Τα τελευταία τρία χρόνια έχουν καταγραφεί περισσότερες από 500 επιθέσεις από όρκες σε σκάφη ανοιχτά του Γιβραλτάρ
Από το 2020, ένα μικρό κοπάδι από όρκες στα στενά του Γιβραλτάρ επιτίθεται σε σκάφη αναψυχής: οι φάλαινες τα εμβολίζουν, πιέζουν το σώμα και το κεφάλι τους στα κύτη και δαγκώνουν τα πηδάλια, πολλές φορές σπάζοντάς τα.
Σε διάστημα τριών ετών έχουν καταγραφεί περισσότερα από 500 τέτοια περιστατικά, έχουν βυθιστεί τρία σκάφη και δεκάδες άλλα έχουν υποστεί ζημιές. Τον περασμένο μήνα καταγράφηκε και το πρώτο παρόμοιο περιστατικό σε άλλο μέρος, όταν μια όρκα εμβόλισε ένα σκάφος στο αρχιπέλαγος Σέτλαντ βορειοανατολικά της Σκωτίας.
Δύο ερωτήματα προκύπτουν από αυτή την ιστορία, σημειώνει η Emma Beddington στον βρετανικό Guardian. Πρώτον, τι στο καλό κάνουν οι όρκες; Όσο για το δεύτερο ερώτημα, αφορά εμάς. Γιατί μας αρέσει τόσο πολύ αυτή η ιστορία; Γιατί φτιάχνουμε memes όπως αυτό που απεικονίζει τη φάλαινα ως δρεπάνι σε μια σοβιετικού τύπου αφίσα με το σύνθημα «Φάτε τους πλούσιους», προβάλλοντας στις όρκες ανθρώπινα κίνητρα;
https://t.co/YpGyHm5zNq pic.twitter.com/mY5EWkGsLK
— Commie Central (@commiecentral2) June 10, 2023
Γιατί το κάνουν;
Το πρώτο ερώτημα είναι πιο εύκολο να απαντηθεί, ή μάλλον να μην απαντηθεί: δεν ξέρουμε τι κάνουν ούτε γιατί το κάνουν. «Αυτό που νομίζω ότι είναι το πιο συναρπαστικό σε αυτό, είναι ότι στην πραγματικότητα δεν ξέρουμε καθόλου», λέει ο Tom Mustill, βιολόγος και κινηματογραφιστής, ο οποίος έγραψε το βιβλίο «How To Speak Whale». «Αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε ότι τα κητώδη είναι τόσο περίπλοκα και διαφοροποιημένα και ότι το κάθε ένα είναι πολύ διαφορετικό από ένα άλλο του ίδιου είδους».
«Θα μπορούσε να οφείλεται στην περιέργεια και την παιχνιδιάρικη διάθεση» σημειώνεται σε έκθεση του 2021 από την Grupo Trabajo Orca Atlántica (GTOA, Ομάδα Εργασίας για τις Όρκες του Ατλαντικού), μια σύμπραξη Ισπανών και Πορτογάλων επιστημόνων. Αυτή είναι μια δημοφιλής υπόθεση που υποστηρίζει σε γενικές γραμμές και ο Philip Hoare, συγγραφέας του βιβλίου «Albert and the Whale». «Είναι τρομερά δυνατά πλάσματα, απίστευτα έξυπνα και οργανωμένα – αν αυτό το είδος ήθελε να κάνει οτιδήποτε στους ανθρώπους στον ωκεανό, θα μπορούσε».
Όπως σημειώνει, πάντως, ο Mustill: «Αν οι όρκες ήθελαν να αρχίσουν να επιτίθενται σε ανθρώπους, οι ζημιές σε μικρά σκάφη είναι ένας πολύ περίεργος τρόπος για να το πετύχουν αυτό. Θα μπορούσαν απλώς να αρχίσουν να τρώνε κολυμβητές παντού».
Μια άλλη θεωρία είναι ότι οι όρκες μπορεί απλά να απολαμβάνουν την τριβή πάνω στα κύτη από υαλοβάμβακα (fiberglass) των ιστιοπλοϊκών σκαφών. Σε ένα κοπάδι στις καναδικές ακτές αρέσει να τρίβεται πάνω σε λεία βότσαλα (υπάρχει και webcam που το παρακολουθεί).
Όσο για τη θεωρία της εκδίκησης, την οποία υπαινίσσονται τα memes; Η έκθεση της Ομάδας Εργασίας για τις Όρκες του Ατλαντικού το 2021 αναφέρει ότι οι επιθέσεις μπορεί να σχετίζονται με προηγούμενες εμπειρίες μεμονωμένων φαλαινών. Ξεκίνησαν από μία μητριαρχική όρκα που οι ερευνητές ονόμασαν White Gladis, η οποία φαίνεται να έζησε μια στιγμή τραυματισμού ή έντονου άγχους ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασής της με ένα αλιευτικό σκάφος, γεγονός που οδήγησε στην αλλαγή της συμπεριφοράς της και στην υιοθέτηση μιας πιο «αμυντικής στάσης» προς κάθε πλεούμενο. Στη συνέχεια, η συμπεριφορά αυτή φαίνεται πως μεταδόθηκε οριζοντίως σχεδόν σε κάθε μέλος του κοπαδιού, το οποίο άρχισε να κυνηγά τα σκάφη που διασχίζουν τα νερά και να επιτίθεται στα πηδάλιά τους.
Επομένως είναι σωστή η λέξη «εκδίκηση»; Η Barbara J. King, ομότιμη καθηγήτρια ανθρωπολογίας στο College of William & Mary της Βιρτζίνια και συγγραφέας του βιβλίου «Animals' Best Friends» δεν απορρίπτει αυτή την ιδέα. «Αν μιλάμε για ικανότητα, δεν είναι έξω από τη σφαίρα των λογικών προσδοκιών και δεν θα ήταν απαραίτητα ανθρωπομορφική», λέει, αν και «δεν το λέω για να υποστηρίξω μια θεωρία “εξέγερσης”».
Η King επισημαίνει τις περιπτώσεις ελεφάντων που κάνουν καταστροφές, οι οποίες έχουν επίσης ερμηνευτεί ως πιθανή τιμωρία για κακή μεταχείριση. «Τόσο οι όρκες όσο και οι ελέφαντες έχουν την ικανότητα μνήμης και τη νοημοσύνη να συνδυάζουν αυτά τα πράγματα».
Οι όρκες, λέει ο Hoare, έχουν σαφή αίσθηση του τι έχουν κάνει οι άνθρωποι στο περιβάλλον τους. Όπως έδειξαν οι πράξεις της White Gladis, η κοινωνία των συγκεκριμένων φαλαινών είναι μητριαρχική και τα θηλυκά μπορούν να ζήσουν μέχρι και 100 χρόνια: «Θα έχουν τη μνήμη μιας εποχής όπου ο ωκεανός δεν κυριαρχούνταν από τον άνθρωπο – όταν δεν υπήρχαν σεισμικές έρευνες, ατμομηχανές, στη συνέχεια ντιζελομηχανές, στρατιωτικά σόναρ… Το πιο σημαντικό πράγμα γι' αυτές είναι ο ήχος: θα υπάρχουν μεμονωμένες φάλαινες που θα θυμούνται την εποχή που η θάλασσα δεν ήταν τόσο θορυβώδης».
Γιατί μας αρέσει;
Επομένως ένας από τους λόγους της απήχησης αυτής της «εξέγερσης της όρκα», θα μπορούσε να είναι η αίσθηση συλλογικής ενοχής ή, όπως το θέτει ο Mustill, «αισθανόμαστε ότι κάτι βαθιά άδικο συμβαίνει στον ωκεανό». Από ταινίες όπως το «Free Willy» μέχρι το «Blackfish», έχουμε συνειδητοποιήσει πόσο τραγελαφική είναι η ιδέα της κράτησης αιχμάλωτων φαλαινών και έχουμε όλο και μεγαλύτερη συνείδηση της υποβαθμισμένης κατάστασης των θαλασσών μας.
Ο Hoare επισημαίνει ότι οι φωτογραφίες των φαλαινών της Ιβηρικής υποδηλώνουν ότι βρίσκονται σε κακή κατάσταση, καθώς σε κάποιες φαίνονται τα πλευρά τους. «Είναι πολύ αδύνατες. Αποτελούν δείγμα του πόσο μαζικά έχει επηρεαστεί το περιβάλλον».
Άλλος ένας λόγος της απήχησης αυτής της ιστορίας είναι η ιδέα ότι οι όρκες δεν ανακαταλαμβάνουν απλώς τον ωκεανό, αλλά κάνουν… ταξική πάλη, αφού τα σκάφη που εμβολίζουν είναι τόσο στενά συνδεδεμένα με τους υπερ-πλούσιους. Η White Gladis έχει χαρακτηριστεί «κομμουνιστική όρκα». Κάποιος έγραψε στο Instagram «οι όρκες έχουν κάνει περισσότερα για την εργατική τάξη απ' ό,τι οι εκλεγμένοι αξιωματούχοι μας». Ένα πετυχημένο meme εμφανίζει τον Τζον Κιούζακ να κρατάει υψωμένο ένα boombox στην ταινία «Say Anything» με τη φράση: «Εγώ, στέκομαι έξω από το γιοτ κλαμπ και παίζω ήχους όρκας».
Είναι ανόητο, αλλά τόσο ελκυστικό. «Πρέπει να παραδεχτώ ότι είναι πολύ ελκυστικό», λέει ο Hoare, αν και τονίζει ότι δεν θέλει να δει άνθρωπο να τραυματίζεται σε τέτοια περιστατικά. «Κι εμένα μου αρέσει", λέει ο Mustill. «Βλέπουμε κάτι εγγενώς δίκαιο σε αυτούς τους γιγάντιους, έξυπνους, αινιγματικούς δολοφόνους που διορθώνουν ένα λάθος».
Πηγή: Cnn.gr
