Έρευνα της Ένωσης Μεσιτών Πιστοποιημένων Πραγματογνωμόνων Ελλάδας (ΕΠΠΑ) αποκαλύπτει ότι οι περισσότερες αγορέςακινήτων πραγματοποιούνται με μετρητά και όχι με τραπεζικό δανεισμό.
Πιο συγκεκριμένα, οκτώ στα δέκα ακίνητα ή το 84,7% που πωλήθηκαν στο δεύτεροεξάμηνο του 2018 αγοράστηκαν εξ ολοκλήρου τοις μετρητοίς.
Σύμφωνα με την έρευνα, τα ακίνηταπαλαιάςκατασκευής συνεχίζουν να πρωταγωνιστούν στην αγορά, τα φθηνά εξαντλούνται με τις τιμές τους να έχουν αρχίσει να τσιμπάνε, εμφανίζονται ευκαιρίες για αγορά ακινήτων μεγάλης επιφάνειας και μικρότερης ηλικίας, ενώ οι συναλλαγές πραγματοποιούνται πλέον σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα.
Τα στοιχεία αυτά πιστοποιούν τα σημάδια ζωής που αρχίζει να εμφανίζει η αγορά των ακινήτων. Ειδικότερα, η έρευνα της ΕΠΠΑ καταδεικνύει τα εξής:
Οκτώ στα δέκα ακίνητα ή το 83,5% που αγοράζονται είναι παλαιά κατασκευής και μόλις 16,5% είναι νεόδμητα (ακίνητα τα οποία κατοικούνται για πρώτη φορά ανεξαρτήτως ηλικίας). Για έξι στα δέκα ακίνητα θα απαιτηθούν μόνο λίγες τεχνικές παρεμβάσεις, ενώ για το 40,8% των κατοικιών που αγοράζονται απαιτείται εκτεταμένη ανακαίνιση.
Τα παλαιά ακίνητα προτιμήθηκαν από την πλειονότητα των αγοραστών, καθώς η επιβολή ΦΠΑ 24% στα νεόδμητα λειτουργεί αποτρεπτικά για τους επενδυτές.
Το φαινόμενο Airbnb έκανε ανάρπαστα τα φθηνά ακίνητα τα οποία έχουν αρχίσει να εξαντλούνται και πλέον οι τιμές τους τραβούν την ανηφόρα. Το 63,1% των αγοραπωλησιών που έγιναν στο δεύτερο εξάμηνο του 2018 αφορούσε κατοικίες αξίας έως 90.000 ευρώ, ποσοστό χαμηλότερο σε σχέση με το 72,3% του προηγούμενου εξαμήνου. Στον αντίποδα, τα σπίτια που πωλήθηκαν μεταξύ 91.000-180.000 ευρώ κατέλαβαν το 23,3% των συναλλαγών έναντι 17,3% πριν από έξι μήνες.
Ο ρυθμός πώλησης των διαθέσιμων ακινήτων ανεβάζει ταχύτητα, με τους πωλητές να βρίσκουν ευκολότερα αγοραστές για τα ακίνητά τους. Τα ακίνητα που πωλήθηκαν σε λιγότερο από τρεις μήνες ανέρχονται πλέον στο 32,4% του συνόλου των αγοραπωλησιών, όταν στο πρώτο τρίμηνο του 2018 το ποσό αυτό ήταν μόλις 12,3%.
Οι αγοραστές προτιμούν τις κατοικίες μεσαίας επιφάνειας, ενώ πολλοί βλέπουν ευκαιρίες σε μεγάλα ακίνητα άνω των 350 τ.μ. Τα πιο δημοφιλή είναι τα διαμερίσματα επιφάνειας 76-95 τ.μ. καθώς αποτελούν το 25,2% των συναλλαγών και ακολουθούν με μικρή διαφορά και μερίδιο 24,3% τα ακίνητα επιφάνειας 46-75 τ.μ. Το 19,4% των αγοραπωλησιών αφορούσε μεγαλύτερα ακίνητα, επιφάνειας από 96-125 τ.μ..
Κινητικότητακαταγράφεται στην εθελοντική εκποίηση ακινήτων από κόκκινους δανειολήπτες. Το δεύτερο εξάμηνο του 2018 το ποσοστό των ακινήτων που πωλήθηκαν κατόπιν συνεννοήσεως τράπεζας - δανειολήπτη, για να καλυφθεί η οφειλή του δεύτερου, άγγιξε το 2%.
Σχεδόν τρία στα δέκα ακίνητα που πωλήθηκαν ανήκαν στις τράπεζες (27,8% αντί ποσοστού 24,8% το πρώτο εξάμηνο του 2018) με την πλειονότητα (64,9%) να μη φέρει βάρη μεγαλύτερα από την τιμή πώλησης.
Σχεδόν έξι στους δέκα που αγόρασαν ακίνητα στο δεύτερο εξάμηνο του 2018 ήταν Έλληνες. Μεταξύ των αλλοδαπών που αγόρασαν σπίτια στη χώρα μας στην πρώτη θέση βρίσκονται οι Αλβανοί (κυρίως μόνιμοι κάτοικοι Ελλάδας) και ακολουθούν οι Βούλγαροι, οι Κινέζοι, οι Ισραηλινοί και οι Γερμανοί. Οι Κινέζοι κυριαρχούν στις επενδύσεις ακινήτων αξίας τουλάχιστον 250.000 ευρώ για την απόκτηση Golden Visa.
Πηγή: cnn.gr
Τελευταία τροποποίηση στις Τρίτη, 15 Ιανουαρίου 2019 14:02
Το μεγάλο ενδιαφέρον στην αγορά ακινήτων εξακολουθεί να υπάρχει για μια ακόμη χρονιά,με διαφορετικούς ρυθμούς ανά επιμέρους κλάδους και γεωγραφική περιοχή. Ωστόσο αναγκαίο θεωρείται να δοθούν άμεσες και σαφείς λύσεις και απαντήσεις σε θεσμικά και νομικά ζητήματα, διαφορετικά τίθενται σε κίνδυνο η πορεία της αγοράς και η εικόνα της σε εγχώριους και ξένους επενδυτές.
Το συμπέρασμα αυτό προέκυψε από τις τοποθετήσεις δεκάδων εκπροσώπων φορέων και οργανώσεων του κλάδου των ακινήτων, καθώς και στελεχών μεγάλων νομικών, κατασκευαστικών και αρχιτεκτονικών γραφείων στο ετήσιο συνέδριο της Prodexpo που πραγματοποιήθηκε την εβδομάδα που μας πέρασε. Στο επίκεντρο βρέθηκε σειρά ζητημάτων, από θεσμικές ρυθμίσεις που σχετίζονται με τον ΝΟΚ, την εκτός σχεδίου δόμηση και την Golden Visa μέχρι θεμάτων που αφορούν την βραχυχρόνια μίσθωση, την πορεία των τιμών ακινήτων καθώς και τις αλλαγές που επιφέρουν οι νέες τεχνολογίες στην αγορά ακινήτων. Ποιες όμως είναι εκτιμήσεις φορέων και στελεχών της αγοράς για τα επίκαιρα ζητήματα του κλάδου; Ποια είναι σήμερα η «ακτινογραφία» των προκλήσεων;
Οι τιμές των ακινήτων αυξάνονται
Ο κ. Λευτέρης Ποταμιάνος, πρόεδρος του Συλλόγου Μεσιτών Αττικής, εκτίμησε ότι η αγορά των ακινήτων βρίσκεται σε άνοδο για έβδομη χρονιά, σε μονοψήφιο, μεν, ακόμα νούμερο, αλλά εν γένει υπάρχει μια αυξανόμενη ζήτηση. Εκτίμησε ότι τα προγράμματα «Σπίτι μου» είναι σε θετική κατεύθυνση, αλλά δημιουργούν πρόβλημα σε ό,τι αφορά τη ζήτηση. Πρόσθεσε, δε, ότι οι μεσίτες προσπαθούν να λειτουργούν σε μια μορφή εκλογίκευσης της αγοράς, αλλά πλέον αυτή ακολουθεί τους δικούς της ρυθμούς, καθώς υπάρχουν ακόμα και υψηλά τιμήματα που πληρώνονται.
Ο κ. Δημήτρης Μελαχροινός, Co- Founder & CEO του Spitogatos Group, ανέφερε ότι η αγορά συνεχίζει να ανεβαίνει. Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας το τρίτο τρίμηνο του έτους η αύξηση αγγίζει το 7%. Είναι ζήτημα προσφοράς και ζήτησης, από την στιγμή που υπάρχει αυξημένη ζήτηση, ανεβαίνουν οι τιμές ανέφερε ο κ Μελαχροινός. Οι τάσεις από την βάση δεδομένων της Spitogatos δεν δείχνουν ότι θα σταθεροποιηθούν οι τιμές το επόμενο διάστημα, επισήμανε.
Ειδικότερα, η έντονη ζήτηση για φοιτητικά σπίτια, λόγω της ανακοίνωσης των βάσεων αλλά και της έναρξης της ακαδημαϊκής χρονιάς, σε συνδυασμό με την παραδοσιακά ισχυρή καλοκαιρινή περίοδο, η οποία ενισχύει τη ζήτηση για κατοικίες, συμβάλλουν στην ανοδική πορεία των μέσων ζητούμενων τιμών ενοικίασης και πώλησης κατοικιών κατά το 3ο τρίμηνο του 2024. Σύμφωνα με τα στοιχεία του SPI, οι μέσες ζητούμενες τιμές πώλησης κατοικιών σε όλη την Ελλάδα σημείωσαν αύξηση της τάξης του 6,8% το τρίτο τρίμηνο του 2024 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2023, ενώ οι μέσες ζητούμενες τιμές ενοικίασης αυξήθηκαν κατά 7,6%. Σύμφωνα με την έρευνα τα Νότια Προάστια της Αθήνας, οι Κυκλάδες, τα Βόρεια Προάστια της Αθήνας, η Λευκάδα και ο Πειραιάς αποτελούν τις 5 πιο ακριβές περιοχές της χώρας για αγορά κατοικίας κατά το τρίτο τρίμηνο του 2024. Στην κατάταξη των πιο ακριβών περιοχών για ενοικίαση κατοικίας, τις πρώτες θέσεις καταλαμβάνουν τα Νότια Προάστια της Αθήνας, οι Κυκλάδες, τα Βόρεια Προάστια της Αθήνας, το κέντρο της Αθήνας και ακολουθεί ο Πειραιάς. Ανάμεσα στις ακριβότερες περιοχές για ενοικίαση κατοικίας το 3ο τρίμηνο του 2024 βρίσκεται και η Χαλκιδική, όπου οι τιμές της βραχυχρόνιας μίσθωσης συνεχίζουν να ασκούν ανοδικές πιέσεις στις τιμές ενοικίων.
Εξοχικές κατοικίες: Στο στόχαστρο ξένων αγοραστών: από 270.000-370.000 ευρώ
Μιλώντας για τις εξοχικές κατοικίες στην Ελλάδα και ποιοι τις επιλέγουν, ο Γιώργος Γαβριηλίδης, CEO & Founding Partner της Elxis Greek Real Estate Services BV, ανέφερε ότι η Ελλάδα έχει μπει στο στόχαστρο ξένων επενδυτών έγινε προορισμός και για εξοχικές κατοικίες. Οι τιμές στην εξοχική κατοικία, 2-3 υπνοδωματίων με μια μικρή πισίνα έχει ένα εύρος τιμής από 270.000 μέχρι 370.000 ευρώ και αποτελούν το 80% των πωλήσεων. Οι νέοι αγοραστές θέλουν να κρατήσουν το σπίτι 5 έως 10 χρόνια και μετά να το πουλήσουν με τα project αυτά έχουμε λίστα αναμονής.
Την εκτίμηση ότι υπάρχει μεγάλη ζήτηση από καλούς πελάτες για παραθεριστικές κατοικίες και λόγω πανδημίας, αλλά και εξαιτίας της ανάγκης των οικογενειών για μεγαλύτερη άνεση διατύπωσε και ο Γιάννης Ρεβύθης, ιδρυτής και General Manager, Revithis & Partners. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι τιμές να εκτοξευθούν στα ύψη, ειδικά σε προορισμούς όπως η Κρήτη, η Κέρκυρα και η Σαντορίνη, ενώ πρόσφατα καταγράφηκε και άνοδος σε πιο εναλλακτικούς προορισμούς όπως π.χ. η Αστυπάλαια και η Κύθνος. Ψηφίζουν Ελλάδα οι ξένοι και κάποιοι το βλέπουν όχι μόνο σαν μια όμορφη τοποθεσία, αλλά και σαν επένδυση, σαν κέρδος, για να απολαμβάνουν ένα καλό εισόδημα ανέφερε ο κ. Ρεβύθης
Ευκαιρίες στην ελληνική αγορά ακινήτων
Στις μεγάλες ευκαιρίες που υπάρχουν γενικότερα στην ελληνική αγορά έδωσε έμφαση και ο Ερρίκος Αρώνες, Διευθύνων Σύμβουλος της Hellenic Properties.Η ελληνική αγορά έχει δώσει «εξαιρετικές, ανέλπιστα καλές αποδόσεις από το 2019 και ο κλάδος της ανάπτυξης ακινήτων χαρακτηρίζεται από υγιή οικονομικά, κεφαλαιακή επάρκεια και καλή εικόνα στο επίπεδο του δανεισμού. Βλέπουμε μια πολύ μεγάλη ευκαιρία για την ελληνική αγορά του development στο σύνολό της, ανέφερε ο Ε. Αρώνες καθώς το ευρωπαϊκό περιβάλλον, όπου οι αποδόσεις μειώνονται, ευνοεί την προσέλκυση επενδύσεων στην Ελλάδα. Οι Ευρωπαίοι επενδυτές βάζουν στο στόχαστρο τους την Ελλάδα, κάτι που δεν ίσχυε παλαιότερα. Η δυναμική αυτή σημαίνει ότι και εμείς μπορούμε να στοχεύσουμε σε μεγαλύτερα έργα και σε πιο δημιουργικές σκέψεις, γεγονός που συνδυάζεται με το δεδομένο ότι ο τραπεζικός κλάδος στην χώρα είναι ισχυρός και τα επιτόκια μειώνονται. Προκειμένου η Ελλάδα να προσελκύσει περισσότερες επενδύσεις από το εξωτερικό απαιτείται να μεγαλώσουν τα μεγέθη των εταιρειών, ακόμα και με συγχωνεύσεις, και να βελτιωθούν οι υποδομές στην χώρα. Νομίζω ότι δεν έχουμε συνειδητοποιήσει πόσο μεγάλη είναι η ευκαιρία μπροστά μας, επισήμανε.
Βραχυχρόνιες μισθώσεις: δεν αποτελούν την πηγή της στεγαστικής κρίσης εκτιμούν φορείς του κλάδου
Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις δεν είναι το αληθινό πρόβλημα του στεγαστικού, ανέφερε ο αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Εταιρειών Βραχυχρόνιας Μίσθωσης Ακινήτων (STAMA Greece) Κωνσταντίνος Κιάμος, παραθέτοντας αναλυτικά στοιχεία. Στην Ελλάδα, τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης ανέρχονται σε περίπου 100.000 με 120.000, με την Αθήνα να διαθέτει 10.000 έως 12.000 από αυτά. Πρόκειται για έναν μικρό όγκο που αντιπροσωπεύει περίπου 1% του συνολικού στεγαστικού αποθέματος της χώρας και της Αθήνας αντίστοιχα. Στην Αθήνα, πάνω από 20% των σπιτιών είναι κενά, κάτι που αναδεικνύει το αληθινό πρόβλημα του στεγαστικού, και όχι οι βραχυχρόνιες μισθώσεις, εκτίμησε ο κ.Κιάμος. Έδωσε επίσης έμφαση στην ιδιαίτερα μεγάλη συνεισφορά των βραχυχρόνιων μισθώσεων στην οικονομία. Η οικονομική συνεισφορά αυτής της δραστηριότητας είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς φτάνει τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, αυτό το ποσό είναι συγκρίσιμο με τον ετήσιο τζίρο του κλάδου της εστίασης, που είναι ένας από τους πιο κερδοφόρους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Τα έσοδα για το κράτος από φόρους ανέρχονται περίπου σε 1 δις. ευρώ, χάρη στην υψηλή φορολογική συμμόρφωση που επιτυγχάνεται μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών, είπε. Σε ό,τι αφορά την απασχόληση, ο κλάδος δημιουργεί περίπου 40.000 άμεσες θέσεις εργασίας.
Αυτές περιλαμβάνουν καθαριστές, διαχειριστές ακινήτων, και προσωπικό που εμπλέκεται άμεσα στη λειτουργία των καταλυμάτων. Παράλληλα, υπάρχουν πολλές έμμεσες θέσεις εργασίας που σχετίζονται με την ανακαίνιση των ακινήτων, τους μηχανικούς, τους μεσίτες, και προμηθευτές επίπλων και υλικών, καθώς και τα συνεργεία συντήρησης. Μιλώντας για τις επιπτώσεις των μέτρων για την βραχυχρόνια μίσθωση είπε μεταξύ άλλων ότι η εξομοίωση με τον τρόπο φορολόγησης των τουριστικών επιχειρήσεων, αν και αρχικά φαίνεται δίκαιη, κρύβει μια ουσιαστική ανισότητα. Οι μικροϊδιοκτήτες δεν μπορούν να απομειώσουν τον φόρο τους με βάση τις δαπάνες που έχουν κάνει, όπως για παράδειγμα για ανακαινίσεις, σε αντίθεση με τις τουριστικές επιχειρήσεις που έχουν τέτοια δυνατότητα. Αυτό το μέτρο είναι σημαντικά άδικο, γιατί οι ιδιοκτήτες δεν έχουν τα ίδια μέσα να καλύψουν τα κόστη τους.
Από την πλευρά και ο Στράτος Παραδιάς, πρόεδρος της ΠΟΜΙΔΑ και της Διεθνούς Ενώσεως Ιδιοκτητών Ακινήτων (UIPI), εξέφρασε τον προβληματισμό του για την συζήτηση που έχει ανοίξει τόσο για τις βραχυχρόνιες μισθώσεις όσο και για τον «δήθεν» υπερτουρισμό. Εκτίμησε ότι η ανάπτυξη της βραχυχρόνιας μίσθωσης έχει βελτιώσει την εικόνα σε πάρα πολλές γειτονιές της Αθήνας, υποστηρίζοντας ότι η απαγόρευση στα τρία διαμερίσματα στο κέντρο της πόλης θα δημιουργήσει σημαντικά προβλήματα σε πολλά ακίνητα από μισθώσεις που θα λήξουν και από τη διακοπή της συνεργασίας με τον διαχειριστή, στο όνομα του οποίου είναι το ΑΜΑ. Πρέπει να διασυνδεθεί το ΑΜΑ με τον Αριθμό Ταυτότητας του Ακινήτου (ΑΤΑΚ), να διασφαλιστούν οι επενδύσεις που έχουν κάνει οι ιδιοκτήτες στο ακίνητά τους, είπε. Αναφερόμενος στο σχεδιαζόμενο μέτρο της τριετούς φοροαπαλλαγής για τα κενά ακίνητα που θα επανενταχθούν στην αγορά, ο πρόεδρος της ΠΟΜΙΔΑ σημείωσε ότι θα φέρει τα περισσότερα σπίτια στην αγορά, αρκεί να νομοθετηθεί σωστά. Δεν πρέπει να μπουν αχρείαστοι κόφτες. Κάθε περιορισμός στερεί από τους νέους σπίτια στην αγορά, εκτίμησε, προσθέτοντας πως δεν έχει λογική η τριετία των κενών να ισχύσει και για τα σπίτια της βραχυχρόνιας, δηλαδή κάποιος που θέλει να φύγει αμέσως από τη βραχυχρόνια να πρέπει να περιμένει να συμπληρωθεί τριετία.
Golden Visa
Τη αντίθεση του με τις αλλαγές στην Golden Visa, εξέφρασε ο Δημήτρης Μπινιάρης, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Μεσιτών Αστικών Συμβάσεων Ελλάδας. Είχαμε μια πολύ μεγάλη επιτυχία για δέκα χρόνια στην άντληση κεφαλαίων από το εξωτερικό. Το πρόγραμμα αποδείχτηκε τόσο επιτυχημένο που έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα. Ενόψει των διαδοχικών αλλαγών δημιουργήθηκε έξαρση στην αίτηση αδειών, αυτό οδήγησε σε στρεβλώσεις και καταστάσεις μη επιθυμητές. Εκτίμησε επίσης ότι το πρόγραμμα Golden Visa δεν δημιούργησε οποιοδήποτε πρόβλημα στη στέγαση. Το πρόγραμμα αυτό ποτέ δεν δημιούργησε πρόβλημα στη στέγαση, καθώς οι ιδιοκτήτες των κατοικιών που πουλήθηκαν δεν έμεναν σε αυτές, αλλά τις ενοικίαζαν και μάλιστα σε τιμές 10% με 15% μικρότερες από άλλες αντίστοιχες της ίδια περιοχής σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Το θέμα του ΝΟΚ στο επίκεντρο των προβληματισμών
Η αβεβαιότητα είναι ο χειρότερος σύμβουλος ανέφερε η Δίκα Αγαπητίδου, γενική διευθύντρια της Αθηναϊκής Οικονομικής / JLL, σχετικά με το ζήτημα του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού. Έχει δημιουργηθεί μεγάλη αναταραχή και αναβρασμός για έναν νόμο που ψηφίστηκε το 2012. Μας πήρε 12 χρόνια για να συνειδητοποιήσουμε ότι υπάρχει θέμα, πρόσθεσε, εξηγώντας ότι η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας θα κρίνει αν είναι συνταγματικές οι διατάξεις, για τα μπόνους του ΝΟΚ. Θα έπρεπε να υπάρχει σωστή διαβούλευση πριν από κάθε νομοθέτηση, ώστε να αποφεύγεται όλη αυτή η αβεβαιότητα. Το ΥΠΕΝ έχει κάνει ένα βήμα πίσω και ζητάει από το ΣτΕ να μην τα καταργήσει, αλλά να ζητήσει την αυστηρή τήρησή τους, οι δήμοι μιλούν για καταστροφή του περιβάλλοντος, γιατί αυτό δεν έχει γίνει από πριν, γιατί δεν είχε γίνει διαβούλευση, αναταραχή πολύ μεγάλη από την αβεβαιότητα, σωστή διαβούλευση και προγραμματισμός.
Στα προβλήματα που έχουν ανακύψει από την εφαρμογή του ΝΟΚ, αλλά και από την έλλειψη ολοκληρωμένου χωροταξικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, αναφέρθηκε ο Παναγιώτης Μπερνίτσας, Managing Partner Bernitsas Law. Ο ΝΟΚ ψηφίστηκε το 2012 κι ακόμα συζητάμε τα στοιχειώδη είπε αναφέροντας ότι αν μία πράξη έδινε σε κάποιον δικαίωμα να χτίσει και στη συνέχεια ακυρωθεί, ανοίγει θέμα αποζημιώσεων από το κράτος, κάτι όμως που θα χρειαστεί πολλά χρόνια. Το τελευταίο διάστημα υπάρχουν βελτιώσεις στη νομοθεσία, απαιτούνται όμως κι άλλες, κάνοντας αναφορά στο πρόβλημα με τη μετάβαση από τα υποθηκοφυλακεία στα κτηματολογικά γραφεία, αλλά και στις 500.000 αντιρρήσεις για τους δασικούς χάρτες, με τις περισσότερες επιτροπές να μην έχουν συσταθεί, πρόσθεσε
Σε ιστορικό χαμηλό η ιδιοκατοίκηση στην Ελλάδα
Το ποσοστό της ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα έχει μειωθεί σημαντικά και βρίσκεται πλέον στο 69,6% στη χώρας μας (στοιχεία Eurostat) ενώ για την Αθήνα το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί στο 64%. H Βασιλική Βλαχοστεργίου, Deputy Head of Real Estate Analysis Section στην Τράπεζα της Ελλάδος, ανέφερε ότι τα βασικά προβλήματα που οδηγούν σε αυτή τη μείωση είναι το γεγονός ότι οι αξίες των οικιστικών ακινήτων αυξάνεται με διψήφια ποσοστά τη τελευταία διετία, ενώ από το 2017, που ήταν το χαμηλότερο σημείο για την αξία των ακινήτων έως το δεύτερο τρίμηνο του 2024 η αύξηση της αξίας των ακινήτων στην Αθήνα ανέρχεται στο 90%. Σε σχέση με την καλύτερη χρονιά που ήταν το 2008 η αύξηση κινείται στο 4%.
Επιπλέον, το απόθεμα των ακινήτων προς πώληση είναι ποιοτικά υποδεέστερο καθώς είναι «γηρασμένο» αφού ξεπερνά τα 40 έτη. Ένα ακόμα ζήτημα είναι ότι οι αξίες έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό με την άνοδο να κινείται στο 100% γενικά και στο 70% στο κέντρο της Αθήνας. Το διαθέσιμο εισόδημα έχει μειωθεί κατά 20% σε σχέση με το 2008, ενώ δεν εκδίδονται πλέον νέες οικοδομικές άδειες με αποτέλεσμα να υπάρχει έλλειμμα νέων ακινήτων. Η κ. Βλαχοστεργίου τόνισε ότι οι οικοδομικές άδειες που εκδόθηκαν από το 2011 έως και το 2024 είναι αθροιστικά οι ίδιες στο σύνολο με αυτές που εκδόθηκαν το 2005. Σχετικά με τη νοοτροπία για την ιδιοκατοίκηση πρόσθεσε ότι αυτή δεν μπορεί να αλλάξει και η ενοικίαση αποτελεί μία προσωρινή λύση, ενώ για την Αθήνα ανέφερε ότι «χωράει» πια τον μισό πληθυσμό στην Ελλάδα, καθώς υπάρχει σημαντική επιβάρυνση από την άνοδο του τουρισμού.
Η στεγαστική κρίση αποτυπώνεται ανάγλυφα στα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο συνέδριο ακινήτων Prodexpo. Λιγότερα, ακριβότερα και παλαιότερα είναι σήμερα τα σπίτια προς πώληση.
Φτηνή για τους ξένους επενδυτές και τις «χρυσές βίζες», πανάκριβη για τους Έλληνες μισθωτούς είναι η αγορά κατοικίας στην Ελλάδα. Δεν το λέει κάποιο κίνημα ενάντια στη στεγαστική κρίση, αλλά τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ), χτυπώντας καμπανάκι για το εξωφρενικό ράλι στις τιμές των οικιστικών ακινήτων.
Τα οικιστικά ακίνητα στην Αθήνα ακρίβυναν σχεδόν κατά 90% από το 2017, όταν είχαν φτάσει σε ιστορικό χαμηλό εν μέσω της κρίσης. Πλέον έχουν ξεπεράσει κατά 4% το ιστορικό υψηλό του 2008, όταν οι τιμές ακινήτων βρίσκονταν στο ζενίθ.
Το ίδιο διάστημα οι μισθοί των Ελλήνων έχουν μειωθεί κατά 20%, κάνοντας όλο και πιο δύσκολη την αγορά κατοικίας. Όσοι έχουν ακόμα τη δυνατότητα να αγοράσουν δικό τους σπίτι, θα δώσουν περισσότερα χρήματα, για ένα παλιότερο και ενώ τα ακίνητα που αγοράζουν είναι και ακριβότερα και παλιότερα.
Τα παραπάνω στοιχεία, και πολλά περισσότερα παρουσιάστηκαν στο ετήσιο συνέδριο της Prodexpo για την αγορά ακινήτων, το μεγαλύτερο του είδους του στην Ελλάδα. Από τις τοποθετήσεις των ομιλητών αποτυπώνεται ανάγλυφα η στεγαστική κρίση και οι τρομακτικές της συνέπειες.
Γερασμένα σπίτια
Όπως είπε στο συνέδριο Prodexpo η κ. Βασιλική Βλαχοστεργίου, αναπληρώτρια επικεφαλής του τομέα ανάλυσης αγοράς ακινήτων της ΤτΕ, μια άλλη σημαντική διαφορά με την «προ κρίσης» εποχή, είναι ότι το απόθεμα των ακινήτων προς πώληση είναι σήμερα ποιοτικά υποδεέστερο, καθώς είναι «γερασμένο».
Ο μέσος όρος παλαιότητας του ακινήτου που αγόραζαν οι Έλληνες το 2008 ήταν 20 ως 30 ετών, ενώ σήμερα είναι τα 40 έτη.
«Tα ενοίκια στην Αθήνα είναι πλέον τόσο υψηλά που σε λίγο καιρό οι ενοικιαστές απλώς δεν θα μπορούν να πληρώσουν»
Το έλλειμμα σε ποιοτικά ακίνητα που να καλύπτουν τις ανάγκες των νοικοκυριών οφείλεται και στο «βούλιαγμα» της οικοδομικής δραστηριότητας την περίοδο της κρίσης – που παρά την μερική ανάκαμψη δεν έχει επανέλθει. Για παράδειγμα, ο αριθμός των οικοδομικών αδειών που εκδόθηκε μέσα σε ένα μόλις χρόνο, το 2005, όταν ο κατασκευαστικός τομέας ζούσε ακόμα εποχές «μετα-ολυμπιακής» μέθης, αντισοιχεί στον αριθμό των αδειών που εκδόθηκαν από το 2011 ως τις αρχές του 2024.
Μείωση ιδιοκατοίκησης
Μια άλλη «παρενέργεια» της μείωσης του οικιστικού αποθέματος και της αύξησης των τιμών, είναι η μείωση της ιδιοκατοίκησης. Ενώ στις δεκαετίες του ’80 και ’90 τα ποσοστά ιδιοκατοίκησης στην Ελλάδα έφταναν το 80%, την πρώτη δεκαετία του 2000 κυμάνθηκαν μεταξύ 75-77%, ενώ πλέον έχουν φτάσει σε ιστορικό χαμηλό, στο 69,6% σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Eurostat.
Στα αστικά κέντρα το ποσοστό ιδιοκατοίκησης είναι ακόμα χαμηλότερο, με την εκπρόσωπο της ΤτΕ να εκτιμά ότι στην Αθήνα κινείται γύρω στο 64%.
Ο μισθός δε φτάνει ούτε για νοίκι
Η πιο δυσοίωνη πρόβλεψη έρχεται από τον πρόεδρο του Συλλόγου Μεσιτών Αττικής Δημήτρη Ποταμιάνο: Τα ενοίκια στην Αθήνα είναι πλέον τόσο υψηλά που σε λίγο καιρό οι ενοικιαστές απλώς δεν θα μπορούν να πληρώσουν.
Ο ίδιος εξέφρασε σκεπτικισμό για την αποτελεσματικότητα των μέτρων της κυβέρνησης για να αντιμετωπιστεί η στεγαστική κρίση. Είπε ότι τα προγράμματα «Σπίτι μου» είναι σε θετική κατεύθυνση, αλλά δημιουργούν πρόβλημα σε ό,τι αφορά τη ζήτηση.
Πρόσθεσε ότι η αγορά πλέον «ακολουθεί τους δικούς της ρυθμούς», προβλέποντας ότι το ράλι θα συνεχιστεί.
Το σοβαρότερο ζήτημα σύμφωνα με τον κ. Ποταμιάνο εντοπίζεται στις μισθώσεις: Τα υψηλά ενοίκια δεν θα μπορούν να πληρώνονται από τους μισθωτές σε λίγο καιρό και αυτό είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να το δει η πολιτεία.
Generation Rent
H νέα γενιά των ενοικιαστών, η περίφημη Generation Rent, είναι σε μεγάλο βαθμό η γενιά του brain drain – που είναι με το «ένα πόδι έξω» από την Ελλάδα και δεν μπορεί ούτε θέλει να επενδύσει σε ακίνητα.
«H γενιά του Πολυτεχνείου έχει δανειστεί σε μεγάλο βαθμό και έχει επιβαρύνει τις επόμενες γενιές όσον αφορά την ιδιοκατοίκηση»
Αυτό προκύπτει από τις τοποθετήσεις ομιλητών όπως του Πάνου Λολώνη, προϊστάμενου της διεύθυνσης γεωχωρικών πηλοφοριών του φορέα «Ελληνικό Κτηματολόγιο».
Σύμφωνα με τον κ. Λολώνη η στροφή στο ενοίκιο και η μείωση της ιδιοκατοίκησης οφείλεται σε ένα συνδυασμό παραγόντων: στο έλλειμμα ακινήτων, ειδικά στην πρωτεύουσα, αλλά και στο ότι η κατοχή ακινήτου δεν είναι πλέον προσοδοφόρα και γίνεται μάλιστα «επαχθής» λόγω του ΕΝΦΙΑ, της έλλειψης χρηματοδότησης, του κόστους συντήρησης αλλά και της δυσκολίας στη διαδικασία μεταβίβασης.
Τα παιδιά των παιδιών του Πολυτεχνείου
Το ρητό «αμαρτίες γονέων παιδεύουσι τέκνα», εξελίχθηκε στο «δάνεια γονέων, φεσώνουν τα τέκνα». Σύμφωνα με τον Κοσμά Θεοδωρίδη, αντιπρόεδρο του Συλλόγου Μεσιτών Αττικής, το πρόβλημα στην Ελλάδα έγκειται στο ότι «η γενιά του Πολυτεχνείου έχει δανειστεί σε μεγάλο βαθμό και έχει επιβαρύνει τις επόμενες γενιές όσον αφορά την ιδιοκατοίκηση».
Ο ίδιος εκτιμά ότι υπάρχουν περίπου δύο εκατομμύρια κενές κατοικίες, αλλά οι περισσότερες βρίσκονται στην επαρχία και έχουν εγκαταλειφθεί. Ο αντιπρόεδρος του Συλλόγου Μεσιτών συνέδεσε το φαινόμενο των άδειων σπιτιών της περιφέρειας, με την ερήμωση της υπαίθρου, τη συγκέντρωση πληθυσμού στην Αθήνα αλλά και τη φυγή των νέων στο εξωτερικό.
Ο κ. Θεοδωρίδης είπε ότι ενώ στην επαρχία τα ενοίκια παραμένουν χαμηλά, δεν υπάρχει καμία επιθυμία για διαμονή καθώς δεν υπάρχει ούτε καν ανεπτυγμένο δίκτυο μεταφορών – δηλαδή τρένα.
Μέχρι τις 11 Νοεμβρίου θα πρέπει να υποβληθούν οι εισηγήσεις των εκτιμητών για την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών σε 14 δήμους και 36 ζώνες, στο υπουργείο Οικονομικών, μετά τη δικαίωση των ενστάσεων που είχαν υποβληθεί το 2023 επί των αρχικών αξιών.
Αυτή η διαδικασία αφορά 36 ζώνες οι οποίες αφορούν τους δήμους: Αγίων Αναργύρων Καματερού, Βριλησσίων, Χαλανδρίου, Γλυφάδας, Πειραιά, Ιθάκης, Καρπάθου, Λουτρακίου, Σύμης, Πύργου, Ρόδου και Λέρου.
Υπενθυμίζεται ότι, οι δημοτικές Αρχές αυτών των περιοχών είχαν υποβάλει ένσταση, θεωρώντας ότι οι αντικειμενικές αξίες που είχαν οριστεί ήταν σημαντικά μεγαλύτερες από τις πραγματικές και αυτό οδηγούσε σε αδικίες και σε επιβαρύνσεις.
Ωστόσο, υπάρχουν και ορισμένες «φωνές» στην αγορά ακινήτων που υποστηρίζουν πως οι αντικειμενικές αξίες δεν έχουν λόγο ύπαρξης και θα έπρεπε να καταργηθούν.
Ποιοι θέλουν την κατάργηση τους
Συγκεκριμένα, οι αλλαγές στον τρόπο εκτίμησης ενός ακινήτου και η ανάγκη κατάργησης των αντικειμενικών αξιών βρέθηκαν στο επίκεντρο της 25ης Prodexpo.
Συντονίζοντας τη σχετική συζήτηση, η Άννα Νάζου, Ορκωτή Εκτιμήτρια και Επικεφαλής της NAI RealAct Ltd, υπογράμμισε ότι πρέπει να καταργηθούν οι παράλογες αντικειμενικές αξίες και το φορολογικό σύστημα να μην μπερδεύεται με την αξία του ακινήτου.
«Η αξία του ακινήτου είναι μία», είπε η κυρία Νάζου.
Με την άποψη αυτή συμφώνησε η Αντιγόνη Δούναβη, Πρόεδρος του Συλλόγου Εκτιμητών Ελλάδος, επισημαίνοντας ότι με τις αντικειμενικές αξίες δεν υπάρχει διαφάνεια και δικαιοσύνη.
«Η λύση είναι σε κάθε αγοραπωλησία να υπάρχει εκτίμηση και να αποτυπώνει τη στιγμή. Πρέπει να οδηγηθούμε εκεί», ανέφερε η κυρία Δούναβη, προσθέτοντας ότι υπάρχουν πιστοποιημένοι εκτιμητές.
Αντίθετα, ο Πάνος Χαραλαμπόπουλος, MRICS REV, CEO, Solum, PY Gloval, Advisory Board RICS Greece, τόνισε πως οι αντικειμενικές αξίες είναι εξαιρετικές στη λογική τους και δεν πρέπει να εργαλειοποιείται η τιμή ζώνης.
Παράλληλα, κληθείς να σχολιάσει την πορεία των τιμών των ακινήτων, ο κ. Χαραλαμπόπουλος είπε πως η αγορά των οικιστικών ακινήτων ανεβαίνει τα τελευταία χρόνια και έχει πολλούς λόγους για να συνεχίσει να ανεβαίνει, όπως τα υψηλά κόστη κατασκευής, ο ΝΟΚ, τα πολλά εγκλωβισμένα ακίνητα σε servicers, τα κλειστά ακίνητα, η ανάγκη για ενεργειακή αναβάθμιση και τα προγράμματα «Σπίτι μου».
«Δεν υπάρχει λόγος να μειωθούν οι τιμές τα επόμενα χρόνια» συμπλήρωσε ο κ. Χαραλαμπόπουλος.
Δείτε τα μυστικά για τη μείωση στα τεκμήρια ακινήτων.
Αντιμέτωποι με τις παγίδες υπερφορολόγησης που κρύβουν οι διατάξεις για τα τεκμήρια διαβίωσης της Εφορίας θα βρεθούν το 2025 εκατοντάδες χιλιάδες ιδιοκτήτες και ενοικιαστές κατοικιών, κληρονόμοι σπιτιών και φοιτητές που σπουδάζουν και διαμένουν μακριά από τις κατοικίες των γονέων τους.
Κάθε φορολογούμενος, όπως αναφέρει ο Ελεύθερος Τύπος, ο οποίος κατείχε για όλο το 2024 μία κύρια κατοικία ή και μία ή περισσότερες δευτερεύουσες κατοικίες, κάθε ενοικιαστής μίας ή περισσότερων κατοικιών, κάθε φορολογούμενος που διέμεινε κατά τη διάρκεια του 2024 σε δωρεάν παραχωρημένη κατοικία, κάθε φυσικό πρόσωπο που αγόρασε, απέκτησε με δωρεά ή κληρονόμησε ένα ή περισσότερα σπίτια κατά τη διάρκεια του 2024, καθώς και κάθε φοιτητής που για έναν ή περισσότερους μήνες μέσα στο 2024 διέμεινε σε εκμισθούμενη κατοικία μακριά από τον τόπο διαμονής των γονέων του, υποχρεούται να εμφανίσει στη φορολογική δήλωση που θα υποβάλει το 2025 ένα τεκμαρτό εισόδημα, το οποίο θα προκύψει από την εφαρμογή των τεκμηρίων διαβίωσης της Εφορίας για τις κατοικίες.
Τα μυστικά για τη μείωση στα τεκμήρια ακινήτων
Μείωση του ποσού του τεκμηρίου της κύριας κατοικίας όταν υπάρχει και δευτερεύουσα κατοικία.
Δήλωση πραγματικού χρόνου διαμονής στην κύρια κατοικία μικρότερου των 12 μηνών, ακόμη κι αν δεν υπάρχει δευτερεύουσα.
Αξιοποίηση έως και 8 τρόπων αποφυγής των τεκμηρίων διαβίωσης.
Πραγματικά εισοδήματα, τα οποία απέκτησαν το 2024 ο ίδιος ο φορολογούμενος, η σύζυγός του και τα εξαρτώμενα μέλη της οικογένειας
Χρηματικά ποσά, που δεν θεωρούνται εισόδημα και αποκτήθηκαν εντός του 2024 από τον φορολογούμενο ή τη σύζυγό του: το εφάπαξ που έλαβε ο φορολογούμενος ως συνταξιούχος, μια αποζημίωση που εισέπραξε κ.λπ.
Κάθε έσοδο ή τίμημα που εισέπραξε ο φορολογούμενος εντός του 2024 από την πώληση περιουσιακών στοιχείων του: ως έσοδα από την πώληση περιουσιακών στοιχείων λαμβάνονται υπόψη τα ποσά
Εισοδήματα και έσοδα πο αποκτήθηκαν τα έτη προ του 2024 δεν ξοδεύτηκαν μέχρι τις 31/12/2023 και αναλώθηκαν εντός του 2024.
Επιπλέον αυξημένη είναι η κινητικότητα των νέων κυρίως προς το εξωτερικό, καθώς δεν επενδύουν πλέον σε σταθερά assets όπως ένα οικιστικό ακίνητο
H ιδιοκατοίκηση και το πώς βλέπουν οι Έλληνες τη στροφή στην ενοικίαση ήταν το θέμα στη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της 25ης Prodexpo.
H Βασιλική Βλαχοστεργίου, Deputy Head of Real Estate Analysis Section στην Τράπεζα της Ελλάδος, ανέφερε ότι το ποσοστό της ιδιοκατοίκησης έχει μειωθεί σημαντικά και βρίσκεται πλέον στο 69,6% στη χώρας μας γενικότερα βάσει των στοιχείων της Eurostat, ενώ για την Αθήνα το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί στο 64%.
Τα βασικά προβλήματα που οδηγούν σε αυτή τη μείωση είναι το γεγονός ότι οι αξίες των οικιστικών ακινήτων αυξάνεται με διψήφια ποσοστά τη τελευταία διετία, ενώ από το 2017, που ήταν το χαμηλότερο σημείο για την αξία των ακινήτων έως το Β Τρίμηνο του 2024 η αύξηση της αξίας των ακινήτων στην Αθήνα ανέρχεται στο 90%. Σε σχέση με την καλύτερη χρονιά που ήταν το 2008 η αύξηση κινείται στο 4%. Επιπλέον, το απόθεμα των ακινήτων προς πώληση είναι ποιοτικά υποδεέστερο καθώς είναι «γηρασμένο» αφού ξεπερνά τα 40 έτη.
Ένα ακόμα ζήτημα είναι ότι οι αξίες έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό με την άνοδο να κινείται στο 100% γενικά και στο 70% στο Κέντρο της Αθήνας. Προβληματικό, επίσης, είναι και το γεγονός ότι το διαθέσιμο εισόδημα έχει μειωθεί κατά 20% σε σχέση με το 2008, ενώ δεν εκδίδονται πλέον νέες οικοδομικές άδειες με αποτέλεσμα να υπάρχει έλλειμμα νέων ακινήτων. Η κ. Βλαχοστεργίου τόνισε ότι οι οικοδομικές άδειες που εκδόθηκαν από το 2011 έως και το 2024 είναι αθροιστικά οι ίδιες στο σύνολο με αυτές που εκδόθηκαν το 2005.
Σχετικά με τη νοοτροπία για την ιδιοκατοίκηση πρόσθεσε ότι αυτή δεν μπορεί να αλλάξει και η ενοικίαση αποτελεί μία προσωρινή λύση, ενώ για την Αθήνα ανέφερε ότι «χωράει» πια τον μισό πληθυσμό στην Ελλάδα, καθώς υπάρχει σημαντική επιβάρυνση από την άνοδο του τουρισμού.
Ο Πάνος Λολώνης, Head of the Geospatial Information Department, Ελληνικό Κτηματολόγιο δήλωσε ότι οι πωλήσεις έχουν αυξηθεί σε σχέση με τις υπόλοιπες συναλλαγές και χαρακτήρισε το 2005 ως το peak της αγοράς. Για την ιδιοκατοίκηση ανέφερε ότι δεν είναι στα ίδια ποσοστά με το παρελθόν, καθώς η κατοχή ακινήτου δεν είναι πλέον προσοδοφόρα, ενώ γίνεται επαχθής λόγω του ΕΝΦΙΑ, της έλλειψης χρηματοδότησης, της συντήρησης και της δυσκολίας της διαδικασίας μεταβίβασης.
Επιπλέον αυξημένη είναι η κινητικότητα των νέων κυρίως προς το εξωτερικό, καθώς δεν επενδύουν πλέον σε σταθερά assets όπως ένα οικιστικό ακίνητο. Εκτός όμως από τα παραπάνω προβλήματα ο κ. Λολόνης σχολίασε ότι δεν υπάρχουν διαθέσιμα ακίνητα προς αγορά και για αυτό το λόγο υπάρχει μεγάλη στροφή προς την ενοικίαση.
Ο Κοσμάς Θεοδωρίδης, VP of the Real Estate Association of Athens - President of PAC / CEPI, τόνισε ότι το στεγαστικό πρόβλημα υπάρχει σε όλο το δυτικό κόσμο και την Ευρώπη, ενώ στη χώρα μας εξειδικεύεται.
Σχετικά με τα παγκόσμια δεδομένα ανέφερε ότι το να χτίσεις είναι «πολύ ακριβό σπόρ», ενώ υπάρχει έλλειμμα οικοπέδων. Στη χώρα μας το πρόβλημα έγκειται σύμφωνα με τον κ. Θεοδωρίδη ότι η γενιά του Πολυτεχνείου έχει δανειστεί σε μεγάλο βαθμό και έχει επιβαρύνει τις επόμενες γενιές όσον αφορά την ιδιοκατοίκηση. Επιπλέον, υπάρχουν περίπου 2 εκατομμύρια κενές κατοικίες, αλλά αυτές βρίσκονται στην επαρχία και έχουν εγκαταληφθεί. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι ο πληθυσμός συγκεντρώνεται στην Αθήνα και ότι οι νέοι φεύγουν στο εξωτερικό.
Για την επαρχία, τόνισε ότι τα ενοίκια παραμένουν χαμηλά, αλλά δεν υπάρχει καμία επιθυμία για διαμονή καθώς δεν υπάρχει για παράδειγμα ανεπτυγμένο δίκτυο μεταφορών, δηλαδή τρένα. Σχετικά με το τι χρειάζεται να γίνει, ανέφερε ότι η πολιτεία πρέπει καθίσει στο ίδιο τραπέζι με τους ανθρώπους της αγοράς και να συζητήσει ώστε να λυθούν τα προβλήματα πάντοτε με τα διαθέσιμα κεφάλαια.
Ο Νίκος Τσάτσης, Chief Development Officer, Plasis Real Estate + Development, δήλωσε ότι υπάρχουν αρκετά προβλήματα όσον αφορά την ιδιοκατοίκηση. Αρχικά, αυξάνονται οι τιμές των ακινήτων χωρίς να υπάρχει η αντίστοιχη αύξηση στους μισθούς, ενώ τα δάνεια δε φτάνουν για την αγορά σύγχρονων σπιτιών.
Πρόσθεσε, ότι στο παρελθόν η αγορά ενός ακινήτου συνδεόταν με τη βοήθεια από την οικογένεια. Πλέον αυτό δεν ισχύει καθώς τα οικογενειακά αποθέματα χρημάτων έχουν μειωθεί και επίσης έχουν κατασχεθεί οικογενειακά ακίνητα λόγω των δανείων. Από την άλλη πλευρά, οι νέοι έχουν φύγει στο εξωτερικό, όπου η ενοικίαση είναι κάτι πολύ σύνηθες, ενώ αρκετοί είναι αυτοί που προτιμούν να νοικιάσουν ένα ακίνητο με παροχές παρά να αγοράσουν κάτι παλιό.
Η Μαρί Δελλή, Partner, LCI Law επισήμανε ότι δεν υπάρχουν μεγάλα συγκροτήματα που να παρέχουν υπηρεσίες και να ανήκουν σε έναν ιδιοκτήτη που θα τα διαχειρίζεται. Αντιθέτως, η αγορά έχει εστιάσει σε γραφεία, ξενοδοχεία και logistics με σημαντικά κενά στην κατοικία. Επιπλέον, αναφέρθηκε ότι υπάρχουν νομικά θέματα που θέτουν εμπόδια. Ένα εξ’ αυτών είναι το γεγονός ότι ο συντελεστής δόμησης είναι σε αδράνεια, καθώς δεν έχει μπει ακόμα σε λειτουργία η τράπεζα γης. Επίσης, χρειάζεται απλούστευση σε αδειοδοτικές διαδικασίες όπως αυτές για την κατεδάφιση, την αναπαλαίωση διατηρητέων κτιρίων, την ανακαίνιση, και τις αλλαγές σε χρήσης γης.
Κλείνοντας ανέφερε ότι πρέπει να γίνει δημόσιος διάλογος για το δίκαιο της μίσθωσης της κατοικίας και θα πρέπει να καταργηθεί η προστασία της ελάχιστης διάρκειας μίσθωσης που θέτει ο νόμος και κάθε συμβόλαιο να είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης μεταξύ εκμισθωτή και ενοικιαστή.
Οι τάσεις στην αγορά ακινήτων αποκαλύπτουν τις προτιμήσεις των ενοικιαστών στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη, με τους μεγάλους χώρους και την ηλικία των ακινήτων να παίζουν καθοριστικό ρόλο στις επιλογές τους
Aκίνητα άνω των 20 ετών και με εμβαδό άνω των 150 τ.μ. προτιμούν οι ενοικιαστές στην Αττική, ειδικά στα Νότια Προάστεια. Αντίθετα, στη Θεσσαλονίκη, οι ενοικιαστές επιλέγουν μικρότερα ακίνητα, με μεγαλύτερα διαμερίσματα να αναζητούν κυρίως στην ανατολική πλευρά της πόλης.
Τα παραπάνω συμπεράσματα προκύπτουν από έρευνα της RE/MAX Ελλάς, η οποία βασίζεται σε ολοκληρωμένες συναλλαγές.
Σχετικά με το ύψος των ενοικίων, αυτά συνεχίζουν να κινούνται σε ανοδική τροχιά και το 2024. Συγκεκριμένα, η αύξηση στις τιμές των ενοικίων αναμένεται να είναι της τάξεως του 5,6% για το σύνολο της χώρας. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις εντοπίζονται στην Αττική, με το ποσοστό να φτάνει το 7,6%, ενώ στη Θεσσαλονίκη παρατηρείται αύξηση 4,3% και στην Περιφέρεια 4,4%. Αυτή η τάση αντικατοπτρίζει τη γενικότερη πορεία της αγοράς ακινήτων τα τελευταία χρόνια.
Ο κύριος παράγοντας πίσω από αυτή την ανοδική πορεία των τιμών είναι η αυξανόμενη ζήτηση, σε συνδυασμό με την περιορισμένη προσφορά, καθώς πολλοί ιδιοκτήτες έχουν στραφεί στη βραχυχρόνια εκμίσθωση.
Οι τιμές στην Αττική
Στον Δήμο Αθηναίων, το μέσο ενοίκιο διαμορφώνεται στα 8,80 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο (τ.μ.), με σημαντικές διαφοροποιήσεις ανά περιοχή. Στα Βόρεια Προάστια το μέσο ενοίκιο είναι 9,6 ευρώ/τ.μ., στα Νότια Προάστια φτάνει τα 10,10 ευρώ/τ.μ., στα Δυτικά Προάστια ανέρχεται στα 6,80 ευρώ/τ.μ., στον Δήμο Πειραιά και στις όμορες περιοχές στα 7,20 ευρώ/τ.μ., ενώ στο υπόλοιπο της Αττικής η τιμή φτάνει τα 8,4 ευρώ/τ.μ. Στο σύνολο του νομού Αττικής, η μέση τιμή ανέρχεται σε 8,5 ευρώ/τ.μ.
Σύμφωνα με την έρευνα της RE/MAX Ελλάς, οι ενοικιαστές δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση σε ακίνητα ηλικίας 20 ετών και άνω. Στην Αττική, το 57% των ενοικιαστών επιλέγει ακίνητα με εμβαδόν άνω των 150 τ.μ., υποδεικνύοντας μια σαφή στροφή προς μεγαλύτερα διαμερίσματα που προσφέρουν περισσότερους χώρους και ανέσεις. Στα Νότια Προάστια, κυρίως στη Γλυφάδα, η προτίμηση για ακίνητα άνω των 150 τ.μ. είναι ακόμα πιο έντονη, με πολλούς ενοικιαστές να αναζητούν σπίτια που προσφέρουν άνεση και ευρυχωρία.
Όσον αφορά την παλαιότητα των ακινήτων, είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι το 75% των ενοικιασμένων ακινήτων στο κέντρο και σε όλα τα προάστια της Αθήνας, καθώς και στον Πειραιά, είναι 20 ετών και άνω. Αντίθετα, μόλις 3 στους 100 ενοικιαστές επέλεξαν νεόδμητα ακίνητα κάτω των 5 ετών. Αυτή η προτίμηση για παλαιότερα ακίνητα μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως η προσφορά περισσότερων χώρων, η καλύτερη ποιότητα κατασκευής ή και η αισθητική.
Τα βασικά κριτήρια που καθορίζουν τις προτιμήσεις των ενοικιαστών στην Αττική περιλαμβάνουν την επιθυμία για ακίνητα που να μην είναι επιπλωμένα και να διαθέτουν ασανσέρ. Επίσης, 88 στους 100 ενοικιαστές επιθυμούν εγγύτητα σε μέσα μαζικής μεταφοράς, γεγονός που καταδεικνύει τη σημασία της προσβασιμότητας στην επιλογή του ακινήτου. Το 50% των ενοικιαστών δεν θεωρεί απαραίτητα τα νέα κουφώματα και τον τύπο θέρμανσης, προτάσσοντας άλλες ανέσεις.
Τι προτιμούν στην Θεσσαλονίκη
Στη Θεσσαλονίκη, οι προτιμήσεις των ενοικιαστών διαφοροποιούνται, με 65 από τους 100 ενοικιαστές να μισθώνουν κυρίως ακίνητα μικρότερης επιφάνειας, έως 75 τ.μ. Στο κέντρο της πόλης, τα μισθωμένα ακίνητα είναι κυρίως έως 50 τ.μ., ενώ στη Δυτική Θεσσαλονίκη φτάνουν τα 100 τ.μ. Στην ανατολική πλευρά, οι προτιμήσεις στρέφονται προς ακίνητα από 101 έως 150 τ.μ.
Όπως και στην Αττική, σχεδόν το 90% των ενοικιαστών στη Θεσσαλονίκη προτίμησε ακίνητα 20 ετών και άνω. Νεόδμητα ακίνητα έως 5 ετών μισθώθηκαν κυρίως στην Ανατολική πλευρά της πόλης, σε περιοχές όπως ο Αγ. Ιωάννης, η Θέρμη και η Πυλαία. Οι ενοικιαστές στη Θεσσαλονίκη δίνουν έμφαση στην ανακαίνιση του ακινήτου, την ύπαρξη ασανσέρ και την απουσία επίπλωσης, με το 75% να επιθυμεί κατοικίες που προσφέρουν θέρμανση με φυσικό αέριο, νέα κουφώματα αλουμινίου και διαθέσιμο χώρο στάθμευσης. Αυτές οι προτιμήσεις σχετίζονται με την ανάγκη για χαμηλότερα έξοδα θέρμανσης και άνεση στην καθημερινότητα.
Οι τιμές στην περιφέρεια
Στην περιφέρεια, οι ενοικιαστές δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για γκαρσονιέρες έως 50 τ.μ., με το 46% αυτών να προτιμούν τέτοιου τύπου ακίνητα. Η ζήτηση για μικρά διαμερίσματα είναι έντονη σε περιοχές όπως ο Βόλος, το Ρέθυμνο, η Λάρισα, το Ηράκλειο και η Καρδίτσα. Ακίνητα με εμβαδόν από 51 έως 75 τ.μ. επιλέγονται κυρίως σε περιοχές όπως η Καβάλα, η Δράμα, οι Σέρρες και η Αλεξανδρούπολη.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι ενοικιαστές κατοικιών στην περιφέρεια, όπως και στη Θεσσαλονίκη και την Αττική, δείχνουν προτίμηση σε ακίνητα 20 ετών και άνω, με το ποσοστό αυτό να ανέρχεται στο 58%. Όσον αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, για τους 84 στους 100 ενοικιαστές, βασικό κριτήριο είναι η ύπαρξη ασανσέρ, ενώ για πάνω από 70 στους 100, είναι σημαντικό το ακίνητο να είναι ανακαινισμένο με νέα κουφώματα αλουμινίου. Αντίθετα, ο τύπος της θέρμανσης δεν απασχολεί ιδιαίτερα τους ενοικιαστές, οι οποίοι φαίνεται να επικεντρώνονται περισσότερο σε άλλες ανέσεις και αναβαθμίσεις.
Η στροφή προς μεγαλύτερα και παλαιότερα ακίνητα καταδεικνύει τη μεταβαλλόμενη φύση της αγοράς ενοικίων στην Αττική, με τους ενοικιαστές να αναζητούν περισσότερους χώρους και καλύτερες παροχές, ώστε να ικανοποιήσουν τις σύγχρονες ανάγκες τους για άνεση και ποιότητα ζωής. Σημαντική είναι η επίδραση των ποιοτικών παραμέτρων στις τιμές των ενοικίων, καθώς οι ενοικιαστές είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν υψηλότερα ενοίκια για ακίνητα που προσφέρουν περισσότερες ανέσεις και καλύτερη πρόσβαση σε υπηρεσίες, στοιχείο που υπογραμμίζει τη συνεχιζόμενη δυναμική της αγοράς ακινήτων στην περιοχή.
Πότε θα παραδοθούν οι εισηγήσεις - Ποιες περιοχές αφορούν - Η κυβέρνηση δεν σκοπεύει, προς το παρόν, να ανοίξει το ζήτημα γενικού επανυπολογισμού των αντικειμενικών αξιών
Με απόφαση που υπογράφουν ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης και ο υφυπουργός Οικονομικών Χρήστος Δήμας ξεκινάει η διαδικασία ανάθεσης ώστε να υποβληθούν νέες εκτιμήσεις για τον επανακαθορισμό των τιμών εκκίνησης στις 36 επίμαχες ζώνες.
Τον Ιανουάριο του 2023, είχαν προσφύγει στο ΥΠΕΘΟ 169 Δήμοι, ζητώντας να μειωθούν οι τιμές, καθώς οι τιμές που είχαν υιοθετηθεί από το υπουργείο δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα. Από τους Δήμους που υπέβαλαν ενστάσεις, μόνο 12 δικαιώθηκαν, ενώ οι υπόλοιπες ενστάσεις, συμπεριλαμβανομένης και αυτής του Δήμου Αθηναίων, απορρίφθηκαν.
Έτσι ξεκινάει τώρα η διαδικασία για την αναπροσαρμογής των τιμών σε συγκεκριμένες περιοχές των 12 δημων (βλ. πινάκα)
Σύμφωνα την αποφαση, οι εκτιμητές θα ακολουθήσουν αυστηρή μεθοδολογία, συμπεριλαμβανομένης της συγκριτικής ανάλυσης, της κεφαλαιοποίησης εισοδήματος και της προσέγγισης κόστους, για τον προσδιορισμό των αξιών των ακινήτων.
Μια ειδική διαδικτυακή πλατφόρμα θα χρησιμοποιηθεί για τη συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων αξιολόγησης, εξασφαλίζοντας αποτελεσματικότητα και διαφάνεια. Οι εκτιμητές θα πρέπει να ολοκληρώσουν τις αξιολογήσεις τους σε 15 εργάσιμες ημέρες και στη συνέχεια να παραδώσουν το πόρισμά τους στην ηγεσία του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών.
Η αμοιβή των εκτιμητών έχει καθοριστεί σε 100 ευρώ (πλέον ΦΠΑ) ανά εκτίμηση (ζώνη). Οι νέες τιμές που θα προκύψουν δεν πρόκειται να ισχύσουν αναδρομικά. και αφορούν τον ΕΝΦΙΑ του 2025.
1. Ο κύριος Ενιαίος Φόρος Ιδιοκτησίας Ακινήτων (ΕΝΦΙΑ), ο οποίος επιβάλλεται με βάση κλίμακες βασικού ποσού φόρου ανά τ.μ. ακινήτου ανάλογα με το ύψος της τιμής ζώνης ανά τ.μ. που ισχύει στην περιοχή κάθε ακινήτου.
2. Ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ φυσικών προσώπων, ο οποίος επιβάλλεται επί του αθροίσματος των φορολογητέων αξιών των κτισμάτων και των εντός σχεδίων πόλεων εδαφικών εκτάσεων που κατέχει κάθε φυσικό πρόσωπο, εφόσον το άθροισμα αυτό υπερβαίνει τις 250.000 ευρώ.
3. Ο φόρος μεταβίβασης ακινήτων (ΦΜΑ), ο οποίος υπολογίζεται με 3% επί της αντικειμενικής αξίας κάθε πωλούμενου ακινήτου και επιβαρύνει τον αγοραστή.
4. Ο ΦΠΑ 24% που επιβάλλεται στις πωλήσεις νεόδμητων κτισμάτων που δεν αποτελούν πρώτη κατοικία.
5. Ο φόρος χρησικτησίας κτισμάτων.
6. Ο φόρος ανταλλαγής – συνένωσης οικοπέδων.
7. Ο φόρος διανομής ακινήτων.
8. Το Τέλος Ακίνητης Περιουσίας (ΤΑΠ), που επιβάλλεται υπέρ των δήμων μέσω των λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος και υπολογίζεται με συντελεστές κλιμακούμενους από 0,25‰ -0,35‰ επί των αντικειμενικών τιμών ζώνης των ηλεκτροδοτούμενων κτισμάτων.
9. Ο δημοτικός φόρος που επιβαρύνει τις μεταβιβάσεις ακινήτων (υπολογίζεται με ποσοστό επί του φόρου μεταβίβασης).
10. Το πρόσθετο τέλος μεταγραφής συμβολαίων.
11. Ο φόρος δωρεάς ακινήτων, ο οποίος υπολογίζεται με αφορολόγητο όριο 150.000 ευρώ και συντελεστές 1%-10% για δωρεές προς συζύγους, τέκνα ή εγγόνια, με αφορολόγητο όριο 30.000 ευρώ και συντελεστές 5%-20% για δωρεές προς λοιπούς συγγενείς δευτέρου βαθμού και με αφορολόγητο όριο 6.000 ευρώ και συντελεστές 20% έως 40% για δωρεές προς λοιπούς συγγενείς και μη συγγενείς.
12. Ο φόρος γονικής παροχής ακινήτων, ο οποίος υπολογίζεται με αφορολόγητα όρια και συντελεστές όμοια με του φόρου δωρεάς.
13. Ο φόρος κληρονομιάς ακινήτων, ο οποίος υπολογίζεται με αφορολόγητα όρια και συντελεστές όμοια με του φόρου δωρεάς.
14. Το τέλος εγγραφής ακινήτων στο Κτηματολόγιο.
15. Τα πολεοδομικά πρόστιμα διατήρησης αυθαιρέτων κτισμάτων.
16. Τα πολεοδομικά πρόστιμα κατασκευής νέων αυθαιρέτων.
17. Οι εισφορές σε γη και χρήμα για την ένταξη ακινήτων στα σχέδια πόλεων
18. Ο ειδικός φόρος ακινήτων 15% που επιβάλλεται στις υπεράκτιες εταιρίες ακινήτων.
19. Ο φόρος επί των τεκμαρτών εισοδημάτων, τα οποία προσδιορίζονται βάσει των τεκμηρίων διαβίωσης των κατοικιών των φυσικών προσώπων.
20. Ο φόρος επί του τεκμαρτού εισοδήματος από ιδιοχρησιμοποίηση επαγγελματικής στέγης και από δωρεάν παραχώρηση κατοικίας
Παρά το γεγονός ότι έχουν περάσει δύο χρόνια από την τελευταία αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών και παρά το ότι η διαφορά μεταξύ των εμπορικών τιμών και των τιμών της εφορίας έχει μεγαλώσει, η κυβέρνηση δεν σκοπεύει, προς το παρόν, να ανοίξει το ζήτημα. Η νέα γενική αναπροσαρμογή σε όλη τη χώρα θα εφαρμοστεί από το 2025, με βάση ένα αυτοματοποιημένο σύστημα που θα παρακολουθεί τις εξελίξεις στην αγορά ακινήτων. Στο νέο πληροφοριακό σύστημα θα καταγράφονται όλες οι τάσεις και τα δεδομένα της αγοράς, εξισώνοντας τις αντικειμενικές με τις πραγματικές τιμές συνεχώς.
Ανάσα για χιλιάδες δικαιούχους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος, ηλικίας 25-39 ετών, αποτελεί το πρόγραμμα «Κάλυψη» με το οποίο περίπου 2.500 θα μπορέσουν να βρουν σπίτι με δωρεάν ενοίκιο για τρία χρόνια.
Πρόκειται για μία από τις παρεμβάσεις που στόχο έχουν να δώσουν λύση στο δημογραφικό και στεγαστικό πρόβλημα και λειτουργεί με την μίσθωση ιδιωτικών κατοικιών από το κράτος και την διάθεσή τους σε δικαιούχους του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος.
Οι ιδιοκτήτες των ακινήτων που συμμετέχουν στο πρόγραμμα θα μπορούν να τα εκμισθώνουν για τρία έτη, ενώ η καταβολή του μισθώματος θα γίνεται με κρατικά κονδύλια, τα οποία καλύπτουν επίσης τις δαπάνες για επισκευές των ακινήτων πριν την εκμίσθωσή τους.
Υπενθυμίζεται πως οι κατοικίες που θα μισθωθούν για την στέγαση των νέων, σε 57 Δήμους όλης της χώρας, είναι εκείνες που διατέθηκαν για τη φιλοξενία αιτούντων άσυλο στο πλαίσιο του προγράμματος «Εστία», εφόσον βέβαια οι ιδιοκτήτες τους θέλουν να ενταχθούν στο νέο πρόγραμμα και υποβάλουν σχετική αίτηση.
Το υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας αναλαμβάνει την κάλυψη του μισθώματος για τρία χρόνια και επιπλέον το κόστος μετακόμισης και μεταφοράς των λογαριασμών ΔΕΚΟ.
Τι να κάνουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων
Σε αυτή τη φάση, η πλατφόρμα για το πρόγραμμα είναι ανοιχτή για την Λάρισσα και οι ιδιοκτήτες κατοικιών που βρίσκονται στα διοικητικά όρια του δήμου μπορούν να υποβάλλουν τις αιτήσεις συμμετοχής.
Μέσα από αυτό, οι ιδιοκτήτες εκτός από το εγγυημένο μίσθωμα, το οποίο θα είναι ανάλογο με το ενοίκιο που εισέπρατταν μέσω του προγράμματος «ΕΣΤΙΑ» συν τον πληθωρισμό του 2022, θα καλυφθούν για την επισκευή φθορών κατά τη διάρκεια της χρήση του ακινήτου καθώς και με αποζημίωση στη λήξη της μίσθωσης για την αποκατάσταση του ακινήτου από τυχόν φθορές.
Πώς θα κάνετε αίτηση
Η υποβολή της αίτησης θα μπορεί να οριστικοποιηθεί έως την Τρίτη 22 Οκτωβρίου και πρέπει να συνοδεύεται από:
Υπεύθυνη δήλωση του ιδιοκτήτη, ότι το ακίνητο πληροί τα ως άνω κριτήρια, είναι έτοιμο προς χρήση και δεν φέρει πραγματικό ελάττωμα. Ο οικείος Δήμος δύναται δια μέσου των αρμόδιων υπηρεσιών του να προβαίνει σε δειγματοληπτικούς ελέγχους πριν την μίσθωση των ακινήτων.
Αντίγραφο ηλεκτρονικού μισθωτηρίου με τον Φορέα υλοποίησης του προγράμματος ΕΣΤΙΑ.
Εάν κάποιος ιδιοκτήτης επιθυμεί να συμμετάσχει στο πρόγραμμα με περισσότερα του ενός ακίνητα, αρκεί η υποβολή μιας αίτησης, στην οποία θα περιλαμβάνονται τα στοιχεία όλων των ακινήτων.
Ως αποδεικτικό της εμπρόθεσμης κατάθεσης λαμβάνεται η ημερομηνία πρωτοκόλλησης στο Γενικό Πρωτόκολλο του Δήμου Λαρισαίων (Ίωνος Δραγούμη 3, Λάρισα) ή η ημερομηνία αποστολής της αίτησης με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο στο mail: [email protected] ή η ημερομηνία σφραγίδας ταχυδρομείου ή αποδεικτικού ταχυμεταφοράς.
Οι ενδιαφερόμενοι φέρουν την αποκλειστική ευθύνη για την εμπρόθεσμη κατάθεση της αίτησης και την τήρηση των όρων της παρούσας.
Ποιοι είναι οι δικαιούχοι
Τα ακίνητα του προγράμματος «Κάλυψη» διατίθενται σε δικαιούχους ηλικίας 25 έως 39 ετών που λαμβάνουν το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα από τον ΟΠΕΚΑ και δεν έχουν ιδιόκτητη κατοικία.
Στο πρόγραμμα εντάσσονται, με επιπλέον μοριοδότηση, δικαιούχοι του Ελάχιστοι Εγγυημένου Εισοδήματος:
• πολύτεκνες οικογένειες,
• τρίτεκνες οικογένειες,
• άτομα με αναπηρία άνω του 67%,
• νοικοκυριά υπό έξωση από ενοικιαζόμενη κατοικία,
• μονογονεϊκές οικογένειες,
• οικογένειες με ένα ή δύο παιδιά,
• άνεργοι εγγεγραμμένοι στη ΔΥΠΑ,
• γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας που φιλοξενούνται σε ξενώνες με ή χωρίς παιδιά)
• νοικοκυριά υπό έξωση από ενοικιαζόμενη κατοικία,
• άτομα ή οικογένειες που λαμβάνουν το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα
Αν μια οικογένεια συγκεντρώνει περισσότερα από ένα κριτήρια, τα μόρια αθροίζονται (εκτός από τα κριτήρια για πολύτεκνους / τρίτεκνους / οικογένειες με 1 ή 2 παιδιά).
Μετά την κατάταξη των νοικοκυριών σε λίστα προτεραιότητας με βάση τα μόρια που συγκεντρώνουν, οι Δήμοι θα καλέσουν τους ωφελούμενους να επιλέξουν από τη λίστα των διαθέσιμων κατοικιών αυτές που ανταποκρίνονται στις ανάγκες τους ανάλογα με τη σύνθεση του νοικοκυριού και την προτίμησή του ως προς την περιοχή του Δήμου που βρίσκεται το ακίνητο.
Κάθε νοικοκυριό επιλέγει έως τρία διαθέσιμα ακίνητα, μεταξύ των οποίων καλείται να διαλέξει το κατάλληλο προς ενοικίαση.
Εάν το νοικοκυριό απορρίψει τα υποψήφια ακίνητα, κατατάσσεται αυτόματα στο τέλος της λίστας προτεραιότητας.
Το ηλεκτρονικό μισθωτήριο συμβόλαιο υπογράφεται μεταξύ του ιδιοκτήτη του ακινήτου και του ωφελούμενου με την εγγύηση του Δήμου ή του νομικού του προσώπου σε ό,τι αφορά την καταβολή του μισθώματος.
Στο συμβόλαιο ορίζεται ρητά ότι η καταβολή του ενοικίου βαρύνει τον Δήμο ή νομικό πρόσωπο του Δήμου.
Το ενοίκιο καταβάλλεται μηνιαίως σε τραπεζικό λογαριασμό του ιδιοκτήτη, ενώ είναι δυνατή η προκαταβολή σε μία δόση των μισθωμάτων του α’ εξαμήνου της μίσθωσης.
Copyright © 2011 - 2024 Ηλεία Live!.