Μπορεί τα χρήματα να μη φέρνουν την ευτυχία, όμως γιατί θέλουμε συνεχώς περισσότερα;
Ο σοφός λαός λέει πως «τα χρήματα δεν είναι το παν στη ζωή». Παρόλα αυτά είναι αλήθεια ότι πολλές φορές η ανάγκη για οικονομική ασφάλεια μας κατατρώει. Από την αρχαιότητα, το χρήμα έχει γίνει εμμονή. Σήμερα, επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μας και αυτό υπερβαίνει κατά πολύ τη διαχείριση των οικονομικών μας.
Σύμφωνα με την επιστήμη, τίποτα δεν διεγείρει τον εγκέφαλό μας περισσότερο από τα χρήματα. Με άλλα λόγια, το να βλέπεις τα χρήματα στον τραπεζικό σου λογαριασμό να αυξάνονται σε ενεργοποιεί, δημιουργώντας έναν μόνιμο κύκλο ευχαρίστησης και ανάγκης. Γιατί όμως αυτή η εμμονή με τα χρήματα; Τι μας ωθεί να θέλουμε όλο και περισσότερα;
Για να κατανοήσουμν αυτήν την περίπλοκη σχέση, το περιοδικό GQ τς Γαλλίας συμβουλεύτηκε δύο ειδικούς, την ψυχολόγο Emmanuelle Dobbelaere και τον ψυχαναλυτή Christian Richomme, ειδικευμένοι στις διαταραχές άγχους και εθισμού. Ένα από τα πρώτα πράγματα που προέκυψε από τη συνομιλία τους με την Emmanuelle Dobbelaere είναι η ιδέα ότι η σχέση μας με τα χρήματα συχνά καθορίζεται από τις προσωπικές μας εμπειρίες, ειδικά εκείνες που χαρακτηρίζονται από έλλειψη . «Συχνά, συνδέεται με την ανασφάλεια ή με τραύματα που σχετίζονται με την έλλειψη χρημάτων», υποστήριξε η ψυχολόγος.
Αυτή η ανάγκη για ασφάλεια γίνεται εμμονή όταν τα χρήματα γίνονται συνώνυμα με την προστασία από τους κινδύνους της ζωής. Οι άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει σε επισφαλείς συνθήκες, για παράδειγμα, αναπτύσσουν έναν μηχανισμό συσσώρευσης, συσσωρεύοντας αποταμιεύσεις πολύ πέρα από αυτό που είναι απαραίτητο από φόβο μήπως ξαναβρεθούν σε οικονομική αστάθεια . «Ξέρω κάποιον που είναι εκατομμυριούχος και συνεχίζει να μειώνει την κατανάλωση θέρμανσης», εξηγεί. Αυτό είναι το παράδοξο της εμμονής με το χρήμα: ακόμα και όταν έχεις αρκετά, ο φόβος να ξεμείνεις από αυτά παραμένει.
Ο Christian Richomme εξηγεί ότι αυτή η αδιάκοπη αναζήτηση χρημάτων μπορεί γρήγορα να γίνει εθισμός. «Το χρήμα δρα στον εγκέφαλο με παρόμοιο τρόπο με ένα φάρμακο, ενεργοποιώντας το κύκλωμα ανταμοιβής», παρατηρεί ο ψυχαναλυτής. Κάθε κέρδος, κάθε αύξηση, κάθε οικονομική ευκαιρία απελευθερώνει μια δόση ντοπαμίνης, τη διάσημη ορμόνη της ευχαρίστησης. Είναι ο ίδιος μηχανισμός που εκδηλώνεται σε εθισμούς όπως στον τζόγο. «Αυτό οδηγεί σε ψυχολογική εξάρτηση», τονίζει.
Ο κίνδυνος έγκειται στο γεγονός ότι τα χρήματα, σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι πλέον ένα απλό εργαλείο ή μέσο ανταλλαγής. Μετατρέπονται σε αναζήτηση προσωπικής επικύρωσης. Όσο περισσότερα κερδίζεις, τόσο περισσότερα θέλεις, λες και τα χρήματα μπορούν να λύσουν όλα σου τα προβλήματα. Τα χρήματα επίσης συχνά γίνονται υποκατάστατο της αυτοεκτίμησης.
Η Emmanuelle Dobbelaere τονίζει ότι ορισμένα άτομα αξιολογούν την προσωπική τους αξία με βάση τα χρήματα που κερδίζουν. «Ορισμένοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται την αξία τους με βάση τον τραπεζικό τους λογαριασμό», λέει. Αυτός ο μηχανισμός έχει συνήθως τις ρίζες του στην παιδική ηλικία, όταν μαθαίνουμε να συνδέουμε την υλική επιτυχία με την προσωπική επιτυχία. Εκείνοι που δεν έχουν λάβει αρκετή στοργή ή συναισθηματική έγκριση αναπτύσσουν τότε την ιδέα ότι ο πλούτος είναι ο μόνος δείκτης αξίας.
Δεν μπορούμε όμως να μιλήσουμε για εμμονή με τα χρήματα χωρίς να αναφέρουμε την επιρροή των social media και τη σύγχρονη καταναλωτική κουλτούρα. Ο Christian Richomme μας υπενθυμίζει ότι «η σημερινή κουλτούρα εκτιμά ιδιαίτερα την οικονομική επιτυχία, η οποία δημιουργεί έντονη κοινωνική πίεση». Διαφημίσεις, influencers και πολυτελείς «βιτρίνες»: όλα μας ενθαρρύνουν να πιστεύουμε ότι η ευτυχία βρίσκεται σε αυτό που κατέχουμε.
Πώς θα βγούμε λοιπόν από όλο αυτό; Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσουμε τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις που αποτελούν τη βάση της σχέσης μας με το χρήμα. Κατανοώντας από πού προέρχονται αυτά τα άγχη, θα μπορέσουμε να απενεργοποιήσουμε την υπερβολική σημασία που δίνουμε στα χρήματα. Είναι ακόμα σημαντικό να μάθουμε να βλέπουμε τα χρήματα για αυτό που πραγματικά είναι: ένα εργαλείο, όχι αυτοσκοπός.
