Η λειψυδρία πλέον αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα για την Ελλάδα, η οποία βρίσκεται σε «κατάσταση συναγερμού».
Οι επιστήμονες εκφράζουν αυξανόμενη ανησυχία και προειδοποιούν για την κρισιμότητα του φαινομένου της λειψυδρίας, το οποίο είναι πλέον πιο έντονο από ποτέ.
Τα τελευταία δύο χρόνια, η έλλειψη βροχοπτώσεων έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση των υδάτινων αποθεμάτων στους ταμιευτήρες που τροφοδοτούν την Αττική.
Η ΕΥΔΑΠ έχει ήδη ενεργοποιήσει συμπληρωματικές πηγές νερού, όπως προβλέπεται στο σχέδιο αντιμετώπισης της κατάστασης.
Τι ανακοίνωσε η ΕΥΔΑΠ για την λειψυδρία - Τι θα γίνει με τους λογαριασμούς νερού
Ο διευθύνων Σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χάρης Σαχίνης ανέφερε ότι, ενώ η ΕΥΔΑΠ παρακολουθεί στενά την εξέλιξη της λειψυδρίας, δεν απαιτούνται ακόμη μέτρα περιορισμού της κατανάλωσης νερού.
Ωστόσο, εάν η ανομβρία συνεχιστεί και ο χειμώνας δεν φέρει τις απαραίτητες βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις, η κατάσταση θα επιδεινωθεί.
Σε αυτό το σενάριο, τα πράγματα θα «κοκκινίσουν», καθώς βρισκόμαστε ακόμη στο «κίτρινο» στάδιο της προειδοποίησης.
Για να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο παρατεταμένης λειψυδρίας, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ήδη συνδράμει στην αναζήτηση εναλλακτικών λύσεων, με στόχο το χαμηλότερο δυνατό οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος.
Οι προτεινόμενες λύσεις περιλαμβάνουν:
- την κατασκευή νέων ταμιευτήρων,
- τον εμπλουτισμό των υπόγειων υδροφορέων με ανακυκλωμένο νερό
- και την αφαλάτωση.
Ο κ. Σαχίνης υπογράμμισε τη σημασία της προσεκτικής διαχείρισης του νερού από το κοινό, ενώ ξεκαθάρισε ότι δεν υπάρχει κανένα σχέδιο για αύξηση των τιμολογίων κατανάλωσης νερού και οι λογαριασμοί θα έχουν τις ίδιες χρεώσεις.
Λειψυδρία: Οι περιοχές που κινδυνεύουν
Μέχρι στιγμής η Πολιτική Προστασία έχει κηρύξει σε κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης για λειψυδρία τις παρακάτω περιοχές:
- Δήμος Νέας Προποντίδας
- Δήμος Φαιστού
- Δήμος Γόρτυνας
- Δήμος Ορχομενού
- Δήμος Βέλου-Βόχας
- Δήμος Κισσάμου
- Δήμος Αλιάρτου-Θεσπιέων
- Δήμος Σουφλίου
- Δήμος Μίνωα Πεδιάδας
- Δήμος Σάμης
- Δήμος Σερίφου
- Δήμος Πλατανιά
- Δήμος Μύκης
- Δήμος Λέρου
- Δήμου Σίφνου
- Δήμος Ευρώτα
- Δήμος Βιάννου
- Δήμος Αρχάνων-Αστερουσίων
- Δήμος Πολυγύρου
- Δήμος Αλεξανδρούπολης
Ο κίνδυνος λειψυδρίας είναι πλέον εμφανής και για την Αττική, καθώς η στάθμη του νερού στη λίμνη του Μόρνου, η οποία αποτελεί βασική πηγή υδροδότησης για το λεκανοπέδιο, έχει υποχωρήσει σε τέτοιο σημείο που έχει αποκαλυφθεί ένα βυθισμένο χωριό, το Κάλλιο.
Η λίμνη Μόρνου έχει κατασκευαστεί ακριβώς για να τροφοδοτεί την Αθήνα και ευρύτερα το λεκανοπέδιο της Αττικής.
Για την ιστορία στην αρχή της δεκαετίας του 1990 η χώρα αντιμετώπισε μια μεγάλη λειψυδρία. Το θετικό τότε, ήταν πως είχε προλάβει να ξεκινήσει το έργο με το οποίο η λίμνη του Εύοινου τροφοδοτεί τη λίμνη του Μόρνου, για να φτάσει στη συνέχεια το νερό στην Αθήνα.
Η μείωση της έκτασης της τεχνητής λίμνης είναι εμφανής τους τελευταίους μήνες λόγω της απουσίας βροχών, των υψηλών θερμοκρασιών, αλλά και ως αποτέλεσμα του πολύ ήπιου χειμώνα με τις περιορισμένες χιονοπτώσεις στα ορεινά.
Πιο συγκεκριμένα, λαμβάνοντας υπόψη τα δορυφορικά δεδομένα που επεξεργάστηκε η μονάδα Meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Sentinel-2, στις 16 Αυγούστου 2022 (2 χρόνια πριν) η συνολική έκταση της επιφάνειας της λίμνης ήταν 16.8 km², ενώ στις 21 Αυγούστου 2023 (1 χρόνο πριν) υπολογίστηκε στα 15.3 km². Φέτος, στις 20 Αυγούστου 2024 η έκταση της λίμνης υπολογίστηκε προσεγγιστικά στα ~12.0 km².
Την συγκεκριμένη χρονική περίοδο η έκταση της λίμνης είναι κατά 15-20% συρρικνωμένη σε σχέση με τη μέση τιμή από το 2010. Η έκταση της τεχνητής λίμνης του Μόρνου για την συγκεκριμένη χρονική περίοδο υπολογίζεται ως μια από τις μικρότερες από το 2010 που υπάρχουν δορυφορικές παρατηρήσεις πολύ υψηλής ανάλυσης.
Εικόνα 1. Δορυφορική εικόνα της έκτασης της τεχνητής λίμνης του Μόρνου από τον δορυφόρο Sentinel-2 με σημειωμένες τις εκτάσεις για το 2022, 2023 και 2024.
Εικόνα 2. Δορυφορικές εικόνες της έκτασης της τεχνητής λίμνης του Μόρνου από τον δορυφόρο Sentinel-2 στα μέσα Αυγούστου των ετών 2022, 2023, 2024.
Το βυθισμένο χωριό Κάλλιο ήρθε στην επιφάνεια
Η σημαντική μείωση της στάθμης του νερού έχει φέρει στην επιφάνεια το βυθισμένο χωριό Κάλλιο, το οποίο είχε καλυφθεί όταν δημιουργήθηκε η τεχνητή λίμνη.
Το χωριό βρισκόταν αρχικά στον χώρο, στον οποίο δημιουργήθηκε το 1980 η τεχνητή λίμνη που προέκυψε από τη κατασκευή του φράγματος του Μόρνου.
Για τον λόγο αυτό αρκετοί κάτοικοι μετακινήθηκαν κυρίως στην Αθήνα και στο Λιδωρίκι. Όσοι όμως παρέμειναν μετέφεραν το χωριό σε άλλη θέση, πάνω από τις όχθες της λίμνης ενώ ο παλιός οικισμός καλύφθηκε από τα νερά της λίμνης, τα οποία κάλυψαν και τον ναό της Ευαγγελίστριας.
Στα βορειοδυτικά του σημερινού χωριού βρίσκεται η «πηγή Καλλίου» από την οποία υδρευόταν το αρχαίο Κάστρο, οπού σώζονται ερείπια του ναού του Αγίου Νικολάου.
Τι ανακοίνωση ο Σκυλακάκης για τη λειψυδρία
Η Αττική ακόμα κι αν προκύψουν τα πλέον ακραία (ρεαλιστικά) σενάρια, με τον συνδυασμό άμεσων και μεσοπρόθεσμων έργων, θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα της μείωσης των βροχοπτώσεων, με τη βοήθεια -αν παραστεί ανάγκη- και της φθηνής ενέργειας, μέσω ανανεώσιμων πηγών, που διασφαλίζει η ταχύτατη, πράσινη, ενεργειακή μετάβαση την οποία υλοποιούμε».
Αυτό σημειώνει σε δήλωσή του, μεταξύ άλλων, υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης, σχετικά με τις πρωτοβουλίες που λαμβάνονται για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας και γνωστοποιεί ότι ήδη, το υπουργείο ασχολείται εντατικά με το φαινόμενο και θα έχει τα αποτελέσματα των σχετικών μελετών μέχρι το τέλος του έτους.
Σε σχετική ανακοίνωση τονίζεται ότι «το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα συνεχίσει να συμβάλλει στην εφαρμογή εναλλακτικών λύσεων για την απρόσκοπτη πρόσβαση όλων σε νερό εξαιρετικής ποιότητας, με γνώμονα το χαμηλότερο, δυνατό, οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος».
Αναλυτικά, στην ανακοίνωση του υπουργείου αναφέρονται τα εξής:
Οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης αποτυπώνονται, με έντονο τρόπο, στον κύκλο του νερού. Ως αποτέλεσμα, τα τελευταία δύο χρόνια, η μείωση των βροχών και των χιονοπτώσεων έχει προκαλέσει μείωση στα υδατικά αποθέματα των ταμιευτήρων που τροφοδοτούν την Αττική.
Ο ταμιευτήρας του Ευήνου, μαζί με το Μόρνο, το Μαραθώνα και την Υλίκη αποτελούν τους τέσσερις ταμιευτήρες νερού, που τροφοδοτούν την Αττική με περισσότερα από 400 εκατ. κυβικά μέτρα νερού το χρόνο.
Το υδροδοτικό σύστημα είναι σχεδιασμένο, ώστε τα αποθέματα των ταμιευτήρων να μη μειώνονται.
Τα τελευταία δύο έτη όμως, λόγω της ανομβρίας, τα αποθέματα μειώθηκαν από 1.158.127 εκατ. κυβικά μέτρα στις 26/8/2022 σε 703.339 εκατ. κυβικά μέτρα στις 26/08/2024, δηλαδή κατά μέσο όρο περίπου 225 εκατ. κυβικά μέτρα το έτος.
Λόγω των παραπάνω, η ΕΥΔΑΠ, σύμφωνα με τον προγραμματισμό της, έχει ήδη ενεργοποιήσει συμπληρωματικές πηγές υδροδότησης, με την επαναλειτουργία 17 γεωτρήσεων, κατά κύριο λόγο στην περιοχή Μαυροσουβάλα και θα ενεργοποιήσει γεωτρήσεις και στο μέσο ρου του Βοιωτικού Κηφισού, ενώ επίσης νερό πλέον αντλείται και από την Υλίκη, που μέχρι τώρα ήταν εφεδρικός ταμιευτήρας. Αυτές οι ενέργειες θα συνεισφέρουν περίπου 75 εκατ. κυβικά μέτρα το έτος.
Άρα αν συνεχιστεί η ανομβρία των περασμένων ετών, θα έχουμε έλλειμμα 150 εκατ. κυβικά μέτρα το έτος και ένα απόθεμα που μπορεί να διαρκέσει περίπου 4 έτη. Για τον λόγο αυτό, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε στενή συνεργασία με την ΕΥΔΑΠ, έχει εδώ και καιρό καταρτίσει και υλοποιεί έναν οδικό χάρτη και θα επιλέξει τις καλύτερες λύσεις, που είναι ρεαλιστικό να υλοποιηθούν, εντός της τετραετίας για τη διασφάλιση των αποθεμάτων νερού.
Στις λύσεις αυτές περιλαμβάνονται: η μείωση των απωλειών στα δίκτυα ύδρευσης, η μερική εκτροπή νερού από ποταμούς που καταλήγουν στη λίμνη των Κρεμαστών, η ένταξη νέων ταμιευτήρων, η χρήση ανακυκλωμένου νερού για άρδευση και βιομηχανικές χρήσεις, καθώς και ο εμπλουτισμός του υπόγειου υδροφορέα με ανακυκλωμένο νερό, η βέλτιστη διαχείριση ομβρίων υδάτων και η αφαλάτωση, με χρήση πράσινων, ενεργειακών πόρων.
Τέλος, εφόσον απαιτηθεί από τις συνθήκες, σε μεταγενέστερο χρόνο, θα εφαρμοστούν δράσεις εξοικονόμησης.
Η ΕΥΔΑΠ συνεχίζει αδιάκοπα να τροφοδοτεί την Αττική με ένα από τα πιο ποιοτικά νερά της Ευρώπης, ενώ εφαρμόζει ένα 10ετές επενδυτικό πρόγραμμα 2023-2032, ύψους 2,1 δισ. ευρώ, για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των υδάτινων πόρων.
Η αντιμετώπιση της λειψυδρίας και η αποτροπή των επιπτώσεών της, είναι μια από τις προτεραιότητες της πολιτείας και σε πλήρη συνεργασία με όλες τις εταιρείες ύδρευσης της χώρας θα ληφθούν όλα τα αναγκαία μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
Συνιστάται η συμμετοχή όλων, στην κοινή προσπάθεια με λελογισμένη χρήση των υδάτινων αποθεμάτων. Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα συνεχίσει να συμβάλλει στην εφαρμογή εναλλακτικών λύσεων για την απρόσκοπτη πρόσβαση όλων σε νερό εξαιρετικής ποιότητας, με γνώμονα το χαμηλότερο, δυνατό, οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος.
«Το κλειδί για τον σχεδιασμό της μελλοντικής ύδρευσης της Αττικής και της απόλυτης διασφάλισης του αγαθού του πόσιμου νερού, είναι η πρόβλεψη για τις βροχοπτώσεις στα επόμενα έτη και δεκαετίες. Για τον σκοπό αυτό, το υπουργείο μελετά, ήδη, με νέα πολύ υψηλής ακρίβειας κλιματικά μοντέλα για το φαινόμενο και θα έχει τα αποτελέσματα των σχετικών μελετών μέχρι το τέλος του έτους» δήλωσε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης, και προσέθεσε:
«Στη βάση αυτών, θα σχεδιαστεί το κατάλληλο μείγμα μεσοπρόθεσμων έργων που μπορεί να περιλάβει την αξιοποίηση υφιστάμενων υδάτινων πόρων της Κεντρικής Ελλάδος (λίμνη Κρεμαστών), αφαλατώσεων και αξιοποίησης για νερό άρδευσης και βιομηχανικό νερό των ομβρίων υδάτων και του νερού που προέρχεται από επεξεργασία λυμάτων. Σε κάθε περίπτωση, η Αττική ακόμα κι αν προκύψουν τα πλέον ακραία (ρεαλιστικά) σενάρια, με το συνδυασμό άμεσων και μεσοπρόθεσμων έργων, θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα της μείωσης των βροχοπτώσεων, με τη βοήθεια -αν παραστεί ανάγκη- και της φθηνής ενέργειας, μέσω ανανεώσιμων πηγών, που διασφαλιζει η ταχύτατη, πράσινη, ενεργειακή μετάβαση την οποία υλοποιούμε».
