Ταμείο Ανάκαμψης: Τα μυστικά του ευρωπαϊκού «σχεδίου Μάρσαλ» των €750 δισ.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεν έχει συμπληρώσει ούτε έξι μήνες στην προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Και όμως μέσα σε αυτό το ελάχιστο χρονικό διάστημα, κατά το οποίο οι ικανότητές της να προεδρεύσει του εκτελεστικού οργάνου της ΕΕ αμφισβητήθηκαν από πολλές πλευρές, η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Κομισιόν και η δεύτερη πολιτικός με καταγωγή από τη Γερμανία που βρίσκεται στην προεδρία της μετά τον Βάλτερ Χάλσταϊν, τον πρώτο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έγραψε ιστορία.

Μιλώντας ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, (της Κάτω Βουλής της ΕΕ), η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν πρότεινε την έκδοση κοινού χρέους το οποίο δεν θα βαρύνει τα 27 κράτη – μέλη της ΕΕ, αλλά τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, με σκοπό να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της πρωτοφανούς κρίσης του κορωνοϊού.

«Αυτή είναι η στιγμή της Ευρώπης» δήλωσε η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν, και πλέον άπαντες στην Ευρώπη περιμένουν να δουν εάν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και, κυρίως, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (σσ. οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων) θα συνυπογράψουν αυτό το κεφάλαιο της ιστορίας της ΕΕ.

Οι πρώτες αντιδράσεις τόσο από την Ολλανδία, όσο και από τη Γερμανία, την Ισπανία, την Ελλάδα και την Ιταλία αφήνουν να εννοηθεί ότι οι διαπραγματεύσεις θα είναι έντονες τις επόμενες εβδομάδες με σκοπό να επιτευχθεί μια συμφωνία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου. Ωστόσο καθώς η ισχυρότερη οικονομία της Ευρωζώνης, δηλαδή η Γερμανία, αναμένεται να αναλάβει την εξάμηνη προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ την 1η Ιουλίου, οι διαπραγματεύσεις ενδέχεται να κρατήσουν ακόμη περισσότερο.

Τι προβλέπει το σχέδιο της Κομισιόν

Το συνολικό ποσό που θα αντλήσει η Κομισιόν από τις διεθνείς αγορές για τα κράτη – μέλη της ΕΕ θα ανέρχεται στα 750 δισεκατομμύρια ευρώ και θα συνδεθεί με το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ (ΠΔΠ) για την περίοδο 2021-2027 ύψους 1,1 τρισεκατομμυρίου ευρώ. Συνολικά, ο επταετής προϋπολογισμός της ΕΕ θα ξεπερνάει τα 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ, ρεκόρ για την ΕΕ.

Ποιες είναι οι προϋποθέσεις

Τα κράτη – μέλη της ΕΕ θα πρέπει να υποβάλλουν ένα δικό τους σχέδιο ανασυγκρότησης της οικονομίας τους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τηρουμένων των αναλογιών, στην «κυβέρνηση» της ΕΕ. Το σχέδιο δεν πρέπει να έρχεται σε αντίθεση με τις πολιτικές προτεραιότητες της ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι η Κομισιόν θα υποστηρίξει επενδύσεις μόνο εάν είναι συμβατές με τις τρεις αυτές προτεραιότητες.

- Πρώτον: Την ενίσχυση των πολιτικών για την προστασία του περιβάλλοντος.
- Δεύτερον, την ψηφιακή μετάβαση των οικονομιών των 27 κρατών – μελών και
- Τρίτον την ενίσχυση της οικονομίας της ΕΕ, συνολικά.

Οι χώρες που πλήττονται περισσότερο από την κρίση θα επωφεληθούν και περισσότερο: Η Ιταλία βρίσκεται στην πρώτη θέση με τις μη επιστρεπτέες εισφορές με 81,8 δισ. ευρώ και ακολουθεί η Ισπανία με 77,3 δισ. ευρώ, η Γαλλία με 38,8 δισεκατομμύρια ευρώ, η Πολωνία με 37,7 δισεκατομμύρια, η Γερμανία με 28,8 δισεκατομμύρια ευρώ και η Ελλάδα με 22,5 δισ. ευρώ - για την Ελλάδα αντιστοιχούν περίπου άλλα 10 δισ. ευρώ από το τμήμα των 200 δισ. ευρώ του συνολικού πακέτου που θα δοθεί με τη μορφή δανείων ανεβάζοντας το συνολικό πακέτο στα 32 δισ. ευρώ.

Τα εν λόγω ποσά αφορούν μόνο στις άμεσες επιχορηγήσεις και συνεπώς δεν υπάρχει σύνδεση με τις πρακτικές του παρελθόντος. Δεν θα υφίσταται «τρόικα». Δεν θα υπάρχει «μνημόνιο» και τα χρήματα δεν θα εκταμιεύονται από το Eurogroup. Ωστόσο τον έλεγχο θα τον ασκεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να διασφαλίσει ότι τα ευρωπαϊκά κονδύλια θα χρησιμοποιηθούν όντως για την ανάπτυξη των οικονομιών και όχι για μικροπολιτικές επιδιώξεις των εθνικών κυβερνήσεων.

Τις παγίδες και τις κακοτοπιές προσέχει η Αθήνα

Το σχέδιο «για την Επόμενη Γενιά» μοιάζει «κομμένο και ραμμένο» στα μέτρα των χωρών με τα μεγαλύτερα χρέη, την βαθύτερη ύφεση και τη υψηλότερη ανεργία. Ιταλία, Ισπανία και Ελλάδα δηλαδή, με βάση τις επίσημες προβλέψεις. Αν το αρχικό πακέτο μισού δισ. (πρόταση Γαλλίας-Γερμανίας) φάνταζε φτωχό, ενώ το ευρωομόλογο 1 τρισ ευρώ μακρινό, το πακέτο των 750 δισ. από την Κομισιόν μοιάζει η ελπίδα για τις περισσότερες χώρες του Νότου, με βάση τις ίδιες τις εισηγήσεις.



Το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών ψάχνει στις 50 και πλέον σελίδες της παρουσίασης του σχεδίου, να βρει τυχόν παγίδες και κακοτοπιές.

«Οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ανταποκρίνονται σε μεγάλο βαθμό στις θέσεις της Ελληνικής Κυβέρνησης» δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών Χρήστος Σταϊκούρας . Τα καλά στοιχεία είναι προφανή, καθώς:

-είναι από τα πιο γενναιόδωρα πακέτα που ως τώρα έχει τεθεί σε συζήτηση
-δίνει στις χώρες οικονομικές ενισχύσεις, όχι μόνον δάνεια
-στηρίζεται στην αμοιβαία ανάληψη χρέους από την ΕΕ -όπως και το ευρωομόλογο δηλαδή.

Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει για την προσεχή τετραετία (2021-2024) επιχορηγήσεις που εκτιμώνται σε 3% του ΑΕΠ ετησίως.

Όπως και στα ΕΣΠΑ, για να πάρουν τα κράτη τα λεφτά, θα πρέπει να τα στρέψουν σε επιλέξιμες δαπάνες που εν προκειμένω θα είναι:

- τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης, τα οποία τα κράτη-μέλη θα καταρτίσουν με βάση τις επενδυτικές και μεταρρυθμιστικές τους προτεραιότητες
- στήριξη υγιών επιχειρήσεων μέσα από κεφαλαιακή ενίσχυση, κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων και ενίσχυση της αυτονομίας της ευρωπαϊκής οικονομίας.
- δράσεις πρόληψης και προετοιμασίας της Ε.Ε. έναντι μελλοντικών υγειονομικών κρίσεων.

Πού αρχίζουν όμως τα «αλλά» και οι ανησυχίες;

Πρόκειται για πρόταση, αλλά αποφάσεις δεν υπάρχουν
Συζητήσεις θα ξεκινήσουν από Ιούλιο
Εκταμιεύσεις δεν θα ξεκινήσουν πριν το β΄εξάμηνο ή το 2021 το πιθανότερο
Δεν είναι ξεκάθαρο αν είναι υποχρεωτικά τα δάνεια 9,4 δισ για να μπορεί η Ελλάδα να πάρει επιχορήγηση 22,5 δισ.
Σε μια πρώτη ανάγνωση, δεν προκύπτει υποχρέωση όρων Μνημονίου για τα δάνεια
Η Κομισιόν θα δανειστεί για 30 χρόνια και το δάνειο θα αποπληρωθεί από το 2028 έως το 2058. Δεν είναι σαφές ακόμα πότε και θα πόσα θα πρέπει να αρχίσουν να αποπληρώνουν και οι χώρες

Γιατί αναλαμβάνει η ΕΕ την έκδοση χρέους;

Η χρηματοδότηση με χρέος που αγοράζει η ΕΕ έχει τεράστια πλεονεκτήματα για τα κράτη – μέλη καθώς δεν συνυπολογίζεται στους εθνικούς δείκτες χρέους. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα για την πιστοληπτική ικανότητα μεμονωμένων χωρών της ΕΕ ,όπως η Ιταλία, η Γαλλία και φυσικά η Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να συμπεριλάβει το ταμείο των 750 δισ. ευρώ στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο, ενώ το κοινό χρέος θα αποπληρωθεί σε βάθος χρόνου έως και 30 ετών βάσει των συνεισφορών των κρατών – μελών στον προϋπολογισμό της ΕΕ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνεισφορά της Γερμανίας στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό προσεγγίζει το 25%, της Γαλλίας το 20%, της Ιταλίας το 15% ενώ η Ελλάδα συνεισφέρει μόλις το 1,3%. Συνεπώς οι χώρες του βορρά που έχουν ευνοηθεί περισσότερο απόν την κοινή αγορά θα αποπληρώσουν σε βάθος δεκαετιών τα χρήματα που θα διατεθούν στις πληττόμενες χώρες, με σκοπό τη διάσωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την οποία επωφελούνται όλα τα κράτη – μέλη.

Σε τι διαφέρουν τα ομόλογα που θα εκδώσει η Κομισιόν από τα ευρω – ομόλογα;

Το κοινό χρέος που θα εκδώσει η ΕΕ θα έχει συγκεκριμένη χρονική διάρκεια και αποτελεί μια εξαίρεση στον κανόνα. Ωστόσο όπως και να το ονομάσει κανείς, τα ομόλογα που θα εκδώσει η Κομισιόν αποτελούν στην πράξη κοινό ευρωπαϊκό χρέος και πρόκειται για μια ιστορική απόφαση την οποίαν μάλιστα στήριξε ακόμα και η Γερμανία - ή μάλλον κυρίως η Γερμανία - μετά και την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Καρλσρούης.

Παρόλο που το άρθρο 125 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει ότι ούτε η ΕΕ ούτε τα κράτη μέλη μπορούν να ευθύνονται για τα χρέη άλλων κυβερνήσεων, στην πράξη υπάρχουν ευρωπαϊκά όργανα που εκδίδουν ήδη κοινό χρέος. Όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ο οποίος δανείστηκε δισεκατομμύρια από τις αγορές και στη συνέχεια δάνεισε κράτη – μέλη, όπως η Ελλάδα με όρους δανεισμού που απολαμβάνουν χώρες με την ανώτατη πιστοληπτική ικανότητα.

Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και όχι για μια απόφαση. Τα κράτη – μέλη θα πρέπει να αποφασίσουν ομόφωνα και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου ή ακόμα και του Ιουλίου, όταν η Γερμανία θα έχει αναλάβει την εξάμηνη προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ, αναμένεται καθοριστικό ενώ σημαντικό ρόλο θα διαδραματίσει και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η ψήφος του οποίου είναι απαραίτητη.

Πηγή: Protothema.gr - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ: ΑΠΕ/EPA/OLIVIER HOSLET