Μια κρυφή απειλή για τη δημόσια υγεία αλλά και για το ελληνικό περιβάλλον αποτελούν τα μεγάλα επίπεδα ρύπανσης από την υπερβολική χρήση λιπασμάτων, η οποία επηρεάζει συνολικά 30 αγροτικές περιοχές της Ελλάδας.
Πρόκειται για ένα ζήτημα για το οποίο η χώρα μας έχει καταδικαστεί από την Κομισιόν ήδη από τον Φεβρουάριο του 2020 να πληρώσει πρόστιμο ύψους 3,5 εκατομμυρίων ευρώ, καθώς η ολιγωρία των ελληνικών κυβερνήσεων να αντιμετωπίσουν την κακή πρακτική των Ελλήνων αγροτών είναι διαχρονική. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Real News η λεκάνη Πηνειού στην Ηλεία είναι ανάμεσα στις περιοχές που αποτελούν «Ζώνες ευπρόσβλητες σε νιτρορύπανση».
Η νιτρορύπανση, όπως ονομάζεται η υπερβολική χρήση λιπασμάτων με μεγάλη περιεκτικότητα σε νιτρικά ιόντα, έχει εντοπιστεί ως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα επιβάρυνσης των υδάτων, ήδη από τη δεκαετία του 1980. Η Ε.Ε. έχει προβλέψει από το 1991 με ειδική Κοινοτική Οδηγία την ανάγκη περιορισμού της χρήσης λιπασμάτων, τον προσδιορισμό των πιο ευάλωτων ζωνών στις χώρες-μέλη και την υλοποίηση προγραμμάτων απονιτροποίησης για τις επιβαρυμένες περιοχές.
Παρότι έχουν περάσει 29 χρόνια από τότε, η Ελλάδα έχει αποτύχει να εφαρμόσει πλήρως τη σχετική Κοινοτική Οδηγία. Αποτέλεσμα είναι να υπάρχουν περιοχές, από τον Εβρο μέχρι και την Κρήτη, οι οποίες αντιστοιχούν στο 70% των συνολικών αγροτικών εκτάσεων της χώρας, όπου το αρδευτικό νερό κρίνεται προβληματικό ως προς τη χρήση του. Πρόκειται για περιοχές οι οποίες θεσπίστηκαν μόλις τον Μάιο του 2019 και μετά από καθυστέρηση πολλών ετών ως «Ζώνες ευπρόσβλητες σε νιτρορύπανση», καθώς τα στοιχεία δείχνουν ότι μπορούν να προσεγγίσουν ή και να υπερβούν το προβλεπόμενο όριο ασφαλείας των 50 mg νιτρικών ιόντων ανά λίτρο αρδευτικού νερού.
Οι περιοχές αυτές είναι το βόρειο τμήμα του ποταμού Εβρου, το νότιο τμήμα του ποταμού Εβρου, η πεδιάδα ανατολικά και δυτικά της λίμνης Βιστωνίδας, η λεκάνη του ποταμού Αγγίτη, η λεκάνη Στρυμόνα, ο κάμπος Θεσσαλονίκης-Πέλλας-Ημαθίας, η Επανομή και τα Μουδανιά Χαλκιδικής, η Πτολεμαΐδα Κοζάνης, η πεδιάδα Αρτας-Πρέβεζας, το Θεσσαλικό Πεδίο, ο Αλμυρός Μαγνησίας, η Αρτάκη Ευβοίας, ο Σπερχειός Φθιώτιδας, η Αταλάντη Φθιώτιδας, το Κωπαϊδικό Πεδίο, η λεκάνη Ασωπού Βοιωτίας, ο ποταμός Λαρισσός Αχαΐας, η λεκάνη Πηνειού Ηλείας, η βόρεια Κορίνθια, το Αργολικό Πεδίο, το Αστρος και ο Αγ. Ανδρέας Αρκαδίας, το Λεωνίδιο Αρκαδίας, το Οροπέδιο Τρίπολης, ο Πάμισος Μεσσηνίας, τα Φιλιατρά Κυπαρισσίας, ο Μαραθώνας Αττικής, η Μεσογαία Αττικής, η περιοχή Μεγάρων και Αλεποχωρίου Αττικής, η Τροιζηνία και η περιοχή Γεροποτάμου Μεσσαράς Κρήτης.
Θανατηφόρα ρύπανση
Η διεθνής επιστημονική κοινότητα εκφράζει διφορούμενες απόψεις για τον βαθμό που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα των αγροτικών προϊόντων η άρδευσή τους με ύδατα που έχουν περιεκτικότητα σε νιτρικά ιόντα άνω των 50 mg ανά λίτρο.
Ομως, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το πρόβλημα που προκαλεί η υπερβολική χρήση λιπασμάτων στο περιβάλλον αλλά και στη δημόσια υγεία. Στα επιφανειακά και στα υπόγεια νερά, αλλά και στη θάλασσα όπου καταλήγουν τα ύδατα, η νιτρορύπανση προκαλεί το φαινόμενο του «ευτροφισμού», το οποίο αλλοιώνει την αλυσίδα του φυσικού περιβάλλοντος, εμποδίζοντας την ανάπτυξη πολλών οργανισμών.
Οσο για τη δημόσια υγεία, τα αποτελέσματα της νιτρορύπανσης κρίνονται ακόμη πιο σοβαρά, καθώς το νερό με περιεκτικότητα άνω του επιτρεπόμενου ορίου κρίνεται ακατάλληλο προς πόση. «Η νιτρορύπανση προέρχεται κατά βάση από τα λιπάσματα. Επηρεάζοντας πρωτίστως τα επιφανειακά και μετά τα υπόγεια ύδατα, μπορεί να προκαλέσει και αύξηση του μικροβιακού φορτίου.
Στον ανθρώπινο οργανισμό υπάρχουν αιματολογικά προβλήματα, τα οποία συνδέονται με την κατανάλωση αυτού του νερού, ειδικά στα παιδιά ή στα νεογνά», εξηγεί ο Δημήτρης Μπιλάλης, καθηγητής Γεωργίας στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Ειδικά για τα βρέφη, η κατανάλωση νερού επιβαρυμένου με νιτρικά ιόντα μπορεί να προκαλέσει ακόμα και τον θάνατο. Στην πλέον πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα νιτρικά ιόντα, που δημοσιεύτηκε στις 4 Μαΐου του 2018, αναφέρεται πως «περίσσεια νιτρικών σε πόσιμα ύδατα μπορεί να έχει επιπτώσεις στην υγεία, συγκεκριμένα στην πρόκληση μεθαιμοσφαιριναιμίας, που εμποδίζει την κανονική μεταφορά οξυγόνου από το αίμα στους ιστούς με αποτέλεσμα να προκαλεί κυάνωση και, σε υψηλότερες συγκεντρώσεις, ασφυξία που μπορεί να αποδειχθεί θανάσιμη για τα βρέφη».
Λόγω της σοβαρότητας του ζητήματος, οι ευρωπαϊκές Αρχές υπήρξαν ιδιαίτερα αυστηρές απέναντι στην Ελλάδα, οι κυβερνήσεις της οποίας ουδέποτε αντιμετώπισαν το πρόβλημα της νιτρορύπανσης ουσιαστικά. Η πρώτη απόφαση για καταδίκη της χώρας μας ήρθε τον Απρίλιο του 2015, όταν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα παραβιάζει τους κανονισμούς της Ε.Ε. για την προστασία των υδάτων από τα νιτρικά ιόντα που προέρχονται από τα λιπάσματα.
Το «καμπανάκι» είχε ηχήσει, όμως οι αρμόδιοι δεν φάνηκαν να έλαβαν υπόψη την προειδοποίηση. Ετσι, τέσσερα χρόνια αργότερα, τον Μάρτιο του 2019, αναγνωρίζοντας ότι η Ελλάδα δεν έχει ακόμα προβεί στις κατάλληλες ενέργειες, η Κομισιόν κάλεσε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να επιβάλει στη χώρα μας ένα πρόστιμο ύψους 23.753,25
ευρώ, για κάθε ημέρα μη εφαρμογής των ευρωπαϊκών κανονισμών για τη νιτρορύπανση.
Το συνολικό ποσό του προστίμου κατέληξε στα 3,5 εκατ. ευρώ τον περασμένο Φεβρουάριο. Μεταξύ των δύο ευρωπαϊκών αποφάσεων, για την καταδίκη και την επιβολή του προστίμου, το μόνο που… κατορθώθηκε είναι να συνταχθεί ο κατάλογος των 30 ευπρόσβλητων αγροτικών περιοχών.
Πεταμένα λεφτά
Στο ίδιο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως, του Μαΐου του 2019, που κατονομάζονταν οι ευάλωτες στη νιτρορύπανση αγροτικές ζώνες, θεσμοθετούνταν και 35 ξεχωριστά μέτρα προστασίας των επιβαρυμένων περιοχών, όπως π.χ. η εφαρμογή λιπασμάτων σε ακτίνα 50 μέτρων γύρω από σημεία υδροληψίας νερού που προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση, ή η προσθήκη αζώτου στα λιπάσματα.
Αυτό που δεν έχει θεσπιστεί, όμως, είναι ένα πλαίσιο ελέγχου, ώστε να γνωρίζουν οι αρμόδιες Αρχές αν οι αγρότες στις ευπρόσβλητες περιοχές τηρούν τα μέτρα προστασίας. Παράλληλα, κανείς δεν γνωρίζει εάν και κατά πόσο έχουν πιάσει τόπο τα χρήματα που δόθηκαν τα προηγούμενα χρόνια ως επιδοτήσεις για προγράμματα απονιτροποίησης.
Για τα δημόσια οικονομικά, το πλήγμα που έχει προκαλέσει η ανικανότητα των ελληνικών κυβερνήσεων να επιληφθούν του θέματος της νιτρορύπανσης υπερβαίνει κατά πολύ τα 3,5 εκατ. ευρώ που επιβλήθηκαν ως πρόστιμο στην Ελλάδα από την Κομισιόν, τον Φεβρουάριο του 2020.
Τα ποσά που έχουν δοθεί, από τον κρατικό Προϋπολογισμό, για να επιδοτηθούν οι αγρότες, που υποτίθεται ότι θα ελάμβαναν μέτρα κατά της νιτρορύπανσης, προκαλούν την οργή.
Για την περίοδο 2014-2020, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης είχε αποφασίσει να πληρωθούν, ως ενισχύσεις για τη μείωση της ρύπανσης του νερού από γεωργικές δραστηριότητες, συνολικά 254.627.063,52 ευρώ! Το ποσό αυτό χρηματοδοτείται από 73,9% έως και 82,1% από κοινοτικούς πόρους, ανάλογα με την περιοχή.
Μόνο το 2020 δόθηκαν 32.555.793,84 ευρώ σε 4.114 δικαιούχους πανελλαδικά…
«Υπάρχουν καλλιέργειες, όπως το βαμβάκι και το καλαμπόκι, που απαιτούν μεγάλη ποσότητα νιτρικών. Αυτός είναι ο βασικός λόγος που στην Ελλάδα υπάρχει υπερβολική χρήση λιπασμάτων. Ομως, δεν έχουμε καταφέρει να εισαγάγουμε την καινοτομία και τα νέα προϊόντα που περιλαμβάνουν παρεμποδιστές νιτρορύπανσης.
Η χώρα μας θα μπορούσε να τα προωθεί ή και να τα επιβάλει. Δυστυχώς, τα προγράμματα απονιτροποίησης που έχουν εφαρμοστεί μέχρι στιγμής δεν είναι καθόλου επιτυχημένα», αναφέρει ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, Δ. Μπιλάλης.
Πηγή: Realnews
