Βήματα προόδου έγιναν χθες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έδειξαν πως θέλουν να κοιτάξουν μπροστά. Στόχος είναι να διατηρηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας και να μην επιστρέψει η ένταση των προηγούμενων ετών, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως έχουν εξαφανιστεί οι διαφορές.
Ζητούμενο σε αυτή την συγκυρία είναι να εμπεδωθεί - παρά τις διαφορές - το κλίμα εμπιστοσύνης και να παραμείνει η Άγκυρα στον δρόμο του ρεαλισμού. Σε μια τέτοια περίπτωση θα μπορούσαν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για μια ουσιαστική -και όχι για τους τύπους- συζήτηση με στόχο την διευθέτηση και πιο δύσκολων θεμάτων.
Αυτό που τονίζεται από την ελληνική πλευρά είναι πως η μόνη διαφορά είναι η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο (με πυξίδα πάντοτε το Διεθνές Δίκαιο και ειδικά το Δίκαιο της Θάλασσας). Βέβαια αναγνωρίζεται πως πρέπει να ωριμάσουν οι συνθήκες για να γίνει η σχετική συζήτηση, ενώ σε αυτή την χρονική συγκυρία το μεγάλο ζητούμενο είναι οι όποιες διαφωνίες προκύπτουν να μην παράγουν κρίσεις.
Το επόμενο ραντεβού των δύο ηγετών θα γίνει τον Απρίλιο στην Άγκυρα και αν όλα κυλήσουν ομαλά θα ακολουθήσει μια ακόμα συνάντηση τον επόμενο Ιούλιο στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον. Μάλιστα χθες τουρκικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν πως μπορεί να υπάρξει και μια επίσκεψη του πρωθυπουργού στην Κωνσταντινούπολη (συνοδεία επιχειρηματιών).
Όσον αφορά στην χθεσινή επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στην Αθήνα κυβερνητικές πηγές την χαρακτήριζαν «παραγωγική» και «εποικοδομητική» και έκδηλη είναι η ικανοποίηση για την υπογραφή της Διακήρυξης Φιλίας και Καλής Γειτονίας. Οι ίδιες πηγές τόνιζαν πως είναι η πρώτη φορά που οι δύο χώρες – με τις υπογραφές του Πρωθυπουργού της Ελλάδας και του Προέδρου της Τουρκίας - δεσμεύονται σε σχέσεις φιλίας και καλής γειτονίας και σε «ήρεμα νερά».
Μάλιστα στη Διακήρυξη υπογραμμίζεται η σημασία αποτελεσματικών διαύλων επικοινωνίας σε κάθε επίπεδο και δίνεται έμφαση στην αποφυγή συγκρουσιακών καταστάσεων και δυνητικής κλιμάκωσης. Και μπορεί η Διακήρυξη να μην έχει δεσμευτικό χαρακτήρα, ωστόσο η υπογραφή της στέλνει σαφή πολιτικά μηνύματα.
Η Διακήρυξη καθορίζει επίσης τις αρχές και τα ορόσημα του ελληνοτουρκικού διαλόγου και των επαφών στη βάση τριών αξόνων που είχαν συμφωνηθεί κατά τη συνάντηση των δύο ηγετών στο Βίλνιους τον περασμένο Ιούλιο. Οι τρεις αυτές άξονες είναι : πολιτικός διάλογος (για θέματα αμοιβαίου ενδιαφέροντος, στον οποίο εντάσσονται οι διερευνητικές επαφές), θετική ατζέντα (η οποία διαρκώς θα εμπλουτίζεται), Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (στα οποία συμπεριλαμβάνονται και μέτρα για τη μείωση «αδικαιολόγητων πηγών έντασης καθώς και των κινδύνων που απορρέουν από αυτές»)
Να σημειωθεί εδώ πως στο πλαίσιο του 5ου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας των δύο χωρών έχουν υπογράφει συνολικά 15 συμφωνίες, μνημόνια και κοινές δηλώσεις-διακηρύξεις. Οι συμφωνίες αυτές εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, όπως το εμπόριο, οι επενδύσεις, οι εξαγωγές, ο τουρισμός, η παιδεία και η τελωνειακή συνεργασία.
Τα δύσκολα θέματα
Εμφανής ήταν χθες η προσπάθεια και των δυο πλευρών να κρατήσουν ήπιους τόνους χωρίς να κρύβουν βέβαια τις διαφορές. Ο Τούρκος πρόεδρος σε δηλώσεις του αποκάλεσε για μια ακόμα φορά τη μουσουλμανική μειονότητα στην Ελλάδα ως «τουρκική». Ωστόσο άμεση ήταν η απάντηση του πρωθυπουργού που υπογράμμισε πως η Συνθήκη της Λωζάννης αναγνωρίζει την ύπαρξη μουσουλμανικής μειονότητας (και όχι «τουρκικής»). Και έχει σημασία πως ο κ. Ερντογάν απέφυγε να δώσει συνέχεια στο θέμα στη διάρκεια των δηλώσεων.
Οσον αφορά στο Κυπριακό ο Τούρκος πρόεδρος έκανε -όπως αναμενόταν - σχετική αναφορά, ωστόσο απέφυγε να ξεδιπλώσει αναλυτικά τις θέσεις του περί δύο κρατών (θέσεις που άλλωστε δεν βρίσκουν υποστήριξη στη διεθνή κοινότητα). Μάλιστα ακόμα και σε θέματα που έχουν σχέση με τη Μέση Ανατολή δεν θέλησε να υιοθετήσει μια υψηλών τόνων ρητορική, σε αντίθεση με την πρόσφατη επίσκεψη του στο Βερολίνο.
Πού αποδίδεται η στάση Ερντογάν
Η αυτοσυγκράτηση που έδειξε στην επίσκεψη του στην Αθήνα ο Τούρκος πρόεδρος - που έχει αποδείξει στο παρελθόν πως αποτελεί έναν απρόβλεπτο παίχτη- εκτιμάται πως σχετίζεται με τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή. Ο κ. Ερντογάν έχει ανοίξει πολλαπλά μέτωπα το τελευταίο διάστημα και έχει υιοθετήσει μια διαφορετική προσέγγιση από τη Δύση στο θέμα της Μέσης Ανατολής (με τις δηλώσεις του για την Χαμάς να έχουν πυροδοτήσει αντιδράσεις).
Τώρα φαίνεται πως δεν θέλει να τραβήξει περαιτέρω το σχοινί στις σχέσεις του με την Δύση και επιδιώκει να δείξει πως μπορεί να προχωρήσει στο δρόμο του ρεαλισμού. Άλλωστε μια μετωπική σύγκρουση δεν τον συμφέρει και στόχος είναι να προχωρήσουν οι ευρωτουρκικές συζητήσεις σε μια σειρά θεμάτων.
Να σημειωθεί πως χθες ανακοινώθηκε πως Τούρκοι επισκέπτες θα μπορούν με προσωρινή βίζα επτά ημερών να επισκέπτονται δέκα ελληνικά νησιά (Λήμνο, Λέσβο, Χίο, Ρόδο, Σύμη, Καστελόριζο, Σάμο, Λέρο, Κάλυμνο και Κω). Είναι βέβαια ένα θέμα για το οποίο υπάρχει και η έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
έλος όσον αφορά στο μεταναστευτικό πρόκειται για ένα σύνθετο ζήτημα που εξετάζεται στο πλαίσιο του ευρωτουρκικού διαλόγου, πάντως στην Αθήνα επικρατεί ικανοποίηση για το γεγονός πως υπάρχει μείωση των ροών.
