Στο μικρό νησάκι απέναντι από το χωριό Πλάκα, στην Ελούντα της Κρήτης, ταξίδεψε το BBC και η αρθρογράφος συνάντησε την ιστορία των λεπρών της Σπιναλόγκα.
«Αυτό το μικρό νησάκι στον Κόλπο Μιραμπέλου στέκεται σκιερό και κατασκότεινο σαν να το έβαψε κανείς με κάρβουνο, ενώ η χερσόνησος της Σπιναλόγκα περιστρέφεται γύρω από το νησί όπως η ουρά μίας γάτας που κοιμάται», αναφέρει το δημοσίευμα με τίτλο: «Το εγκαταλελειμμένο ελληνικό νησί που σκεπάζει μυστήριο».
Κάνοντας μια μικρή αναδρομή στο νησάκι μιλά για τον ενετικό και αργότερα οθωμανικό ζυγό, για τον διωγμό των Οθωμανών από τους Κρητικούς το 1904 και τη μετατροπή σε λεπροκομείο μετά την ένωση με την Ελλάδα.
Η Σπιναλόγκα έγινε ο τόπος των ανθρώπων με λέπρα, ασθενών που στιγματίστηκαν από τις οικογένειές τους και την κοινωνία. Από τη στιγμή που γινόταν διάγνωση της ασθένειας κατάσχονταν τα σπίτια τους και οι οικονομικοί τους λογαριασμοί, έχαναν το δικαίωμα της ιθαγένειάς τους, ενώ ανακαλούνταν οι ταυτότητές τους.
Τότε, στέλνονταν στην Σπιναλόγκα, όπου ποτέ δεν λάμβαναν θεραπεία για την αρρώστια τους. Αν και η θεραπεία βρέθηκε στις αρχές του 1940, η Σπιναλόγκα παρέμεινε ανοιχτή μέχρι το 1957. Ενας Βρετανός εμπειρογνώμονας επισκέφθηκε το νησί, συντάσσοντας καταδικαστική αναφορά και καταγγέλοντας τον γιατρό του νησιού για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης και νοσηλείας. Η κυβέρνηση έκλεισε την Σπιναλόγκα.
«Μόλις διάβασα το best seller της Βικτόρια Χίσλοπ "Το νησί", ένα μελοδραματικό μυθιστόρημα για οικογενειακά μυστικά, προδοσίες και ερωτικές ιστορίες στην κοινότητα των λεπρών, επέστρεψα για να μάθω ποια πραγματικά ήταν η ζωή των ανθρώπων που εξορίζονταν στη Σπιναλόγκα», σημειώνει η αρθρογράφος.
Από τότε που έκλεισε, δεν έγιναν πολλά πράγματα γνωστά, με την κυβέρνηση να σβήνει κάθε ίχνος για την ύπαρξη της αποικίας, καίγοντας όλα τα αρχεία. Για πολλά χρόνια ήταν σαν να μην υπήρξε ποτέ.
Το μυθιστόρημα της Χίσλοπ έφερε ξανά στο φως το νησάκι της Κρήτης και τα ερείπια μιας διαφορετικής εποχής, έκαναν τους ανθρώπους να μιλούν.
«Το κράτος, στην προσπάθειά του να σβήσει τη ρετσινιά, ήθελε να καταστρέψει κάθε ίχνος της αποικίας των λεπρών. Όμως τη δεκαετία του '80 συνειδητοποίησαν ότι οι τουρίστες έρχονταν για έναν συγκεκριμένο σκοπό εκεί: για να επισκεφθούν την αποικία των λεπρών», ανέφερε ο Μορίς Μπορν, ένας εθνολόγος και συγγραφέας «Οι ζωές και οι θάνατοι των Κρητικών λεπρών» που συνόδευσε την αποστολή του BBC στη Σπιναλόγκα.
«Πριν τη δεκαετία του '30 οι κάτοικοι της Σπιναλόγκας ζούσαν σε μία «ξέφρενη κατάσταση εγωισμού, σκεπτόμενοι μόνο την επιβίωση. Κανείς δεν φρόντιζε τον άλλον, ο παπάς δυσκολευόταν να βρει ανθρώπους να τον βοηθήσουν για να θάψει τους νεκρούς», συμπληρώνει.
Η κατάσταση άλλαξε όταν στο νησί έφτασε ο Ρεμουνδάκης και δημιούργησε την Αδελφότητα των Ασθενών της Σπιναλόγκα, μία κοινότητα αφιερωμένη στην βελτίωση των συνθηκών στο νησί. Η ομάδα άσκησε πιέσεις στην ελληνική κυβέρνηση για δικαίωμα στον γάμο και τη λειτουργία επιχειρήσεων.
«Μέχρι τη σύσταση της Αδελφότητας όλα όσα υπολογίζονταν ήταν το φαγητό, ο τζόγος και η ρακί. Όμως η Αδελφότητα δούλεψε για να εγκαθιδρύσει την τάξη και μία καλύτερη ποιότητα ζωής στο νησί. Διοργανώθηκαν συναυλίες από κατοίκους με ταλέντο στη μουσική, ορισμένοι δώρισαν και ένα κασετόφωνο, το οποίο φυλάχθηκε σε ένα από τα καφενεία. Ένας από τους πιο σημαντικούς κανόνες της Αδελφότητας ήταν να απαγορεύσουν τους καθρέφτες. Κανείς δεν θα ήθελε να δει τον εαυτό του. Όμως ήταν αδύνατον να μην παρατηρήσει κανείς τις παραμορφώσεις που προκαλούσε η νόσος στους άλλους ασθενείς που ζούσαν δίπλα τους. Αναζητούσαν την απομόνωση ώστε να ξεφεύγουν από το πρόσωπο του άλλου».
Το 1938 οι κάτοικοι πήραν την άδεια του κράτους για να καταστρέψουν μέρος του μεσαιωνικού τείχους και να καθαρίσουν το μονοπάτι στην περίμετρο του νησιού, ώστε να γίνεται προσβάσιμο και από αυτούς που είχε αφήσει ανάπηρους η ασθένεια. Το νέο μονοπάτι παρείχε στους εκτοπισμένους μία αίσθηση ελευθερίας.
«Οταν άρχισαν να έρχονται τουρίστες τη δεκαετία του '80 πολλοί ήθελαν να επισκεφθούν το κοιμητήριο. Το 2013 τα οστά των λεπρών είχαν τοποθετηθεί σε ένα οστεοφυλάκιο δίπλα στο κοιμητήριο καλυμμένο από πλάκες σκυροδέματος», σημείωσε.
«Μπορεί να χρειάστηκαν δεκαετίες για να πει την ιστορία του, αλλά αυτοί που ποτέ δεν δραπέτευσαν από τη Σπιναλόγκα τελικά βρήκαν την ειρήνη...», καταλήγει το άρθρο.
Φωτογραφίες: EUROKINISSI / ΖΩΝΤΑΝΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
