Διακόσμηση: Η μαγεία του χειροποίητου υφάσματος

Τον τελευταίο καιρό είτε από ανάγκη ή λόγω μόδας, η επιστροφή στην παράδοση είναι τάση.

Χρόνια τώρα λέω στους πελάτες μου, να μην πετούν τα παλιά υφάσματα, που βρίσκουν από μαμάδες, γιαγιάδες κτλ. κρύβουν ιστορία, ώρες δουλειάς, παράδοση, αποτελούν κειμήλια. Μπορεί πολλά να μην είναι του γούστου μας, τα γνωστά σεμεδάκια για παράδειγμα, όμως η υφαντική τέχνη αναβιώνει σε διακοσμητικά πάνελ, αξεσουάρ, ρούχα και κοσμήματα, και το κέντημα έχει έρθει ξανά στο προσκήνιο και προταγωνιστεί σε πολλά μοντέρνα ρούχα.

Από τις κουρελούδες που επαναχρησημοποιούνται, μέχρι ρετάλια που ξανασυνδέοναι φτιάχνοντας μαξιλάρια ή μικρά χαλιά. Κρατήστε τα παλιά, θα ανακαλύψετε την αξία τους. Ή χαρίστε τα σε κάποιον άλλο.

Στα ομηρικά έπη, η Πηνελόπη υφαίνει περιμένοντας τον Οδυσσέα.

Η υφαντική τέχνη εκτός από αναγκαία, ήταν και αγαπητή, στα χρόνια των Τρωϊκών, μια που ακόμη και βασίλισσες αφιέρωναν πολύ από τον χρόνο τους, μπροστά στον αργαλειό, παρόλο που έπρεπε να δουλεύουν όρθιες, μια και τότε οι αργαλειοί ήταν κάθετοι (όρθιοι) και όχι οριζόντιοι όπως τους γνωρίζουμε εμείς σήμερα.

Η βασίλισσα δεν ύφαινε από ανάγκη, είχε τόσες θεραπαινίδες (υπηρέτριες), που θα μπορούσαν να κάνουν αυτή τη δουλειά. Άρα μόνο η αγάπη, για την τέχνη αυτή θα ωθούσε μια πλούσια γυναίκα της εποχής εκείνης να ασχολείται με την τέχνη της υφαντικής.
Οι μνηστήρες δεν φαίνεται να ξαφνιάζονται, όταν η Πηνελόπη τους λέει πως πρέπει να τελειώσει το υφαντό της και μετά να αποφασίσει ποιόν θα διαλέξει για άνδρα. Θεωρούν φυσιολογικό μια βασίλισσα να υφαίνει.

Η Πηνελόπη, προκειμένου να καθυστερήσει τους επίδοξους μνηστήρες, που καραδοκούσαν να αναλάβουν το βασίλειο της Ιθάκης, ολημερίς ύφαινε στον αργαλειό, ενώ όλη τη νύχτα ξήλωνε όσα είχε υφάνει, σε μια απέλπιδα προσπάθεια να αποφύγει να παραδώσει την τεράστια περιουσία του Οδυσσέα, στα χέρια κάποιου άλλου.

Αρκετοί, ακούγοντας τη λέξη κέντημα, φαντάζονται μια πληκτική διαδικασία ραψίματος μιας κλωστής πάνω σ’ ένα ύφασμα, από μια αργόσχολη νοικοκυρά προσπαθώντας να σπάσει τη βαρεμάρα της καθημερινότητάς της.

Η τέχνη του κεντήματος δεν είναι μόνο παλιά αλλά είναι κι ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε σχεδόν ταυτόχρονα σε όλα τα μέρη του κόσμου που εξασκούνταν το ράψιμο. Οι σκοποί που εξυπηρετεί σε κάθε μια κοινωνία όμως, είναι μοναδικοί. Διαφορετικοί πολιτισμοί γέννησαν διαφορετικά είδη κεντημάτων με ιδιαίτερα σχέδια, περίπλοκα μοτίβα και σπάνιες κλωστές και μάλιστα μερικά από αυτά είναι τόσο πολύπλοκα, που χρειάζονται χρόνια ολόκληρα για να αναπαραχθούν.

Στην Ελλάδα το κέντημα κάνει την εμφάνιση στα τέλη του 17ο αιώνα και είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ενδυμασία και το συμβολικό της περιεχόμενο. Όταν ο γυναικείος πληθυσμός των προυχόντων κοινωνικών στρωμάτων άρχισε να εγκαταλείπει σταδιακά τις οθωμανικές φορεσιές, θέλησε να δείξει με έναν νέο τρόπο τον πλούτο και την οικονομική άνεση που είχε για σπατάλη, στο ντύσιμό τους.

Στη διάρκεια του 19ου αιώνα το κέντημα υιοθετήθηκε ως επίδειξη πλούτου και από την νεοανερχόμενη αστική τάξη, συνδέθηκε άρρηκτα με την πολιτιστική τους συμπεριφορά και άρχισαν να διακοσμούν τα σπίτια τους μ’ αυτά. Είναι χαρακτηριστικό, ότι τα κεντημένα πράγματα αποτέλεσαν συστατικά στοιχεία των προικιών των περισσότερων γυναικών και μάλιστα, ως ένα επίπεδο, από αυτά τα πράγματα αξιολογούνταν και η ίδια η γυναίκα.

Στις αρχές του 20ου αιώνα όταν η γυναικεία μόδα άρχισε να μιμείται την αντρική, το κέντημα εμπορευματοποιήθηκε κατά κάποιον τρόπο και διαδόθηκε σαν δραστηριότητα και στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα μέσα από την εκπαίδευση. Έτσι το κέντημα έγινε λαϊκό φαινόμενο και προϊόν της κυρίαρχης ελληνικής κουλτούρας ως αντίληψη, ως σχέδιο αλλά και ως τεχνική που αναγνωρίζεται ακόμα και στις μέρες μας. Κυριαρχεί σε μοντέρνα σχέδια, σε επίπλωση, διακόσμηση και ενδύματα.