνυφασμένες με την τεχνολογία, αυτή η δεισιδαιμονία έχει βρει νέα σημασία στον ψηφιακό χώρο. Πολλοί άνθρωποι αποφεύγουν πλέον να πραγματοποιούν σημαντικές ηλεκτρονικές αγορές, να ανεβάζουν νέα site online ή να κάνουν update σε λογισμικά αυτή την υποτιθέμενη γρουσούζικη ημέρα, φοβούμενοι ότι η ημερομηνία αυτή μπορεί να επιφέρει τεχνικές δυσλειτουργίες, απώλεια δεδομένων ή άλλες μορφές ψηφιακής ατυχίας.
Οι εταιρείες τεχνολογίας, γνωρίζοντας αυτές τις δεισιδαιμονίες, μερικές φορές καθυστερούν την κυκλοφορία προϊόντων ή ενημερώσεων λογισμικού για να αποφύγουν την κυκλοφορία τους την Παρασκευή 13 του μηνός. Αυτή η σύγχρονη εκδοχή μιας παλιάς δεισιδαιμονίας δείχνει πώς οι παλιές πεποιθήσεις μπορούν να προσαρμοστούν σε νέα πλαίσια, ιδίως σε έναν κόσμο όπου η εξάρτησή μας από την τεχνολογία αυξάνεται συνεχώς.
2. Η «κατάρα» της πρώτης έκδοσης
Στη βιομηχανία ανάπτυξης λογισμικού, υπάρχει μια κοινή πεποίθηση ότι η πρώτη έκδοση οποιουδήποτε προϊόντος είναι καταραμένη να αποτύχει. Αυτή η δεισιδαιμονία, αν και δεν αναγνωρίζεται επίσημα, εκδηλώνεται με την ευρέως διαδεδομένη προσδοκία ότι η πρώτη έκδοση λογισμικού θα είναι γεμάτη σφάλματα, bugs, κενά ασφαλείας ή άλλα θέματα. Τόσο οι προγραμματιστές όσο και οι χρήστες συχνά προβλέπουν ότι η πρώτη έκδοση θα χρειαστεί πολλαπλές διορθώσεις και ενημερώσεις προτού λειτουργήσει ομαλά και κανονικά. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και με τις εκδόσεις σε online παιχνίδια, όπως είναι ο ναρκαλιευτής, ρουλέτα, πασιέντζα.
Αυτή η πεποίθηση μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά τόσο των προγραμματιστών όσο και των καταναλωτών. Οι προγραμματιστές μπορεί να σπεύσουν να κυκλοφορήσουν πιο γρήγορα ενημερώσεις και διορθώσεις, ενώ οι καταναλωτές μπορεί να διστάζουν να υιοθετήσουν νέο λογισμικό ή συσκευές μέχρι να είναι διαθέσιμες μεταγενέστερες εκδόσεις, ελπίζοντας να αποφύγουν την «κατάρα» της πρώτης έκδοσης.
3. Ο μύθος του «φαντάσματος στη μηχανή»
Η φράση «φάντασμα στη μηχανή» επινοήθηκε αρχικά από τον φιλόσοφο Gilbert Ryle για να επικρίνει την έννοια του δυϊσμού νου-σώματος. Ωστόσο, στο πλαίσιο της σύγχρονης τεχνολογίας, έχει αποκτήσει μια πιο κυριολεκτική και προληπτική σημασία. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι ανεξήγητες δυσλειτουργίες στις συσκευές τους, όπως το πάγωμα ενός υπολογιστή, η ανεξήγητη αποφόρτιση της μπαταρίας ενός τηλεφώνου ή η περίεργη συμπεριφορά του λογισμικού, οφείλονται σε κάποια κακόβουλη δύναμη ή «φάντασμα» μέσα στο μηχάνημα.
Ενώ αυτά τα προβλήματα συχνά αποδίδονται σε τεχνικούς λόγους, όπως σφάλματα λογισμικού ή ελαττώματα υλικού, κάποιοι ορισμένους να αποδίδουν τα προβλήματα αυτά σε υπερφυσικά αίτια. Αυτή η δεισιδαιμονία είναι ένα σύγχρονο ισοδύναμο της απόδοσης παράξενων περιστατικών σε πνεύματα ή μεταφυσικές καταστάσεις, αποδεικνύοντας πώς κάποιες προλήψεις συνεχίζουν να υφίστανται και αναφορικά με τις νέες τεχνολογίες.
4. Η δεισιδαιμονία των chain emails
Τα chain emails αποτελούν την ψηφιακή εξέλιξη της παραδοσιακής αλυσιδωτής επιστολής, η οποία υποσχόταν καλή τύχη σε όσους συνέχιζαν την αλυσίδα και κακή τύχη σε όσους τη διέκοπταν. Παρά το γεγονός ότι αναγνωρίζονται ευρέως ως spam, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να προωθούν αυτά τα email, καθοδηγούμενοι από την πεποίθηση ότι η αποτυχία να το πράξουν μπορεί να φέρει κακή τύχη ή ατυχία.
Αυτή η δεισιδαιμονία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η τεχνολογία μπορεί να διαιωνίσει παλιές πεποιθήσεις με νέες μορφές. Η εξάπλωση των chain emails και διάφορα group και ομάδες στα social media αποκαλύπτει πώς οι δεισιδαιμονίες μπορούν να προσαρμοστούν στα νέα εργαλεία επικοινωνίας, συνεχίζοντας να επηρεάζουν τη συμπεριφορά ακόμη και σε μια ψηφιακή εποχή όπου τέτοιες πεποιθήσεις μπορεί να φαίνονται εκτός τόπου και χρόνου.
5. Αποφυγή του «άτυχου» αριθμού στα προϊόντα τεχνολογίας
Σε πολλούς πολιτισμούς, ορισμένοι αριθμοί θεωρούνται γρουσούζικοι, κυρίως ο αριθμός 13 στους δυτικούς πολιτισμούς και ο αριθμός 4 σε πολλούς πολιτισμούς της Ανατολικής Ασίας. Αυτές οι πεποιθήσεις έχουν μεταφερθεί στο σχεδιασμό και την εμπορία προϊόντων τεχνολογίας. Για παράδειγμα, ορισμένα κτίρια παραλείπουν τον 13ο όροφο, και ομοίως, ορισμένες εταιρείες τεχνολογίας αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τον αριθμό 13 ή 4 σε ονόματα προϊόντων ή αριθμούς μοντέλων. Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί στην ονομασία των μοντέλων smartphone, όπου οι κατασκευαστές μπορεί να παραλείψουν έναν αριθμό για να αποφύγουν ενδεχόμενους αρνητικούς συνειρμούς.
Η πρακτική αυτή αντικατοπτρίζει τη διαρκή επιρροή των πολιτισμικών δεισιδαιμονιών στη σύγχρονη τεχνολογία. Παρά τις προόδους της επιστήμης και του ορθολογισμού, αυτές οι απαρχαιωμένες πεποιθήσεις εξακολουθούν να διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται, διατίθενται στην αγορά και γίνονται δεκτά από τους καταναλωτές τα προϊόντα.
Συμπέρασμα
Οι δεισιδαιμονίες αποτελούσαν ανέκαθεν έναν τρόπο για τους ανθρώπους να βρίσκουν ανακούφιση από τις αβεβαιότητες της ζωής. Καθώς η τεχνολογία αποκτά όλο και πιο κεντρικό ρόλο στην ύπαρξή μας, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι προλήψεις έχουν εξελιχθεί ώστε να έχουν κατακλύσει και τον ψηφιακό κόσμο. Συστήνουμε ψυχραιμία, λοιπόν, και ας συνεχίζουμε να εξελισσόμαστε.
Κεντρική φωτογραφία: wayhomestudio
