Τι δείχνουν επιστημονικές έρευνες σε διάφορες περιοχές του κόσμου και οι θεωρίες για το μπλε χρώμα στα μάτια.
Κάποτε όλοι οι άνθρωποι στη Γη είχαν καστανά μάτια μέχρι που ένα άτομο είχε μια γενετική μετάλλαξη που επηρέασε το γονίδιο OCA2, ίσως μόλις πριν από 6.000 έως 10.000 χρόνια. Η τυχαία μετάλλαξη επηρέασε την παραγωγή της χρωστικής μελανίνης στην ίριδα, προκαλώντας ανοιχτότερες αποχρώσεις των ματιών, όπως πράσινο και μπλε.
Παλαιότερα, σύμφωνα με το IFL Science, πολλοί πίστευαν ότι απλά μερικά γονίδια ήλεγχαν το χρώμα των ματιών, αλλά οι επιστήμονες έχουν πλέον καταλάβει ότι αυτό συνδέεται με δεκάδες γονίδια. Έτσι, παρά την πολυπλοκότητα αυτή, υπάρχουν σαφείς τάσεις στον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται το χρώμα των ματιών σε διάφορα μέρη του κόσμου.
Το πιο συνηθισμένο χρώμα ματιών
Επισημαίνεται ότι τα καστανά μάτια είναι το πιο κοινό χρώμα ματιών των σύγχρονων ανθρώπων. Ωστόσο, η αναλογία των διαφορετικών χρωμάτων ματιών διαφέρει μαζικά από περιοχή σε περιοχή και από χώρα σε χώρα. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, το 45% του πληθυσμού έχει καστανά μάτια, το 27% έχει μπλε μάτια, το 18% έχει καστανά μάτια, το 9% έχει πράσινα μάτια και το υπόλοιπο 1% έχει κάποιο χρώμα ματιών που δεν αναφέρεται προηγουμένως. Αυτό προκύπτει από έρευνα που διεξήγαγε το 2014 η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας σε 2.000 άτομα στις ΗΠΑ.
Σε άλλες περιοχές του κόσμου, όμως, τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Αν και λίγες μελέτες έχουν εξετάσει το χρώμα των ματιών στην Αφρική, είναι προφανές ότι το καφέ είναι το κυρίαρχο χρώμα, ομοίως στη νότια Ασία και στην ανατολική Ασία.
Μια μελέτη του 2019, που δημοσιεύθηκε στο Forensic Science International Genetics, εξέτασε δεδομένα σχετικά με το χρώμα των ματιών για ορισμένες χώρες της Ευρώπης και της κεντρικής Ασίας, αναλύοντάς το σε «καφέ», «ενδιάμεσο» και «μπλε». Ενώ σε χώρες όπως η Αρμενία, πάνω από το 80% των συμμετεχόντων στην έρευνα είχε καστανά μάτια και 3% μπλε, στην Ισλανδία η κατάσταση ήταν αντίστροφη - το 9% των συμμετεχόντων είχε καστανά μάτια και το 74% μπλε.
Τι ισχύει με το μπλε χρώμα ματιών
Ίσως αναρωτιέστε γιατί η Ευρώπη έχει μεγαλύτερη ποικιλία στο χρώμα των ματιών από τον υπόλοιπο κόσμο, ειδικά όσον αφορά στα μπλε μάτια. Οι επιστήμονες δεν είναι απόλυτα σίγουροι για την απάντηση, αλλά έχουν διατυπώσει μερικές θεωρίες.
Μια ιδέα είναι η «υπόθεση της βιταμίνης D», η οποία υποστηρίζει ότι το ανοιχτόχρωμο δέρμα, τα μαλλιά και τα μάτια βοήθησαν τους προϊστορικούς ανθρώπους να προσαρμοστούν στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, όπου το φως είναι λιγότερο. Μια άλλη ιδέα είναι ότι έχει να κάνει με το ότι οι Ευρωπαίοι είχαν περισσότερα γονίδια Νεάντερταλ. Στην πραγματικότητα, είναι πιθανό να πρόκειται για μια σύνθετη ανάμειξη παραγόντων που περιλαμβάνουν γενετική παρέκκλιση, ιδρυτικό αποτέλεσμα [σ.σ. η απώλεια γενετικής διαφοροποίησης που συμβαίνει όταν ένας νέος πληθυσμός δημιουργείται από έναν πολύ μικρό αριθμό ατόμων από έναν μεγαλύτερο πληθυσμό], χαλάρωση της φυσικής επιλογής και σεξουαλική επιλογή.
Βέβαια, όχι, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι τα γαλανά μάτια εξαφανίζονται. Τα γονίδια που κωδικοποιούν τα μπλε μάτια είναι υπολειπόμενα, ενώ τα καστανά μάτια είναι επικρατούντα, πράγμα που σημαίνει ότι ένα άτομο πρέπει να κληρονομήσει τα γονίδια για τα μπλε μάτια και από τους δύο γονείς του για να αποκτήσει το χαρακτηριστικό αυτό.
Αυτό έχει οδηγήσει σε ορισμένους λανθασμένους ισχυρισμούς ότι τα μπλε μάτια μπορεί τελικά να εξαφανιστούν από τον πληθυσμό [παρόμοιοι ισχυρισμοί λέγονται συχνά και για τα κόκκινα μαλλιά]. Ωστόσο, είναι πολύ απίθανο να εκλείψουν τα μπλε μάτια στο ορατό μέλλον, απλώς και μόνο επειδή αρκετοί άνθρωποι φέρουν τα γονίδια για να διατηρήσουν τα υπολειπόμενα χαρακτηριστικά στον ανθρώπινο πληθυσμό.
