Το Ιόνιο πέλαγος, η μυθική Νέδα, η λίμνη και τα λουτρά Καϊάφα ενώνουν τις δυνάμεις τους με στόχο να σε ξελογιάζουν. Το καλοκαίρι στην Ηλεία έχει όνομα, κι όσο κι αν δεν το περίμενες, το λένε Ζαχάρω!
|
Σοβαρά τώρα, τι σκέφτεσαι όταν ακούς Ζαχάρω; Μια αφράτη χωριατοπούλα ίσως; Τις φωτιές του 2007 σίγουρα. Γαμπρούς που ψάχνουν στη Ρωσία για γυναίκες, πιθανώς, αν έχεις υπόψη σου το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Κίμωνα Τσακίρη «Sugartown: οι Γαμπροί»! Τα καλύτερα έρχονται εκεί που δεν το περιμένεις, λένε... Ε, η Ζαχάρω το επιβεβαιώνει. Μεγάλες δυνάμεις συμμαχούν βλέπεις κι άντε να τα βάλεις μαζί τους...
Η θάλασσα - ο τεράστιος Κυπαρισσιακός κόλπος δηλαδή, τα βουνά - η Λαπίθα και η Μίνθη, τα νερά – αμέτρητα ρέματα και πηγές και η μυθική Νέδα στα σύνορα με τη Μεσσηνία. Βάλε τώρα και τα απρόσμενα πέτρινα χωριά, τα στολισμένα από τους περίφημους Λαγκαδινούς κτιστάδες της Αρκαδίας, άκου και το λαμπρό παρελθόν που εξιστορούν τα αρχαία σπαράγματα του Λέπρεου και της Φιγαλείας και, προς Θεού, μην ξεχάσεις τον Καϊάφα!
|
Και τις ατέλειωτες βουτιές. Σε σκηνικά βγαλμένα όχι απλά από τα χειμερινά σου όνειρα αλλά κι από τα πιο τρελά! Να μην ξέρεις πού να πρωτοκολυμπήσεις. Να βυθίζεσαι στα μαγικά νερά του Ιονίου που βρέχουν την απέραντη χρυσή ακτογραμμή, να ισορροπείς στη λίμνη του Καϊάφα σκαρφαλωμένος σε πέδιλα του σκι και κανό, να αφήνεσαι γαληνεμένος στους λουτήρες και στα ζεστά υδροθειούχα νερά των ιαματικών λουτρών, να ξεπλένεις τα αλάτια στις βάθρες της Νέδας καθώς σε λούζουν απερίγραπτοι καταρράκτες.
Τέτοια ποικιλία σπάνια συναντάς, είναι η αλήθεια. Πολλά υπόσχεται το όνομα της περιοχής, πολλά σου δίνει, είτε είσαι εναλλακτικός με τις σκηνές και τα ποδήλατα στον ώμο είτε κοσμικός είτε οικογενειάρχης. Ζαχάρω είναι αυτή και πως να μην περάσεις... ζάχαρη;
Λίμνη και θάλασσα
Η μυρωδιά του θειαφιού σε αρπάζει αμέσως μόλις στρίψεις στον περιφερειακό δρόμο της λίμνης Καϊάφα κι όταν λίγα μέτρα μακρύτερα σταματήσεις μπρος στο περιφραγμένο σπήλαιο των Ατλαντίδων Νυμφών, ή Γεράνειο αυλάκι για τους ντόπιους, όλοι οι μορφασμοί δυσανασχέτησης σχηματίζονται στο πρόσωπό σου. Οσο παράξενο κι αν σου φαίνεται αυτό το δύσοσμο, ζεστό νερό πίνεται από όσους υποφέρουν από παθήσεις των νεφρών και του ήπατος - μακριά από μας.
|
Μύθοι; Δεκάδες. Για νύμφες και Τουρκάλες μάγισσες, για βυθισμένη πόλη, άσωτες, τρελές πριγκίπισσες και για τον Καϊάφα που άφησε εδώ την πνοή του ή έστω τη... δυσοσμία της ψυχής του... Ο πιο αγαπημένος όλων όμως αφορά τον Ηρακλή. Λένε, λοιπόν, πως τη μυρωδιά άφησε παρακαταθήκη ο Κένταυρος Νέσσος ο οποίος ξέπλυνε εδώ την πληγή που του άνοιξε με τα δηλητηριασμένα βέλη του ο ήρωας!
Λίγα μέτρα πιο πριν, στο Σπήλαιο Ανιγρίδων, ξεπλένουν τις δερματικές, αναπνευστικές, ηπατικές και αρθριτικές «πληγές» οι σύγχρονοι επισκέπτες απολαμβάνοντας τα οφέλη του ευεργετικού υδροθείου. 32°C νερό και λουτήρες και φυσικές δεξαμενές γεμίζουν το καλοκαίρι από ανθρώπους όλων των ηλικιών αποδεικνύοντας πως η λουτροθεραπεία στην Ελλάδα είναι έτοιμη για μια νέα χρυσή εποχή. Σαν κι εκείνη που έζησε η λίμνη Καϊάφα και το νησάκι της Αγίας Αικατερίνης με τα ξενοδοχεία τις δεκαετίες '60 και '70, όταν οι γνωστές από την αρχαιότητα πηγές πλημμύριζαν από την ελίτ της εποχής.
Με τα πόδια, με αυτοκίνητο, ακόμη καλύτερα με ποδήλατο, ξεχύνεσαι στον παραλίμνιο χωματόδρομο απολαμβάνοντας τη γαλήνια βόλτα κι αν είναι καλοκαίρι βουτάς με κανό ή πέδιλα του σκι. Η λίμνη με 1.500 στρέμματα έκταση θεωρείται ιδανική για τα αθλήματα και καθόλου τυχαίο δεν είναι που το 1997 εδώ έγιναν οι αγώνες του πανευρωπαϊκού πρωταθλήματος θαλάσσιου σκι και το 2005 το παγκόσμιο πρωτάθλημα σλάλομ, ούτε ότι χρησιμοποιείται ως προπονητήριο και ναυταθλητικό κέντρο.
Χαζεύεις τα ωραία εγκαταλελειμμένα και ανακαινισμένα κτίρια στο νησάκι, χοροπηδάς πλάι στις όχθες αποφεύγοντας τους βάλτους, πιάνεις ψιλή κουβεντούλα με τους ψαράδες στην Μπούκα, το αυλάκι που συνδέει τη λίμνη με τη θάλασσα. Σαν τον κυρ Σπύρο από το Επιτάλιο που έρχεται εδώ τα απογεύματα για να αφήσει την κυρά του στην ησυχία της και βγάζει «κανά κεφάλι, κανά χέλι. Λιμνίσια ψάρια, ξέρεις», πετώντας με μαεστρία το «μιζόβολο» στα σκούρα νερά.
|
Γύρω του η παραλίμνια βλάστηση οργιάζει, η φύση προσπαθεί να αναγεννηθεί και να καλύψει τα σημάδια που άφησε η φωτιά του 2007 η οποία αφάνισε 3.000 στρέμματα από το περίφημο, προστατευόμενο δάσος του Καϊάφα (4.5 – 5.000 στρέμ. ήταν). Και να 'ταν μόνο αυτά... Η μεγαλύτερη πυρκαγιά στα χρονικά της Ελλάδας έγραψε την πιο θλιβερή της ιστορία στην περιοχή της Ζαχάρως.
Τα χωριά βόρεια της κωμόπολης και ειδικά η Αρτέμιδα και η Μάκιστος ήταν εκείνα που όχι μόνο κατακάηκαν αλλά μέτρησαν και 36 θύματα. Εκεί ανηφορίζεις, σαν φόρο τιμής και για να δεις τους νέους οικισμούς που ανακατασκευάστηκαν από την κυπριακή κυβέρνηση και την οικογένεια Βαρδινογιάννη αντίστοιχα, αλλά και για μια περιήγηση στα γύρω χωριά.
Στη Σμέρνα με το σπηλαιώδες μοναστήρι της Παναγίας, στην ωραία Μηλιά, στη Μίνθη με το μεσαιωνικό κάστρο του Αράκλοβου, στην Αρήνη με το ομώνυμο φαράγγι όπου το καλοκαίρι απολαμβάνεις την υπέροχη διαδρομή στην κοίτη του ποταμού, συναντάς καταρράκτες και κολυμπάς στις λίμνες που σχηματίζουν!
|
Πολύ κοντά στη Ζαχάρω βρίσκονται και οι Σχίνοι. Εδώ θα ανάψεις το πρώτο κερί, στη θαυμάσια εκκλησία του Αϊ-Γιάννη του Προδρόμου και το δεύτερο στο σπηλαιώδες εκκλησάκι στο Βαρκό, στον δρόμο προς Καλίδονα που πολύ αγαπούν οι ντόπιοι. Εκεί κοντά έχει εντοπιστεί και ο «τάφος του Νέστορα», όπως αποκαλείται ο αρχαιολογικός χώρος του Κακόβατου με τους τρεις θολωτούς τάφους που σχετίζονται με το βασίλειο της Πύλου, ενώ νοτιότερα, στο Πρασιδάκι, ανασκάφηκε ο δωρικός ναός της Αθηνάς του 5ου αιώνα π.Χ.
Κι αν όλα αυτά τα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος αξιοθέατα δεν είναι του στυλ σου θα 'χεις καταλάβει ότι κινείσαι στον εθνικό δρόμο Πύργου – Κυπαρισσίας, πλάι στο πευκοδάσος και την απέραντη ακτογραμμή που ουσιαστικά σχηματίζει ενιαία παραλία από το Κατάκολο έως την Κυπαρισσία!
|
Στην επικράτεια της Ζαχάρως η αμμουδιά αλλάζει όνομα κάθε λίγα χιλιόμετρα: στου Καϊάφα στήνεις σκηνή κάτω από τα τεράστια πεύκα και πλάι στα λευκά κρινάκια της άμμου, στης Ζαχάρως απολαμβάνεις τον αέρα που τρελαίνει τους σέρφερ, στου Κακόβατου πας για φρέσκο ψάρι και ουζάκι, στου Θολού οραματίζεσαι ρώσικα πλοία να ξεφορτώνουν όπλα και πυρομαχικά για την ορλοφική επανάσταση, στου Γιαννιτσοχωρίου ρίχνεις την τελευταία σε ηλειακό έδαφος βουτιά. Αλλού κάμπινγκ, αλλού beach bars και ξαπλώστρες κι αλλού εγκαταστάσεις θαλάσσιων αθλημάτων και γήπεδα beach volley, παντού όμως χρυσή αμμουδιά και κρυστάλλινα νερά για... πολλά καλοκαίρια!
Ωραίο, μα άδειο
Δεν το περιμένεις αλλά η ανάβαση στις πλαγιές της Μίνθης, στα εδάφη της περίφημης Φιγαλείας είναι όλο εκπλήξεις. Μακριά από την κάψα της πεδιάδας, το δροσερό αεράκι σε σπρώχνει σε χωριά καλοβαλμένα, με πέτρινα σπίτια, αρχαία σπαράγματα, με ωραίες πλατείες όπου βολεύεσαι ανάμεσα στους ντόπιους, μεθάς με το κρασί τους, γεύεσαι τις ηλειακές τσιγαρίδες.
Στο αρχοντικό Λέπρεο, το Στροβίτσι των ντόπιων, νιώθεις την αύρα της Ιστορίας να πλανάται πάνω από τα κεφάλια των 400 πάνω – κάτω κατοίκων που περιφέρονται στα καλντερίμια ανάμεσα στα τρεχούμενα νερά των φημισμένων πηγών. Από πάνω του ήκμασε η ομώνυμη αρχαία πόλη, η «ευδαίμων χώρα» του Στράβωνα, η πρωτεύουσα της Τριφυλίας για τον Παυσανία, η ισχυρή, ηγέτιδα πόλη με τον φυσικό πλούτο και τη στρατηγική θέση επάνω στους δρόμους Ηλείας, Μεσσηνίας, Αρκαδίας.
|
Σημάδια προϊστορικού οικισμού και κείμενα περιηγητών μαρτυρούν την κατοίκηση της περιοχής από τη νεολιθική εποχή έως το 1.000 μ.Χ., όμως τα βήματά σου βυθίζονται στα αγριόχορτα της κλασικής και ελληνιστικής ακρόπολης, σκαρφαλώνουν στα τείχη και στους αμυντικούς πύργους, σκοντάφτουν στα λείψανα των κτιρίων ωσότου οδηγηθούν από ένστικτο στον δωρικό ναό της θεάς Δήμητρας και μείνουν εκεί να αγναντεύουν το Ιόνιο και την κοιλάδα της Νέδας.
Στους Ταξιάρχες, την παλιά Μοφκίτσα, τα χάνεις για τα καλά. Ενα ολοπέτρινο χωριό, χαρακτηρισμένο ως παραδοσιακός οικισμός με αυστηρούς όρους προστασίας. Το μοναδικό της Ηλείας, λένε. Ερειπωμένα και αναστηλωμένα σπίτια έργα – τέχνης Λαγκαδινών κτιστάδων, με πέτρες διαφόρων μεγεθών ενωμένες λες χωρίς κονίαμα, ξυλοδεσιές, εντυπωσιακά αγκωνάρια, ζηλευτές αυλές και σκιασμένα σιδερένια μπαλκόνια... Με βρύσες που τρέχουν αδιάκοπα και δύο εκκλησίες – κοσμήματα. Την Κοίμηση πλάι στην οποία «κοιμούνται» οι παλιοί Μοφκιτσιώτες και τους Ταξιάρχες που ευλογούν το χωριό από τα τέλη του 13ου αιώνα.
Και 15 ανθρώπους όλους κι όλους που μπορεί να τύχει να μη συναπαντηθούν στα ωραία πλακόστρωτα για μέρες. «Ωραίο είναι το χωριό, μα τι να το κάνεις; Αδειο είναι!» λέει η κ. Ολυμπία κι ο κυρ Νίκος Πιπιλής που θυμούνται τα παλιά, τις εποχές πριν από το '70 που έσφυζε η Μοφκίτσα από ζωή, κι άντε τώρα να τους πεις πως αυτό είναι το τίμημα της ομορφιάς... «Που ούτε το καφενείο λειτουργεί, ούτε άνθρωπο να πεις δυο κουβέντες δεν έχεις»...
«Πάτρα πόλις, Ζούρτσα χωριό»
Αντίθετα με τη Μοφκίτσα, πάμπολλα καφενεία και ανθρώπους εκατοντάδες βρίσκεις στη Νέα Φιγαλία. Κεφαλοχώρι ανέκαθεν και με μεγάλη επαναστατική ιστορία, η περίφημη Ζούρτσα, όπως συνεχίζουν να την αποκαλούν οι ντόπιοι, απλώνει καλντερίμια και πετρόκτιστα σπίτια υπό τη σκέπη του ωραίου Αϊ-Νικόλα, έργο κι αυτός των Λαγκαδινών κτιστάδων.
|
Οι μέρες της παλιάς αίγλης μνημονεύονται στο Μπαλαφαρέικο αρχοντικό που λειτουργεί σαν λαογραφικό μουσείο ενώ η διαχρονικότητά της παρουσιάζεται στο... νεκροταφείο. Εκεί είναι ο «πειραγμένος» βυζαντινός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, εκεί και η ωραία τούρκικη βρύση.
Αναμενόμενα ωραία η Ζούρτσα, απρόσμενα όμορφα όμως τα Πετράλωνα και τα Περιβόλια με τις κρήνες τους, τους παλιούς παροπλισμένους νερόμυλους, τα πετρόκτιστα σπίτια τους. Οπως και να έχει, στην (Ανω) Φιγαλία καταλήγεις. Από κάτω της κοιμάται ανήσυχα η ονομαστή αρχαία Φιγαλία, μία από τις ισχυρότερες και πλουσιότερες αρκαδικές πόλεις της αρχαιότητας.
Βαδίζεις στον λόφο Κουρδουμπούλι, μέσα στην απόλυτη ησυχία κι αναζητάς τα ταφικά μνημεία και τον λαμπρό, κάποτε, ναό της Αθηνάς και του Διός Σωτήρος. Οι υπόλοιποι χώροι περιμένουν να ανασκαφούν μα τα σημάδια τους είναι ορατά παντού γύρω σου.
|
Περπατάς στα ωραία πλακόστρωτα του χωριού έως το κοιμητήρι και το βυζαντινό εκκλησάκι της Κοίμησης. Κάποιος σου σφυρίζει πως οι αρχαίοι Φιγαλείς φημίζονταν μεν για τις πολεμικές τους αρετές αλλά και για την αγάπη τους στην καλοπέραση και το κρασί- από τη λέξη φιάλη κατά μία εκδοχή προέκυψε και το όνομά της. Ο ναός του Διονύσου δεν έχει δώσει σημάδια ύπαρξης, όμως εκείνος της Αρτέμιδος Σωτήρος λέγεται ότι ίσως ήταν εδώ, κάτω από το κατάγραφο με τοιχογραφίες εκκλησάκι. Οι ενσωματωμένοι κίονες και τα υπόλοιπα μέλη σε βάζουν σε υποψίες και μέχρι να φτάσεις στην αρχαία κρήνη κάτω από το τεράστιο πλατάνι, έχεις πειστεί.
Η σύγχρονη Φιγαλεία έχει αγκαλιάσει την αρχαία πόλη με την οποία τη δένει ένα κοινό μυστικό... Η Νέδα, ένα από τα ελάχιστα θηλυκά ποτάμια (μαζί με την Ερκυνα της Λιβαδειάς κ.ά.) της Ελλάδας. Από αυτήν αντλούσαν τη δύναμή τους οι νεαροί Φιγαλείς και χάρη σε αυτήν που τότε ήταν πλωτή, σύμφωνα με τον Παυσανία, ήκμασε η αρχαία πόλη. Αυτή είναι που κάνει σήμερα διάσημο το χωριό. Αυτήν μένει τώρα να αντικρίσεις.
|
Κυλά κάτω από το χωριό, ερχόμενη από το Λύκαιο Ορος, στριμώχνεται στο εντυπωσιακό φαράγγι της και χύνεται έπειτα από συνολικά 32 χλμ. στο Ιόνιο. Το λιγότερο που μπορείς να κάνεις είναι να ακολουθήσεις τον δρόμο από τον λόφο Κουρδουμπούλι (υπάρχουν πινακίδες), να κατέβεις έως το πετρογέφυρο και να περπατήσεις δυτικά για 20-30 λεπτά. Το υπερθέαμα των δύο καταρρακτών – λιμνών πάνω από το περίφημο Στόμιο θα εμφανιστεί μπροστά σου.
Πολλές ώρες, ίσως και μέρες αν το επιλέξεις, θα σου πάρει να τη διασχίσεις ολόκληρη από το μεσσηνιακό χωριό Νέδα, αλλά ο κόπος... δεν λογίζεται ως κόπος! Δεν αρκεί να σηκώσεις μπατζάκια. Μαγιό φοράς και αφήνεσαι στη ροή της. Βλέπεις νερόμυλους και νεροτριβές, γεφύρια και το σπηλαιώδες εκκλησάκι της Παναγίας που ίσως να σκεπάζει το ιερό σπήλαιο της Δήμητρας Μελαίνας όπου κρύφτηκε η θεά μετά την αρπαγή της Περσεφόνης.
|
Σκύβεις για να αποφύγεις την πλούσια βλάστηση, τσαλαβουτάς στα ήρεμα, το καλοκαίρι, νερά της, τρυπώνεις στα στενά περάσματα και στο γεμάτο νυχτερίδες Στόμιο, βουτάς κάτω από τους εντυπωσιακούς καταρράκτες στα κρυστάλλινα τιρκουάζ νερά των λιμνών της, ξαπλώνεις σαν εκστασιασμένη σαύρα στα λεία βράχια της.
Κυλάς μαζί της νοερά έως τον Κυπαρισσιακό κόλπο. Βγαίνεις πλάι στα πεύκα και μένεις ακίνητος εκεί. Με τα χέρια βυθισμένα στους αμμόλοφους, με μοναχικές κιθάρες από τις διπλανές παρέες ή αχνές μουσικές από τα μαγαζιά να αιωρούνται γύρω σου, με το αεράκι του Ιονίου να σε φυσά, τον ήλιο να γέρνει κάνοντας την άμμο ακόμη πιο χρυσή, τα πεύκα να γίνονται σταδιακά επιβλητικά είδωλα μπρος σ' ένα ηλιοβασίλεμα σκέτη φωτιά... Οπ, μη λες φωτιά, μη λες φωτιά!
