Ο αμερικανός πολυεφευρέτης Τόμας Έντισον άλλαξε τελικά τον κόσμο με τις τόσες καινοτομίες του, αλλά και τους εξίσου πολλούς «δανεισμούς» του ιδεών και ευρεσιτεχνιών άλλων ανθρώπων.
Μία μάλιστα από τις πλέον περιβόητες εφευρέσεις του ήταν το γραμμόφωνο, η πρώτη ποτέ συσκευή εγγραφής και αναπαραγωγής του ήχου. Ή μήπως όχι;
Αυτό πίστευε τουλάχιστον η ανθρωπότητα μέχρι το 2008, όταν νέα δεδομένα θα ανέτρεπαν άλλη μια ξακουστή συνεισφορά του Έντισον στην οικουμένη.
Ένας γάλλος τυπογράφος και βιβλιοπώλης λοιπόν, ο Παριζιάνος Edouard-Leon Scott de Martinville, είχε φτιάξει μια ακόμα πιο πρώιμη εκδοχή του φωνογράφου δύο δεκαετίες πριν κατοχυρώσει ο Έντισον τα δικαιώματα κι αυτής της πατέντας.
Ο λόγος δεν ήταν άλλος από το γεγονός ότι ο Έντισον έριξε στην αγορά τον δικό του φωνογράφο σε μια εποχή που κάτι τέτοιο φάνταζε δυνατό…
Μια παραγνωρισμένη εφεύρεση
Για πάνω από έναν αιώνα, οι συσκευές ήχου του Martinville μάζευαν σκόνη και χρόνια στα υπόγεια μιας σειράς γαλλικών ινστιτούτων. Και έπρεπε να περιμένουμε ως το 2008 και τον μουσικό θεσμό First Sounds για να μπουν τα πράγματα στη θέση τους. Ήταν εκείνη τη χρονιά που οι ερευνητές Patrick Feaster και David Giovanni εντόπισαν έξι γραμμόφωνα του Martinville, κατασκευής από το 1853-1860, και ένα μάλιστα δούλευε ακόμα.
Κάτι που επιβεβαίωσε ότι ο γάλλος εφευρέτης είχε καταφέρει να εγγράψει τον ήχο πολύ πριν από τον φωνογράφο του Αμερικανού. Ο Martinville πατεντάρισε τον φωνοτογράφο του στις 25 Μαρτίου 1857, δύο δεκαετίες πριν από τον φωνογράφο του Έντισον δηλαδή (1877), αν και η δική του συσκευή δεν προοριζόταν για αναπαραγωγή του καταγραμμένου ήχου. Ο σκοπός της ήταν να οπτικοποιεί τον εγγεγραμμένο ήχο «χαράσσοντας» τις ηχητικές δονήσεις (που θα ονομάζονταν αργότερα ηχητικά κύματα) στο χαρτί.
Ο Γάλλος είχε κάνει δηλαδή όλη τη δουλειά για την εγγραφή και αναπαραγωγή του ήχου, μόνο που δεν σκέφτηκε να χρησιμοποιήσει τη συσκευή του για ψυχαγωγικούς σκοπούς! Δεν θέλησε δηλαδή να αναπαράγει τους ήχους που είχε καταγράψει. Αυτό που θέλησε να κάνει ήταν να φτιάξει μια συσκευή που θα έκανε για το αυτί ό,τι και η κάμερα για το μάτι: να μετατρέπει τον ήχο σε ένα οπτικό αντικείμενο για μόνιμη μελέτη, σχεδιάζοντας τα ηχητικά κύματα στο χαρτί.
Γιατί να διατηρήσει όμως επ άπειρον τον ήχο ως οπτικό χνάρι και όχι ως αυτό που ήταν, ήχος κοντολογίς; Κανείς δεν ξέρει. Λίγο αργότερα θα εμφανιζόταν ο φωνογράφος του Έντισον που θα διατηρούσε επ άπειρον τον ήχο στο αλουμινόχαρτο αρχικά και κατόπιν τον δίσκο, την κασέτα, το CD και το MP3 τελικά, αφήνοντας τον φωνοτογράφο στα αζήτητα της Ιστορίας.
Ίσως έφταιξε το γεγονός πως μέχρι να κατοχυρώσει ο Αλεξάντερ Γκράχαμ Μπελ την πατέντα για το τηλέφωνο το 1876, η ίδια η ιδέα ότι ένας ήχος θα μπορούσε να προέρχεται από οτιδήποτε άλλο παρά από έναν ζωντανό άνθρωπο φάνταζε θεότρελη.
Σε μια εποχή που δεν υπήρχε καν η γνώση της ύπαρξης των ηχητικών κυμάτων, πόσο μάλλον της ηχητικής εγγραφής, πώς θα μπορούσε κάποιος να συλλάβει την ιδέα της αναπαραγωγής του ήχου;
Κι αν σήμερα οι ιστορικοί θεωρούν τον φωνοτογράφο του Martinville ως σταθμό στην πορεία της καταγραφής του ήχου, το καταναλωτικό κοινό της εποχής του δεν έβρισκε κανέναν λόγο να βάλει την εφεύρεσή του στο σπίτι του, ούτε πρακτικό ούτε αισθητικό.
Οι επιπτώσεις της ανακάλυψης του First Sounds θα ήταν μόνο ιστορικές. Το 2011, για παράδειγμα, η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου συμπεριέλαβε επισήμως στις συλλογές της όλες τις εγγραφές του Martinville, ενώ τέσσερα χρόνια αργότερα τη σκυτάλη πήρε η UNESCO, αποκαθιστώντας τον Γάλλο ως τον πραγματικό εφευρέτη της ηχογράφησης…
