Αλλωστε, είναι γεγονός ότι η ήπειρος αποτέλεσε για χιλιάδες χρόνια ένα μωσαϊκό λαών και διαφορετικών εθνοτήτων που βρέθηκαν εγκλωβισμένοι σε τεράστιες αυτοκρατορίες για να «παγιδευτούν» εκ νέου στα σύγχρονα έθνη – κράτη, όπως αυτά διαμορφώθηκαν με τις τεράστιες αλλαγές στη διάρκεια του 20ου, κυρίως, αιώνα.
Οι κάτοικοι της Κριμαίας δεν είναι οι μόνοι που παλεύουν για την απόσχισή τους, καθώς ήδη στη Σκωτία έχει προγραμματιστεί δημοψήφισμα για ανεξαρτησία από τη Μεγάλη Βρετανία, ενώ το ίδιο αναμένεται να συμβεί και στην Καταλονία για να αυτονομηθεί πλήρως από την Ισπανία. Κι αν οι διεκδικήσεις Σκωτσέζων και Καταλανών είναι δεδομένες εδώ και αρκετά χρόνια, αναταραχές δημιουργεί και το αίτημα των κατοίκων της Βενετίας να ανεξαρτητοποιηθούν από την Ιταλία.
Βενετία: Ενα «έθνος» χιλιάδων ετών;
Σε μερικούς μήνες οι κάτοικοι της Βενετίας ψηφίζουν για την ανεξαρτητοποίησή τους από την Ιταλία, σε ένα δημοψήφισμα το οποίο, προφανώς, δεν αναγνωρίζεται από τις τοπικές αρχές της Ρώμης.
Κεντρική μορφή σε αυτό το αίτημα είναι ο Πάολο Μπερναντίνι, καθηγητής Ευρωπαϊκής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Ινσούρμπια στο Κόμο, ο οποίος πρωτοστατεί στις εκδηλώσεις για ανεξαρτητοποίηση της περιοχής. Αναφέρει, χαρακτηριστικά ότι η πόλη ήταν ελεύθερη για περίπου 1.100 χρόνια προτού χάσει την ανεξαρτησία της από τον Ναπολέοντα, το 1797, και τώρα είναι η στιγμή για να γίνει ξανά αυτόνομο κράτος.
Ο ίδιος δηλώνει στο αμερικανικό δίκτυο CNBC «Παρά το γεγονός ότι η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, βιώνουμε αυτή τη στιγμή μια επιστροφή στα μικρά έθνη και τις μικρές σε έκταση χώρες οι οποίες ευημερούν. Ο λαός της Βενετίας έχει αντιληφθεί ότι είμαστε ένα έθνος που αξίζει την αυτοκυριαχία του, τη στιγμή που όλος ο πλανήτης οδηγείται προς θρυμματισμό, έναν καλό θρυμματισμό όπου οι τοπικές παραδόσεις αναμειγνύονται με παγκόσμια ανταλλαγή».
Ωστόσο, η αλήθεια δεν κρύβεται μόνο στην «εθνική συνείδηση» των κατοίκων της Βενετίας, αλλά και σε οικονομικούς και, κυρίως, φορολογικούς λόγους. Η Ιταλία λαμβάνει περίπου 71 δισ. ευρώ το χρόνο από την Βενετία σε φόρους, ενώ, από αυτά, περίπου τα 21 επιστρέφονται σε επενδύσεις και υπηρεσίες.
Δεν είναι, βέβαια, η πρώτη φορά που διεξάγεται τέτοια διαμάχη στην Ιταλία, καθώς, εδώ και αρκετά χρόνια οι περιοχές του «πλούσιου» Βορρά έχουν προβάλει αιτήματα για ανεξαρτητοποίησή τους και απαλλαγής από τον προβληματικό Νότο. Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά, καθώς, όπως συνέβαινε και στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, οι περιοχές του Νότου παράγουν τα περισσότερα, αναφορικά με τον πρωτογενή τομέα, αλλά προσφέρουν και φθηνά εργατικά χέρια, ενώ η μόνο Νάπολι είναι ένα από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Ευρώπης.
Η περίπτωση της Καταλονίας και η αγωνία της Μαδρίτης
Εάν κάποιος βρεθεί στην Καταλονία, είτε στη Βαρκελώνη είτε σε κάποια άλλη πόλη, θα δυσκολευτεί να καταλάβει πως είναι σε ισπανικό έδαφος. Παντού υπάρχουν οι σημαίες της περιοχής, οι κάτοικοι αρνούνται κατηγορηματικά να μιλήσουν ισπανικά, οι πινακίδες είναι πάντα σε δύο γλώσσες, ενώ οι Καταλανοί περιμένουν με ανυπομονησία το δικό τους δημοψήφισμα για ανεξαρτησία.
Στις τελευταίες εκδηλώσεις είτε πρόκειται για διεθνείς εκθέσεις είτε για ομιλίες και συνέδρια, που έχουν πραγματοποιηθεί στην πρωτεύουσα έχουν ακουστεί καταλανικά τραγούδια και ο ύμνος της περιοχής, ενώ, στις 11 Σεπτεμβρίου, ημέρα εθνικής εορτής για την Καταλονία, εκατοντάδες χιλιάδες κατέβηκαν στους δρόμους ζητώντας τη ανεξαρτησία.
Το τοπικό Κοινοβούλιο ετοιμάζει πυρετωδώς το κείμενο του επερχόμενου δημοψηφίσματος, ενώ ήδη οι 83 από τους 135 βουλευτές δηλώνουν υπέρ της ανεξαρτησίας από την Ισπανία.
Τα επόμενα βήματα, έπειτα από το αναμενόμενο σαρωτικό «Ναι» στο δημοψήφισμα, οι ηγέτες της Καταλονίας θα κινηθούν σε τρία επίπεδα:
- Απαγκίστρωση από το τεράστιο ισπανικό χρέος για να μπορέσουν να ισορροπήσουν το χρέος της περιοχής
- Νέα συμφωνία με τη Μαδρίτη για να πληρώνουν λιγότερα χρήματα στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και τελικά
- Ανεξαρτησία
Ωστόσο, και αυτή η περίπτωση δεν φαντάζει απαραίτητα εύκολη καθώς η Καταλονία, ως τμήμα της Ισπανίας είναι μέρος του ευρώ, γεγονός που σημαίνει ότι δεν μπορεί να λάβει όλες τις αποφάσεις μόνης της, ενώ, στην πραγματικότητα το χρέος της περιοχής είναι αναλογικά πολύ μεγαλύτερο από το εκείνο των υπολοίπων περιφερειών της χώρας.
Από την άλλη πλευρά, μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να ανοίξει τον «ασκό του Αιόλου» για το Ισπανικό κράτος με τους Βάσκους να είναι οι πρώτοι που θα επιστρέψουν στο βασική τους διεκδίκηση, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, που είναι η ανεξαρτησία, αλλά και άλλες περιοχές όπως η Ανδαλουσία να αρχίσουν να διατυπώνουν αντίστοιχα αιτήματα.
Ο γρίφος της Σκωτίας και το παιχνίδι της στερλίνας
Στην άλλη πλευρά της Ευρώπης, οι Σκωτσέζοι υποστηρίζουν ως ένα σημείο το αίτημα ανεξαρτησίας της χώρας, την ώρα που πλησιάζει η ημέρα του δημοψηφίσματος που θα κρίνει εν μέρει το μέλλον της περιοχής.
Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν πως ήδη σε ένα ποσοστά 40% οι Σκωτσέζοι αναμένεται να ψηφίσουν «ναι» στην ανεξαρτησία, με το ποσοστό που επιθυμεί να ψηφίσει υπέρ της Ενωσης με την Αγγλία να είναι στο 45%,. ενώ απομένει ένα κρίσιμο 15% που δείχνει ακόμη αναποφάσιστο.
Η Σκωτία, με πληθυσμό 5 εκατομμυρίων και τεράστιο φυσικό πλούτο στα χωρικά της ύδατα, θα ψηφίσει για την ανεξαρτητοποίησή της ή όχι στις 18 Σεπτεμβρίου του 2014. Εφόσον πλειοψηφήσει το «ναι» η χώρα θα ανακηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος στις 24 Μαρτίου του 2016.
Ωστόσο, το σίγουρο είναι ότι το Λονδίνο δεν είναι διατεθειμένο να αφήσει τα πλούσια κοιτάσματα και εντείνει τις πιέσεις με κύριο μοχλό το νόμισμα, καθώς απειλεί μια η ανεξάρτητη Σκωτία δεν θα μπορεί να έχει τη λίρα ως νόμισμα.
Οι διαφορές και το παράδειγμα της Κριμαίας που μπορεί να φέρει ανατροπές
Η περίπτωση της Κριμαίας, ωστόσο, είναι εντελώς διαφορετική από τη στιγμή που στην χερσόνησο διεξάγεται ένα παγκόσμιο παιχνίδι εξουσίας με τους κατοίκους στο επίκεντρο και τις μεγάλες δυνάμεις να μάχονται για την επιρροή στα διάφορα κομμάτια της κατακερματισμένης και χρεοκοπημένης Ουκρανίας.
Ωστόσο, το μόνο σίγουρο είναι πως, σε περίπτωση που η απόσχιση της περιοχής και η ένωσή της με την Ρωσία προχωρήσει και γίνει αποδεκτή έως ένα σημείο από τη διεθνή κοινότητα, η Ευρώπη θα βρεθεί εκ νέου αντιμέτωπη με πολλές εστίες έντασης και αναρίθμητα αιτήματα για αποσχίσεις και διχοτομήσεις.
Από τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης μέχρι την Ισπανία και από το Βέλγιο έως τη Μεγάλη Βρετανία υπάρχουν ακόμη αρκετές εστίες αμφισβήτησης συνόρων και κυριαρχίας και η ίσως η Ευρώπη να αναγκαστεί πολύ σύντοα να δώσει τελικές απαντήσεις σε αυτά τα αιτήματα.
Το μεγάλο ερώτημα: Γιατί τώρα;
Εκείνο που πρέπει να απαντηθεί είναι το γιατί αυτή τη στιγμή δυναμώνουν τόσο πολύ τα εθνικιστικά πάθη και πολλαπλασιάζονται τα αιτήματα για αυτονομία, ανεξαρτησία σε πολλές περιοχές.
Σε μια ήπειρο η οποία μαστίζεται από αναρίθμητα οικονομικά προβλήματα και περικλείεται από πολλές εστίες πολέμου, που έχουν ως αποτέλεσμα και την ανεξέλεγκτη μετανάστευση, είναι λογικό να δυναμώνουν τα εθνικιστικά πάθη και η ξενοφοβία και να αμφισβητούνται εντόνως ζητήματα που για τις περισσότερες περιοχές είχαν κλείσει σχεδόν οριστικά από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Και όσο και αν προσπαθούν οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να το αποκρύψουν, δύο από τις πιο μεγάλες οικονομίες της ηπείρου, η Ισπανία και η Ιταλία βρίσκονται σε χειρότερη οικονομική κατάσταση απ΄ότι υποστηρίζεται επισήμως, ενώ και οι υπόλοιπες οικονομίες της Ευρώπης βουλιάζουν σταδιακά. Ακόμη και η Μεγάλη Βρετανία, η οποία μπορεί προς το παρόν να κρύβεται πίσω από το επίπλαστα ισχυρό νόμισμά της.
Φόβος μια νέα Γιουγκοσλαβία
Εκείνο που σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούν οι ηγέτες και οι λαοί της Ευρώπης είναι σίγουρα νέες εστίες ένοπλων συγκρούσεων οι οποίες θα έχουν ως συνέπεια το χαμό πολλών ζωών, την πλήρη καταστροφή των δομών της ηπείρου και μπορούν να οδηγήσουν σε πολύ σκοτεινές περιόδους.
Αλλωστε το παράδειγμα του εμφύλιου σπαραγμού στη Γιουγκοσλαβία και τα όσα ακολούθησαν στην περιοχή αυτή παραμένει πολύ κοντά ιστορικά.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως σε πρώτο επίπεδο και πριν επικρατήσουν οι ισχυροί στο διπλωματκό παιχνίδι οι πρώτες χώρες που αντιτάχθηκαν στην πλήρη ανεξαρτησία του Κοσόβου ήταν η Μεγάλη Βρετανία και η Ισπανία...
