Η παρατεταμένη ζέστη και ο καύσωνας βάζουν σε μεγάλο κίνδυνο τον ανθρώπινο οργανισμό. Το ανθρώπινο σώμα είναι καλά εξοπλισμένο να αντιμετωπίζει τις δύσκολες περιβαλλοντικές συνθήκες που προκαλεί ο καύσωνας, ο οποίος μπορεί να απειλήσει τη θερμοκρασία του πυρήνα. Η θερμοκρασία αυτή συνήθως κυμαίνεται μεταξύ 36 και 38°C, μια ιδανική θερμοκρασία που επιτρέπει στις βιοχημικές αντιδράσεις του οργανισμού να ολοκληρώνονται απρόσκοπτα, ώστε να συμβάλλουν στη σωστή λειτουργία των οργάνων.
Δεν λείπουν όμως και οι αρνητικές συνέπειες ενός καύσωνα που μπορεί να οδηγήσουν σε δυσλειτουργία κάποιων ζωτικών οργάνων του ανθρώπινου οργανισμού ή ακόμα και στον θάνατο.
Άνθρωποι έχουν πεθάνει κάνοντας μια βόλτα στον μεσημεριανό ήλιο, σε μια οικογενειακή πεζοπορία σε ένα εθνικό πάρκο, σε μια υπαίθρια συναυλία. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά τη διάρκεια του φετινού προσκυνήματος Χατζ τον Ιούνιο, περίπου 1.300 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους καθώς οι θερμοκρασίες ξεπέρασαν τους 120 βαθμούς Φαρενάιτ στη Μέκκα.
Η ζέστη είναι ο πιο θανατηφόρος τύπος ακραίων καιρικών φαινομένων και η κλιματική κρίση που προκαλείται από τον άνθρωπο καθιστά τους καύσωνες πιο σοβαρούς και παρατεταμένους. Προσθέστε την υγρασία στο μείγμα και οι συνθήκες σε ορισμένα μέρη πλησιάζουν τα όρια της ανθρώπινης επιβιωσιμότητας - το σημείο στο οποίο το σώμα μας απλά δεν μπορεί να προσαρμοστεί. «Ουσιαστικά έχουμε οπλίσει το καλοκαίρι», δήλωσε ο Matthew Huber, καθηγητής κλίματος στο Πανεπιστήμιο Purdue.
Πως η θερμότητα «επιτίθεται» στο σώμα
Ενώ ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι στη ζέστη από άλλους, συμπεριλαμβανομένων των πολύ ηλικιωμένων και των νέων, κανείς δεν έχει ανοσία – ούτε καν οι κορυφαίοι αθλητές του κόσμου.
Πολλοί εκφράζουν ανησυχία καθώς οι θερμοκρασίες προβλέπεται να ξεπεράσουν τους 35 βαθμούς Κελσίου αυτή την εβδομάδα στο Παρίσι, όπου διεξάγονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες. Οι επιστήμονες εξακολουθούν να προσπαθούν να διαλευκάνουν τους πολλούς τρόπους με τους οποίους η θερμότητα επιτίθεται στο σώμα.
Ένας τρόπος που το κάνουν αυτό είναι με περιβαλλοντικούς θαλάμους: Δωμάτια όπου μπορούν να δοκιμάσουν την ανθρώπινη αντίδραση σε ένα τεράστιο εύρος θερμοκρασιών και υγρασίας. Το CNN επισκέφθηκε έναν τέτοιο θάλαμο στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας στο Ηνωμένο Βασίλειο για να διαπιστώσει πώς η ζέστη σκοτώνει, αλλά σε ένα ασφαλές και ελεγχόμενο περιβάλλον.
«Θα σας ζεστάνουμε και τα πράγματα θα αρχίσουν σιγά σιγά να ξετυλίγονται», προειδοποίησε ο Damian Bailey, καθηγητής φυσιολογίας και βιοχημείας στο πανεπιστήμιο. Ο Bailey χρησιμοποιεί μια πληθώρα οργάνων για την παρακολούθηση ζωτικών σημείων - καρδιακός ρυθμός, εγκεφαλική ροή αίματος και θερμοκρασία δέρματος .
Το δωμάτιο ξεκινά σε άνετους 73 βαθμούς Φαρενάιτ, αλλά ανεβαίνει στους 104 βαθμούς. Στη συνέχεια, οι επιστήμονες χτυπούν τα υποκείμενά τους με ακραία υγρασία, η οποία εκτοξεύεται από ένα ξηρό 20% σε ένα καταπιεστικό 85%. «Αυτό είναι το φονικό», είπε ο Bailey, «είναι η υγρασία στην οποία δεν μπορείς να εγκλιματιστείς». Και τότε είναι που τα πράγματα δυσκολεύουν.
Τι κάνει η ζέστη στο δέρμα
Εκατομμύρια ιδρωτοποιοί αδένες γύρω από το σώμα ωθούν τον ιδρώτα στο δέρμα. Αυτός μεταφέρει θερμότητα στον αέρα καθώς εξατμίζεται, γεγονός που δροσίζει. Όταν κάνει πολύ ζέστη και υγρασία, ωστόσο, μπορεί να διαταραχθεί η όλη διαδικασία.
Η υπερβολική εφίδρωση μπορεί να σας κάνει να αφυδατωθείτε και το σώμα σας δεν χτυπάει πάντα συναγερμό όταν χρειάζεται περισσότερο νερό για να πιει. Μέχρι να νιώσετε δίψα, μπορεί να είναι πολύ αργά - μπορεί να χάνετε υγρά πιο γρήγορα από ό,τι μπορείτε να τα αναπληρώσετε. Η πολύ υγρή ζέστη μπορεί να ακυρώσει τα οφέλη της εφίδρωσης. Όταν υπάρχει πολλή υγρασία στον αέρα, ο ιδρώτας εξατμίζεται πολύ πιο αργά ή και καθόλου. Αντ' αυτού, συσσωρεύεται και στάζει. Στερούμενοι τον κύριο μηχανισμό ψύξης, η θερμοκρασία του σώματός σας ανεβαίνει.
Τι κάνει η ζέστη στην καρδιά
Η καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία σας είναι «συνήθως τα πρώτα που ενεργοποιούνται» για να ρυθμίσουν τη θερμοκρασία του σώματος, δήλωσε η Δρ Catharina Giudice, γιατρός επειγόντων περιστατικών και κλιματικός συνεργάτης στη Σχολή Δημόσιας Υγείας T.H. Chan του Χάρβαρντ.
Σε ακραία ζέστη, η καρδιά σας πρέπει να εργάζεται πολύ πιο σκληρά για να διατηρήσει σταθερή την εσωτερική θερμοκρασία του σώματός σας. Πρέπει να ωθήσει το αίμα γρήγορα προς το δέρμα σας, όπου μπορεί να απελευθερώσει θερμότητα - αυτός είναι ο λόγος που μπορεί να φαίνεστε αναψοκοκκινισμένοι όταν ζεσταίνεστε. Καθώς ο ιδρώτας χύνεται, η απώλεια υγρών μειώνει τον όγκο του αίματος, πράγμα που σημαίνει ότι η καρδιά σας αναγκάζεται να αντλεί ακόμη πιο σκληρά για να διατηρήσει την αρτηριακή πίεση. Μπορεί να αισθάνεστε σαν να «χτυπάει έξω από το στήθος σας», δήλωσε η Bailey.
Τι κάνει η ζέστη στον εγκέφαλό
Ο υποθάλαμος, μια μικροσκοπική περιοχή σε σχήμα διαμαντιού στον εγκέφαλο, ενορχηστρώνει την αντίδραση του σώματός στην ψύξη. Ενεργοποιεί την εφίδρωση και κατευθύνει τη ροή του αίματος, όλα αυτά για να διατηρηθεί η θερμοκρασία του πυρήνα σας γύρω στους 98,6 Φαρενάιτ. Αλλά αν κάνει πολύ ζέστη, η «ορχήστρα» καταρρέει. Η ροή του αίματος προς τον εγκέφαλό μειώνεται σε ακραία ζέστη, καθώς η αναπνοή επιταχύνεται και τα αιμοφόρα αγγεία συστέλλονται μέσα στο λαιμό και το κρανίο σας. Αυτό στερεί από τον εγκέφαλό σας το οξυγόνο και τη γλυκόζη που χρειάζεται, επηρεάζοντας δυνητικά τις γνωστικές σας ικανότητες, επιδεινώνοντας τυχόν ψυχικές παθήσεις και οδηγώντας σε ριψοκίνδυνες ή κακές αποφάσεις.
«Αν δεν είσαι προσαρμοσμένος στη θερμότητα, ο εγκέφαλός σου διαταράσσεται πολύ γρήγορα και παίρνεις κακές αποφάσεις και τότε έχεις πρόβλημα», δήλωσε ο δρ Pope Moseley, γιατρός και ερευνητής βιοϊατρικών επιστημών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.
Πώς σκοτώνει η ζέστη
Η ακραία ζέστη διαρρηγνύει τις άμυνες του σώματός, μετατρέποντας γρήγορα από δυσάρεστη σε θανατηφόρα, καθώς το βαρύ αίσθημα μιας ζεστής, κολλώδους ημέρας μετατρέπεται σε κάτι πιο κακόβουλο. Συχνά ξεκινά με συμπτώματα όπως ναυτία, πονοκεφάλους, μυϊκές κράμπες, ακόμη και λιποθυμία. Όλα αυτά είναι σημάδια θερμικής εξάντλησης - το σώμα είναι αφυδατωμένο και αρχίζει να χάνει την ικανότητά του να ψύχεται. Από εκεί και πέρα, τα πράγματα μπορούν να εξελιχθούν.
Η θερμοπληξία συμβαίνει όταν το σώμα δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα συνήθη κόλπα του για να δροσιστεί, όπως η εφίδρωση και η αύξηση της ροής του αίματος στο δέρμα σας, οδηγώντας σε καταστροφική αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος. Μόλις η εσωτερική θερμοκρασία του σώματός αρχίσει να ανεβαίνει πάνω από τους 104 Φαρενάιτ, κάτι που μπορεί να συμβεί μέσα σε 10 έως 20 λεπτά από την έκθεση, «κινείστε προς το θάνατο και μπορεί να σας πλησιάσει πολύ, πολύ γρήγορα», δήλωσε ο Bailey.
Ένα πιο θανατηφόρο μέλλον
Το σώμα μπορεί να συνηθίσει σε κάποιο βαθμό τη ζέστη, αλλά χρειάζεται χρόνος, και ακόμη και τότε, μερικές φορές η ζέστη είναι απλώς πολύ ακραία για να προσαρμοστούμε. Για να πάρετε μια καλύτερη ιδέα για το πώς το θερμικό στρες επηρεάζει το σώμα, οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τη θερμοκρασία υγρού θερμομέτρου, η οποία υπολογίζει τις συνδυασμένες επιπτώσεις τόσο της θερμοκρασίας όσο και της υγρασίας.
Μετράται με το τύλιγμα ενός υγρού υφάσματος γύρω από το βολβό ενός θερμομέτρου. Καθώς το νερό εξατμίζεται, ψύχει το βολβό, πιέζοντας τη θερμοκρασία υγρού βολβού προς τα κάτω. Περισσότερη υγρασία στον αέρα σημαίνει ότι εξατμίζεται λιγότερο νερό και συμβαίνει λιγότερη ψύξη - η θερμοκρασία υγρού βολβού είναι υψηλή. Μια θερμοκρασία υγρού βολβού γύρω στους 87,8 βαθμούς είναι περίπου η μέγιστη θερμοκρασία που μπορούν να αντέξουν οι υγιείς άνθρωποι, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα. Μπορεί να μην ακούγεται τόσο καυτό, αλλά πρόκειται για αποπνικτική και θανατηφόρα ζέστη - σχεδόν 90 βαθμοί με 100% υγρασία και σχεδόν καμία ικανότητα του σώματός σας να δροσιστεί.
Ο Huber του Πανεπιστημίου Purdue και μια ομάδα επιστημόνων προέβλεψαν ότι δισεκατομμύρια άνθρωποι θα εκτεθούν σε αυτό το επικίνδυνο όριο καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη επιταχύνεται. Με κάθε μισό βαθμό που θερμαίνεται ο κόσμος, η καυτή, κολλώδης θερμότητα «απλώς επεκτείνεται προς τα έξω σε αυτές τις καυτές, θανατηφόρες κηλίδες», δήλωσε ο Huber.
Σύμφωνα με την έρευνα, η Δυτική Αφρική και τμήματα της Νότιας Ασίας είναι από τις πιο ευάλωτες - περιοχές που έχουν πολύ πυκνούς πληθυσμούς και συχνά ελάχιστη πρόσβαση σε κλιματισμό.
Οι πλουσιότερες χώρες θα τα πάνε καλύτερα, αλλά δεν θα γλιτώσουν αλώβητες. Εστίες ακραίας υγρής ζέστης θα εμφανιστούν σε τμήματα των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένων των μεσοδυτικών πολιτειών, καθώς η υπερθέρμανση του πλανήτη θα αυξάνεται, σύμφωνα με τη μελέτη. Τα σημερινά καυτά καλοκαίρια θα φαίνονται μάλλον δροσερά για τα μελλοντικά δεδομένα και η ζέστη που βιώνουμε αλλάζει με τρόπους που δεν είναι υπέρ μας. Η ακραία, υγρή ζέστη επιμένει τη νύχτα, στερώντας από το σώμα ζωτικό χρόνο για να ανακάμψει. Και μπορούμε να περιμένουμε περισσότερα κύματα καύσωνα, που χτυπούν περιοχές με διαδοχικούς κύκλους βάναυσης ζέστης, δήλωσε η Jane Baldwin, επίκουρη καθηγήτρια επιστήμης του γήινου συστήματος στο Πανεπιστήμιο Irvine της Καλιφόρνια.
489.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους κάθε χρόνο
Η ζέστη σκοτώνει ήδη περίπου 489.000 ανθρώπους κάθε χρόνο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αλλά ο πραγματικός φόρος αίματος θα μπορούσε να είναι υψηλότερος επειδή οι θάνατοι που σχετίζονται με τη ζέστη είναι τόσο δύσκολο να εντοπιστούν.
Οι θάνατοι μπορεί να αποδίδονται σε καρδιακές προσβολές ή εγκεφαλικά επεισόδια, χωρίς καμία αναφορά στο γεγονός ότι συνέβησαν κατά τη διάρκεια ενός καυτού κύματος καύσωνα. «Είμαστε απολύτως υποκαταμετρημένοι με σοβαρό τρόπο», δήλωσε ο Bharat Venkat, διευθυντής του UCLA Heat Lab.
Κάθε εβδομάδα του καλοκαιριού φέρνει περισσότερες ιστορίες ανθρώπων όπως ο υπερμαραθωνοδρόμος Philip Kreycik, του οποίου ο τραγικός, πρόωρος θάνατος θα μπορούσε να αποφευχθεί πλήρως.
Η ζέστη δεν έχει την αμβλεία δύναμη ενός τυφώνα, την καμένη γη μιας πυρκαγιάς ή τη σαρωτική καταστροφή μιας πλημμύρας . Όλα αυτά αφήνουν ένα ορατό και άμεσο ίχνος καταστροφής, καταστρέφοντας σπίτια, διαλύοντας δρόμους και ισοπεδώνοντας πόλεις.
Αντίθετα, η ζέστη είναι μια υφέρπουσα απειλή, ένα σταθερό βουητό στο παρασκήνιο. Η χειρότερη ζημιά της δεν είναι στις περιουσίες αλλά στο σώμα μας, είπε ο Venkat. Και είναι ένας «αόρατος, σιωπηλός δολοφόνος».
