Tο τέλος της συνταξιοδότησης όπως την ξέραμε έως τώρα

Η έννοια της συνταξιοδότησης όπως την ξέρουμε έχει αρχίζει να αλλάζει εδώ και πολύ καιρό. Ο αριθμός εκείνων που εργάζονται μετά την ηλικία συνταξιοδότησής τους έχει αυξηθεί σημαντικά από τη δεκαετία του 1990.

Στις ΗΠΑ, το 2017, το 32% των ανθρώπων ηλικίας 65 έως 69 εργαζόταν, ποσοστό πολύ πάνω από το 22% που εργαζόταν το 1994. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα ποσοστά εργαζόμενων ηλικίας άνω των 65 ετών διπλασιάστηκαν μεταξύ 1993 και 2018.

Και μετά, ήρθε η πανδημία της Covid-19. «Η κοινωνία ήταν ήδη προετοιμασμένη για μια μεγάλη αλλαγή στο πώς έβλεπε τη συνταξιοδότηση. Σίγουρα, όμως, η πανδημία επιτάχυνε τις εξελίξεις» λέει στο BBC η Μισέλ Σίλβερ, αναπληρώτρια καθηγήτρια Γεροντολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο.

Όταν χτύπησε η πανδημία, οι τάσεις στον εργασιακό τομέα ανατράπηκαν. Αρχικά σημειώθηκε μαζική έξοδος μεγαλύτερων σε ηλικία επαγγελματιών από την αγορά εργασίας.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο αποχώρησαν τουλάχιστον 250.000 άτομα ηλικίας 50-64 ετών πλέον του συνήθους, ενώ πάνω από 3 εκατομμύρια Αμερικανοί βγήκαν σε πρόωρη σύνταξη. Ωστόσο, καθώς εκτοξεύεται ο πληθωρισμός, αυξάνεται και ο αριθμός των συνταξιούχων που επιστρέφουν στην αγορά εργασίας.

Στις ΗΠΑ, η ιστοσελίδα ευρέσεως εργασίας Indeed αναφέρει πως τα ποσοστά «επιστροφής από τη συνταξιοδότηση» ανέρχονται σε 3,3%. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η Indeed βλέπει μια εκτόξευση στα άτομα 55-64 ετών που «αναζητούν εργασία επειγόντως», ενώ σύμφωνα με άλλη έρευνα, τα δύο τρίτα των ατόμων που συνταξιοδοτήθηκαν κατά την πανδημία επιθυμούν να συνεχίσουν να εργάζονται με κάποιον τρόπο.

Σύμφωνα με την Γκέιλ Μπλέικ, διευθυντικό στέλεχος της εταιρείας ευρέσεως προσωπικού Hays, «αυτή είναι η απαρχή ενός φαινομένου κατά το οποίο ο κόσμος πιέζεται οικονομικά, με αποτέλεσμα να επιστρέφει στην εργασία». Είτε πρόκειται για μερική ή πλήρη απασχόληση, είτε για παράλληλη, θα έχουμε όλο και περισσότερο την ανάγκη να εργαστούμε μετά την καθιερωμένη ηλικία συνταξιοδότησης. Ίσως, μάλιστα, μεταβληθεί οριστικά η ιδέα που έχουμε για αυτό το στάδιο της ζωής μας.

«Μειώθηκαν οι αποταμιεύσεις μας»

Οι παράγοντες που ωθούν τους συνταξιούχους να επανενταχθούν στην αγορά εργασίας είναι αρκετοί. Ωστόσο, η ανησυχία που συνδέεται με το κόστος ζωής είναι επί του παρόντος κυρίαρχο αίτιο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, από τα άτομα ηλικίας άνω των 50 τα οποία είχαν αποχωρήσει κατά την πανδημία κι επέστρεψαν στην αγορά εργασίας, το 48% είπε πως το έκανε επειδή χρειαζόταν χρήματα, ενώ το 23% δεν τα έβγαζε πέρα μόνο με τη σύνταξη.

Η Μπλέικ σημειώνει πως ο τρόπος σκέψης των συνταξιούχων άλλαζε δραματικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Στην αρχή αποχωρούσαν μαζικά από τις εργασίες τους, κατά ένα μέρος εξαιτίας του φόβου που συνδεόταν με την Covid-19, αλλά και για λόγους που σχετίζονταν με τα περιουσιακά τους στοιχεία: οι τιμές των ακινήτων εκτοξεύτηκαν και οι επενδύσεις αυξήθηκαν. «Οι απολαβές τους ως συνταξιούχοι ήταν πολύ υψηλές και η αξία των ακινήτων τους είχε αυξηθεί», προσθέτει η Μπλέικ. Όμως τώρα, εξαιτίας του πληθωρισμού, ο κόσμος δεν αισθάνεται το ίδιο άνετα όπως πριν από έναν χρόνο. «Θέλουν να επιστρέψουν στην εργασία τους», λέει η Μπλέικ.

Παρόμοια είναι και η κατάσταση στις ΗΠΑ. Ο Άντονι συνταξιοδοτήθηκε ενώ εργαζόταν σε μια ναυτιλιακή πολυεθνική εταιρεία τον Ιανουάριο του 2022. Πήρε νωρίς το συνταξιοδοτικό πακέτο του, λίγο πριν κλείσει τα 60, καθώς είχε κουραστεί να δουλεύει στον χώρο αυτό και για ένα αφεντικό που δεν συμπαθούσε. Αλλά το σχέδιό του δεν περιλάμβανε τις ιστορικές αυξήσεις του πληθωρισμού. «Όλα όσα είχαμε σχεδιάσει για το μέλλον βασίζονταν σε επενδύσεις που είχαμε κάνει. Όμως, αυτή τη χρονιά, οι αποταμιεύσεις μας μειώθηκαν κατά 20%», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Ευτυχώς για τον Άντονι, είχε ήδη επανενταχθεί στην αγορά εργασίας όταν άρχισε να πέφτει η αξία των επενδύσεών του και το κόστος ζωής να αυξάνεται. Ένα χρόνο μετά την έναρξη της πανδημίας, τον κάλεσαν από την εταιρεία από την οποία συνταξιοδοτήθηκε. Του είπαν πως το παλιό αφεντικό είχε αποχωρήσει και τον ρώτησαν αν επιθυμούσε να επιστρέψει και να αναλάβει κάποιο έργο.

«Μου δίνουν, ουσιαστικά, τον μισθό που έπαιρνα. Και αυτό το ποσό είναι επιπλέον της σύνταξής μου», λέει ο Άντονι. Πιστεύει πως τον έφεραν πίσω λόγω έλλειψης εργατικού δυναμικού με δεξιότητες. «Όποτε σημειώνεται μαζική έξοδος σε μια εταιρεία, χάνεις άτομα με εμπειρία. Μερικές φορές χρειάζεσαι “φρέσκο αίμα” για νέες ιδέες. Όμως άλλες φορές, για να έχεις γρήγορα αποτελέσματα, χρειάζεσαι “παλαιότερο αίμα” που ξέρει τη δουλειά», εξηγεί ο ίδιος.

Πολλοί συνταξιούχοι δέχονται προτάσεις από εταιρείες με ελλείψεις σε έμπειρο προσωπικό. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το ποσοστό ανεργίας ανέρχεται σε 3,7%, το χαμηλότερο τα τελευταία 50 χρόνια. «Ωστόσο, σημειώνεται ρεκόρ θέσεων εργασίας.

Δεν υπάρχει δεξαμενή ταλέντων», λέει η Μπλέικ. Σύμφωνα με την ίδια, εκείνοι που επέλεξαν να συνταξιοδοτηθούν νωρίς είναι τα άτομα που χρειάζεται η αγορά εργασίας: εργαζόμενοι γνώσης όπως δάσκαλοι, νοσηλευτές, γιατροί, επιστάτες, επαγγελματίες της τεχνολογίας. «Διαθέτουν τις απαιτούμενες δεξιότητες. Είναι τα άτομα που λείπουν», σημειώνει η Μπλέικ.

Στις ΗΠΑ, όπου η ανεργία είναι στο χαμηλότερο ποσοστό από τη δεκαετία του 1960, η επάνοδος στην εργασία από τη συνταξιοδότηση προωθείται ως λύση για την έλλειψη εργατικού δυναμικού. Ο Ρίτσαρντ Σαρτιάνο συνταξιοδοτήθηκε από εταιρεία υγειονομικού εξοπλισμού τον Απρίλιο του 2021. Ωστόσο, λίγους μήνες αργότερα, ωθούμενος τόσο από την άνοδο του κόστους ζωής όσο και από την ανία που ένιωθε, άρχισε να ψάχνει για δουλειά.

«Ήθελα να κάνω κάτι παραγωγικό. Ένα από τα παιδιά μου μου πρότεινε να ξεκινήσω ζωγραφική», λέει ο Σαρτιάνο. Αντί γι’ αυτό, έκανε αίτηση για διευθυντική θέση στο Πανεπιστήμιο Περντιού στην Ιντιάνα των ΗΠΑ. «Είχα ανάγκη μία πρόκληση. Έχω καλή εκπαίδευση και εξακολουθώ να θέλω να την αξιοποιήσω», αναφέρει ο ίδιος. Μόλις ένα χρόνο αφότου συνταξιοδοτήθηκε, ο Σαρτιάνο έχει μια νέα θέση εργασίας πλήρους απασχόλησης.

Ευέλικτη συνταξιοδότηση

Η επιστροφή με μια θέση πλήρους απασχόλησης μπορεί να ταιριάζει σε κάποιους, ωστόσο άλλοι συνταξιούχοι αναζητούν περισσότερο ευέλικτες θέσεις εργασίας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, από τα άτομα 50 έως 70 ετών που εγκατέλειψαν την αγορά εργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το 69% θέλει να επιστρέψει με μια θέση μερικής απασχόλησης.

Σύμφωνα με τη Μισέλ Σίλβερ, η συνταξιοδότηση μπορεί να είναι «μια απίστευτα δυσάρεστη εμπειρία» για κάποιον, εάν η ατομική και η εργασιακή του ταυτότητα είναι συνυφασμένες. Θεωρεί πως η πανδημία προσέφερε σε πολλούς μια πρόγευση της συνταξιοδότησης -να είμαστε όλη μέρα με τον σύντροφό μας ή μόνοι μας, χωρίς τις παραδοσιακές δομές της εργασίας- και κάποιοι που θα έπρεπε να είχαν συνταξιοδοτηθεί μέχρι τώρα, συνειδητοποίησαν πως αυτός ο τρόπος ζωής δεν τους αρέσει.

Επιπλέον, καθώς οι ευέλικτες μορφές εργασίας γίνονται όλο και πιο συνήθεις, είναι πολύ πιο εύκολο να εργαζόμαστε ενώ έχουμε συνταξιοδοτηθεί, όπως ανακάλυψε η Άνι Λέβελιν. Συνταξιοδοτήθηκε πριν από δέκα χρόνια, έπειτα από μια σταδιοδρομία ως καθηγήτρια Πανεπιστημίου. «Τον πρώτο χρόνο το απόλαυσα. Όμως στη συνέχεια συνειδητοποίησα πως δεν είχα αρκετά χρήματα να συντηρήσω τον εαυτό μου», αναφέρει η ίδια. Έτσι έγινε ελεύθερος επαγγελματίας, διορθώνοντας γραπτά και δίνοντας διαλέξεις. «Τώρα πραγματικά απολαμβάνω την ευελιξία του να έχω σύνταξη κι επιπλέον μια εργασία», λέει η Λέβελιν, που ζει μεταξύ Ιταλίας και Ουαλίας.

Καθώς η πανδημία επιτάχυνε την υιοθέτηση περισσότερο ευέλικτων μορφών εργασίας, της φάνηκε πιο εύκολο να διατηρήσει τον τρόπο ζωής της μη συνταξιοδότησης. «Ο κοροναϊός άλλαξε τον κόσμο της τηλεργασίας. Δεν εργάζομαι με πλήρη απασχόληση, δεν θα το ήθελα. Είναι ένα νέο κεφάλαιο στη ζωή μου» σημειώνει η Λέβελιν.

Οι μελλοντικοί συνταξιούχοι θα είναι εργαζόμενοι

Σε περίπτωση που κοπάσουν οι ανησυχίες για το κόστος ζωής, είναι πιθανόν κάποιοι να μην αισθάνονται πλέον την ανάγκη να εργαστούν μετά τη συνταξιοδότησή τους. Όμως οι γενικές τάσεις -ζούμε κι εργαζόμαστε για μεγαλύτερο διάστημα, και πολλοί από εμάς δεν θα δικαιούμαστε ικανοποιητική σύνταξη- υποδηλώνουν πως για πολλούς η «συνταξιοδότηση» θα περιλαμβάνει και κάποιας μορφής εργασία.

Η μετατόπιση προς την ευέλικτη εργασία μπορεί να ωφελήσει τόσο τους σύγχρονους συνταξιούχους όσο και τους νεότερους εργαζόμενους, οι οποίοι θεωρείται πως δεν θα έχουν την οικονομική δυνατότητα να βγουν στη σύνταξη.

Στο παρελθόν, το οικονομικό χάσμα μεταξύ των «boomer» και των νεότερων γενεών ίσως σήμαινε πως πολλοί θα έπρεπε να εργάζονται σκληρά στα γραφεία τους ακόμα και μετά τα εβδομήντα τους.

Ωστόσο, η ευέλικτη εργασία προσφέρει μια νέα δυνατότητα… μια διαφορετική εκδοχή της φαντασίωσης με την παραλία.

Την περασμένη εβδομάδα, η Λέβελιν ταξίδεψε στην Κέρκυρα για ένα Σαββατοκύριακο μαζί με έναν φίλο. «Δούλευα λίγες ώρες, αλλά πήγαινα και στη θάλασσα», λέει χαρακτηριστικά.

Αυτή η ευέλικτη μορφή συνταξιοδότησης δεν θα είναι διαθέσιμη στον καθένα, αλλά είναι ενδεικτική ως προς τις δυνατότητές της. «Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε πως η συνταξιοδότηση είναι απλώς μια φάση που εφευρέθηκε. Δεν είναι μια φυσική εξέλιξη ή ένα απαραίτητο στάδιο της ζωής μας. Πιστεύω πως τώρα, πολλοί περισσότεροι θα αναρωτηθούν τι σημαίνει κι αν πραγματικά αποτελεί στόχο για όλους» λέει χαρακτηριστικά η Σίλβερ.

Πηγή: in.gr