Το μελάνωμα αποτελεί την πιο επιθετική μορφή καρκίνου του δέρματος και είναι η τρίτη σε σειρά συχνότερη μορφή εμφάνισης καρκίνου του δέρματος.

Προέρχεται από τα μελανινοκύτταρα του δέρματος, τα οποία παράγουν τη χρωστική ουσία μελανίνη. Μπορεί να εμφανιστεί ως σπίλος (μελάνωμα του δέρματος), αλλά μπορεί επίσης να εμφανιστεί και σε άλλους κεχρωσμένους ιστούς (ιστούς που περιέχουν χρωστική), όπως π.χ. στο μάτι ή στο έντερο. Αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως, μπορεί δυστυχώς να δώσει μεταστάσεις σε άλλα όργανα ή ιστούς.

Όσον αφορά το μελάνωμα του δέρματος, είναι δυνατόν να εμφανιστεί είτε “de novo”, δηλαδή σε περιοχή που πριν ήταν υγιής (75% των περιπτώσεων περίπου), είτε σε προϋπάρχοντα σπίλο (ελιά).

Ετησίως, διαγιγνώσκονται με μελάνωμα περίπου 15 ανά 100.000 άνθρωποι. Αυτός ο αριθμός αυξάνεται σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές χώρες.

Αν και συχνότερα εμφανίζεται σε περιοχές που έχουν χρόνια έκθεση στον ήλιο, είναι δυνατόν να εμφανιστεί και σε μη εκτεθειμένες περιοχές, όπως είναι οι παλάμες, τα πέλματα και το περίνεο.

Το μελάνωμα μοιάζει με σπίλο ή εφηλίδα, με διαφορετική μορφολογία από τη συνηθισμένη. Το χρώμα του μπορεί να ποικίλλει από μαύρο, μπλε, σκούρο καφέ ή γκρίζο και σε πιο προχωρημένες βλάβες είναι δυνατόν να αρχίσει να διογκώνεται. Συμπτώματα που ενδέχεται να το συνοδεύουν είναι ο κνησμός, η αιμορραγία και η εφελκιδοποίηση (επικάλυψη με κρούστα).

Υπάρχουν ωστόσο και κάποιοι σπάνιοι τύποι μελανώματος (όπως το αμελανωτικό) που δυστυχώς διαλάθουν της διάγνωσης, από μη ειδικούς, λόγω της μορφολογίας τους. Γι’ αυτό κι ο έλεγχος από έμπειρο δερματολόγο - δερματοσκοπιστή είναι επιβεβλημένη.

Το μελάνωμα του δέρματος μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, με υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης σε άτομα ηλικίας 40-60 ετών. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση κρουσμάτων και σε άτομα νεαρότερων ηλικιών.

Η εμφάνιση μελανώματος στα παιδάκια είναι εξαιρετικά σπάνια, η συχνότητά του ωστόσο παρουσιάζει τη μεγαλύτερη αύξηση σε σύγκριση με άλλους καρκίνους της παιδικής ηλικίας.

Οι παράγοντες που ευνοούν την εμφάνισή του είναι ο τύπος του δέρματος (ανοιχτόχρωμο, φακίδες, μεγάλος αριθμός σπίλων και/ή ύπαρξη "δυσπλαστικών" σπίλων) , η έντονη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία (ιδίως κατά την παιδική ηλικία, καθώς και το ιστορικό ηλιακών εγκαυμάτων), οικογενειακό ιστορικό μελανώματος , η προγενέστερη αφαίρεση μελανώματος, η ανοσοανεπάρκεια.

Άτομα επίσης με μεγάλους συγγενείς σπίλους πρέπει να παρακολουθούνται σε τακτική βάση. Οι συγγενείς σπίλοι είναι ελιές που υπάρχουν από τη γέννηση. Μεγάλοι (>5 εκατοστά) συγγενείς σπίλοι έχουν αυξημένο κίνδυνο να μετατραπούν σε μελάνωμα.

Το μελάνωμα στους άντρες εμφανίζεται συχνότερα στον κορμό, στο κεφάλι και στο λαιμό. Στις γυναίκες, εμφανίζεται κυρίως στους βραχίονες ή στις κνήμες. Εκτός από το δέρμα, το μελάνωμα εμφανίζεται, σπανιότερα, στους βλεννογόνους (στόμα, κόλπος) και στον οφθαλμό. Αν και εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα της λευκής φυλής, εντούτοις δεν αποκλείεται η εμφάνιση μελανώματος σε άτομα της μαύρης φυλής, με συχνότερο σημείο εμφάνισης τις παλάμες και τα πέλματα.

Κλινικά ύποπτα σημεία εμφάνισης μελανώματος είναι τα ακόλουθα:

Αλλαγή σχήματος, χρώματος ή/και μεγέθους μιας βλάβης
Ασυμμετρία ή ανώμαλα όρια της περιοχής
Αιμορραγία ή δημιουργία κρούστας
Αλλαγή χρώματος ή εμφάνιση πολλών χρωμάτων μέσα σε έναν σπίλο
Διάμετρος περιοχής μεγαλύτερη από 6mm
Ύπαρξη επιρμένης περιοχής πάνω σε ένα προηγουμένως επίπεδο σπίλο
Εξέλκωση και κνησμός (φαγούρα) μπορεί να υποδηλώνουν κακοήθη εξαλλαγή

Κατά τα αρχικά στάδια του μελανώματος, υπάρχουν 5 σημάδια που μπορούν να βοηθήσουν την έγκαιρη διάγνωσή του. Ο «χρυσός» κανόνας της αυτοεξέτασης ή αλλιώς, κανόνας «ABCDE» στηρίζεται στα εξής χαρακτηριστικά:
Αsymmetry: ασυμμετρία στο σχήμα ή το χρώμα – το μισό μιας ελιάς δεν ταιριάζει με το υπόλοιπο μισό.
Border: ακανόνιστα ή ασαφή όρια.
Color: μπορεί να εμφανίζει διαφορετικά χρώματα και συνήθως υπερτερούν το κόκκινο, το μαύρο ή το καφέ
Diameter: η διάμετρος του μελανώματος συνήθως ξεπερνά τα 6 χιλιοστά, αλλά ενδέχεται να είναι και μικρότερο.
Evolving: με την πάροδο του χρόνου η ελιά εξελίσσεται , αλλάζοντας σχήμα, μέγεθος ή χρώμα.
Η ύπαρξη των παραπάνω σημείων δεν αποτελεί απόδειξη ύπαρξης μελανώματος, αλλά ένδειξη πως η συγκεκριμένη βλάβη χρήζει άμεσης εξέτασης από ειδικό Δερματολόγο.
Λόγω της επιθετικότητας και ταχείας ανάπτυξης του νεοπλάσματος αυτού, είναι πολύ σημαντικό να εντοπίζεται το συντομότερο δυνατό. Η έγκαιρη αντιμετώπιση οδηγεί σε ίαση σε πολύ υψηλά ποσοστά. Γι αυτό το λόγο, οι σπίλοι (ελιές) θα πρέπει να εξετάζονται από εξειδικευμένο Δερματολόγο τουλάχιστον μία φορά το χρόνο.
Σε περίπτωση εντοπισμού ύποπτης βλάβης, ο ειδικός θα σας συστήσει αντίστοιχη αντιμετώπιση.
Επιπλέον, με τα σύγχρονα μέσα της δερματοσκόπησης και της χαρτογράφησης, παρέχεται στον ασθενή η δυνατότητα καταγραφής και παρακολούθησης της εξέλιξης των σπίλων του, με τη λήψη εικόνων που αρχειοθετούνται. Με τον τρόπο αυτό, ακόμη και μικρές αλλαγές σε δερματοσκοπικές λήψεις, μπορούν να εντοπιστούν εγκαίρως!
Η Φωτεινή Τριανταφυλλοπούλου είναι ειδικός Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος, εξειδικευθείς στη δερματοχειρουργική Είναι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας δερματολογίας και της Σουηδικής Εταιρίας δερματοχειρουργικής & ογκολογίας. Ως μέλος της ομάδας "οικογενούς Μελανώματος" στο Κάρλσταντ Σουηδίας, αντιμετώπισε πλήθος ασθενών με Μελάνωμα, σε συνεργασία με τα πανεπιστημιακά νοσοκομεία Karolinska Στοκχόλμης και Akademiska Sjukhus Ουπσάλας.

Φωτεινή Τριανταφυλλοπούλου
Ειδικός Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος
Εξειδικευθείς στη δερματοχειρουργική
Μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας δερματολογίας και της Σουηδικής Εταιρίας δερματοχειρουργικής & ογκολογίας
Μέλος της ομάδας "οικογενούς Μελανώματος" στο Κάρλσταντ Σουηδίας