Από το πέρασμα του χρόνου ένα από τα σημαντικά μνημεία της Ηλείας στέκεται αγέρωχο μέσα στη φθορά του χρόνου. Σχεδόν 8 αιώνες στέκεται επιβλητική στα μάτια των περαστικών, ο ναός της Αγίας Σοφίας στην Ανδραβίδα.800 χρόνια ιστορίας, μύθων και θρύλων...
Οι Φράγκοι εισέβαλαν στην Πελοπόννησο στις αρχές του 13ου αιώνα. Συγκεκριμένα το 1204 μχ, ο Γάλλος σταυροφόρος Γοδοφρείδος Α΄, μαζί με τον φίλο του και συναγωνιστή Γουλιέλμο Σαμπλίτην, επιχείρησαν να καταλάβουν την Πελοπόννησο, θέλοντας να προλάβουν τον άρχοντα του Ναυπλίου Βονιφάτιο. Οι δύο Γάλλοι συνεπικουρούμενοι από 120 ιππότες κατέλαβαν την Αχαΐα, κατόπιν την Πάτρα και ακολούθως έφτασαν στον Ηλειακό κάμπο.
Η πόλη της Ανδραβίδας , πριν ακόμα καταληφθεί από τους Φράγκους, ήταν η μεγαλύτερη πόλη της περιοχής, στην οποία βρισκόταν και η έδρα του Βυζαντινού διοικητή. Η στρατηγική της θέση, σύμφωνα με τον καθηγητή Antoine Bon οφειλόταν κυρίως στο ότι ήταν μακριά από την θάλασσα, γεγονός που την προστάτευε από τους πειρατές, μακριά από τις ορεινές περιοχές, ώστε να μην κινδυνεύει από του ορεσίβιους, και ότι μπορούσε να αναπτυχθεί σε επίπεδο χώρο. Η πόλη κατελήφθη από τον Γοδοφρείδο Α’ Βιλλεαρδουίνο, χωρίς αντίσταση από του κατοίκους και σε σύντομο χρονικό διάστημα έγινε η πρωτεύουσα του Πριγκιπάτου της Αχαΐας.
Μόλις οι Φράγκοι εδραίωσαν την θέση τους στην Πελοπόννησο, έβαλαν σε εφαρμογή το εκπολιτιστικό έργο τους που ανάμεσα σε άλλα περιλάμβανε το χτίσιμο εκκλησιών, κάστρων και διαφόρων άλλων οικοδομημάτων, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να μεταλαμπαδεύσουν τον πολιτισμό τους και να κάνουν επίδειξη της παντοδυναμίας τους. Ο ναός της Αγίας Σοφίας χτίστηκε από τον Γοδοφρείδο και ήταν η μεγαλοπρεπέστατη εκκλησία στον Ελλαδικό χώρο. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουμε δεν χρησιμοποιούταν μόνο ως χώρος απόδοσης τιμής και λατρείας στον θεό, αλλά εκτός των άλλων σε αυτήν συνεδρίαζαν ο πρίγκιπας και οι βαρόνοι και έπαιρναν σημαντικές αποφάσεις. Άνηκε στους Δομινικανούς Αδελφούς και εκεί συνεδρίαζε η «Υψηλή ή Μεγάλη Κούρτη» που οι αποφάσεις της είχαν όχι μόνο συμβουλευτικό αλλά και δικαστικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με τον Γιάννη Αναπλιώτη στο βιβλίο του «Στα χρόνια της Κουγκέστας» ανάμεσα στα θέματα που συζητούσε η «Μεγάλη Κούρτη» - μεγάλο συμβούλιο - ήταν η επιλογή για ορισμένους χώρους κυνηγιού, για φιλονικίες ανάμεσα σε ιππότες αλλά και οι οικονομικές διαφορές ανάμεσα σε βαρόνους. Κατά την Φραγκοκρατία η Ανδραβίδα είχε χαρακτηριστεί η πόλη των εκκλησιών. Ωστόσο μόνο τα ερείπια της Αγίας Σοφίας στέκουν επιβλητικά την ανατολή του 21ου αιώνα στην Ανδραβίδα και μόνο τα ονόματα άλλων δυο εκκλησιών έχουν φτάσει σε εμάς, του Αγίου Ιακώβου και του Αγίου Στεφάνου, χωρίς όμως να έχει εντοπιστεί η θέση τους.
Ας επανέλθουμε όμως στον επιβλητικό ναό της Αγίας Σοφίας που ένα μικρό μέρος της σώζεται ως σήμερα στο κέντρο της πόλης. Σύμφωνα με τις πηγές που έχουμε το οικοδόμημα είχε μήκος 45,5 μέτρα ενώ το πλάτος του έφτανε τα 19 μέτρα. Το ιερό του, που σώζεται σήμερα έχει τρία διαμερίσματα με το μεσαίο να είναι και το ψηλότερο, που έχει μήκος 5 μέτρα και σχηματίζει ένα όχι κυκλικό θόλο. Η τεχνοτροπία του είναι δυτική και ο ρυθμός γοτθικός ενώ αναφορικά με το ναό αυτό ο καθηγητής κ. Μουτσόπουλος στο βιβλίο του «Φράγκικες Εκκλησίες στην Ελλάδα» αναφέρει «Η μοναδική βυζαντινή ανάμνηση παρουσιάζεται σε μερικά τμήματα της τοιχοποιίας, οπού ανάμεσα σε στρώσεις ψαμμιτικών λιθαριών, συναντάμε μερικά τούβλα. Βυζαντινά τούβλα συναντάμε και στην κατασκευή σταυροθολίων». Ο Ανδραβιδαίος Γυμνασιάρχης Οικονομόπουλος, στο βιβλίο του Τάκη Δόξα «Ηλειακή Γραμματολογία», μας δίνει μια λεπτομερή περιγραφή του τμήματος που έχει σωθεί και ανάμεσα σε άλλα αναφέρει «…προς Β. και Ν. αυτού του κτίσματος υπάρχουν δυο στενά επιμήκη παράθυρα, δυο μέτρα πάνω από το έδαφος… Οι ΒΑ και ΝΑ εξωτερικές γωνίες του ένδον διαμερίσματος, καταλήγουν εις παραστάδας, δηλαδή κίονας τετραγωνικούς κτισμένους, με μεγάλους τετράγωνους λίθους, φτάνοντας μέχρι την στέγη. Εκτός των πέτρινων λίθων, υπάρχουν και λίθοι σκληρότεροι, όχι εγχώριοι, όπως ο μέγας λίθος ο χρησιμοποιούμενος προσωρινώς δια την Αγία Τράπεζα».
Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, πολλές φορές οι Τούρκοι προσπάθησαν, χωρίς όμως επιτυχία να μετατρέψουν το ναό σε τζαμί. Ο Γάλλος ιστοριογράφος και περιηγητής Φραγκίσκος Πουκεβίλ πέρασε το 1801 από την Ανδραβίδα και στο έργο του «Ταξίδια εις Μωρέαν» αναφέρει «Ο ξεναγός μας ο οποίος μου έδειξε μαρμάρινες κολώνες και κιονόκρανα μου διηγήθηκε ότι οι Τούρκοι της Ανδραβίδας είχαν κάμει μάταιες προσπάθειες δια να μεταμορφώσουν αυτή τη βασιλική εις τζαμί. Θεία χειρ είχε σταθερά ανατρέψει τους μιναρέδες τους και το δάκτυλον του Θεού ήτο τόσον ολοφάνερο, ώστε το ιερόν τοποθετημένον υπό τη προστασία της Θείας Σοφίας είχε μείνει εις την εξουσία των χριστιανών».
Ο Ναός της Αγίας Σοφίας παραμένει ορθός στο πέρασμα των αιώνων καθώς είναι ακόμα ανεπηρέαστη η παρουσίας της στην συνείδηση των κατοίκων της περιοχής αλλά και στους τουρίστες που έρχονται να την επισκεφτούν και να την θαυμάσουν από κοντά. Αξίζει να αναφερθεί ότι επισκέπτοντας αυτό το μνημείο είναι μια καλή ευκαιρία να γνωρίσετε την Βόρεια Ηλεία και να ανακαλύψετε τα μυστικά της.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ηλειακή Γραμματολογία
Τάκης Δόξας 1963
Η Φραγοκρατία στην Ηλεία
Ανδρέας Μπούτσικας 1994
Πηγή: andravida.gr
