Το νέο στέλεχος βρίσκεται στο επίκεντρο του επιστημονικού ενδιαφέροντος, εντείνοντας την ανησυχία ενόψει της χειμερινής περιόδου έξαρσης των λοιμώξεων
Πρόσφατα, οι λοιμωξιολόγοι έκαναν γνωστή την ύπαρξη της XEC, μιας νέας μετάλλαξης της COVID-19, που εξαπλώνεται γρήγορα και, όπως όλα δείχνουν, θα απασχολήσει την προσοχή ειδικών και κοινού, καθώς δεν αποκλείεται να αποτελέσει σύντομα το κυρίαρχο στέλεχος κορωνοϊού παγκοσμίως. Η XEC, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Γερμανία τον Αύγουστο του 2024, αν και δεν διαφέρει δραστικά από τις άλλες κυκλοφορούσες παραλλαγές, παρουσιάζει ωστόσο ορισμένες διαφορές.
Τι πρέπει να γνωρίζουμε για τη νέα μετάλλαξη
Επίσημα, η XEC ταξινομείται ως «ανασυνδυασμένη παραλλαγή». Πρόκειται για μεταλλάξεις που εμφανίζονται φυσικά όταν ένα άτομο μολύνεται από δύο διαφορετικά στελέχη της COVID-19 ταυτόχρονα, επιτρέποντάς τους να ανταλλάξουν γενετικό υλικό. Η XEC είναι το αποτέλεσμα ανασυνδυασμού μεταξύ δύο στενά συνδεδεμένων παραλλαγών: της KS.1.1 και της KP.3.3. Και οι δύο γονικές παραλλαγές αποτελούν εξέλιξη του στελέχους JN.1, που αποτελούσε την κυρίαρχη παραλλαγή της COVID παγκοσμίως στις αρχές του 2024.
Η πρώτη αναφορά για την XEC έλαβε χώρα στη Γερμανία και, έκτοτε, εξαπλώθηκε σε 27 χώρες της Ευρώπης, της Βόρειας Αμερικής και την Ασίας, έχοντας καταγράψει περισσότερα από 600 κρούσματα. Οι επιστήμονες παρακολουθούν αυτά τα κρούσματα χρησιμοποιώντας το GISAID, μια δημόσια βάση δεδομένων, που αποθηκεύει τις γενετικές αλληλουχίες του ιού. Ωστόσο, ο πραγματικός αριθμός των κρουσμάτων ενδέχεται να είναι υψηλότερος, ιδίως σε χώρες που δεν πραγματοποιούν συχνά γενετική αλληλουχία δειγμάτων COVID.
Παγκόσμια εξάπλωση και ανάπτυξη
Από τις 18 Σεπτεμβρίου 2024, οι χώρες με τον υψηλότερο αριθμό ταυτοποιημένων κρουσμάτων XEC είναι:
- Ηνωμένες Πολιτείες: 118 περιπτώσεις
- Γερμανία: 92 περιπτώσεις
- Ηνωμένο Βασίλειο: 82 περιπτώσεις
- Καναδάς: 77 περιπτώσεις
- Δανία: 61 περιπτώσεις
Όπως αναφέρoυν σε σχετικό άρθρο στο The Conversation ο Richard Orton, Ερευνητικός συνεργάτης βιοπληροφορικής και ο Wilhelm Furnon, συνεργάτης μεταδιδακτορικής έρευνας στην ιολογία από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης, στη Γερμανία η XEC αποτελεί περίπου το 13% των περιπτώσεων COVID, στο Ηνωμένο Βασίλειο το 7% και στις ΗΠΑ κάτω από το 5%. Αν και εξακολουθεί να αποτελεί μειοψηφική παραλλαγή, η XEC εξαπλώνεται ταχύτερα από άλλες, γεγονός που υποδηλώνει ότι, τους επόμενους μήνες, μπορεί να ξεπεράσει τα σημερινά κυρίαρχα στελέχη, όπως το KP.3.1.1 (επικρατεί στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική) και το KP.3.3 (κυρίαρχο στην Ασία).
Τι είναι αυτό που κάνει την XEC να ξεχωρίζει;
Η XEC μοιράζεται μεγάλο μέρος του γενετικού της υλικού με τα μητρικά του στελέχη, KS.1.1 και KP.3.3, καθώς και με άλλες παραλλαγές που προέρχονται από το στέλεχος JN.1. Ένας λόγος για την ταχεία εξάπλωση αυτής της μετάλλαξης είναι ότι αποτελεί τον μοναδικό συνδυασμό δύο μεταλλάξεων: της T22N από το KS.1.1 και της Q493E από το KP.3.3. Και οι δύο μεταλλάξεις επηρεάζουν την πρωτεΐνη ακίδα του ιού, το τμήμα δηλαδή που συνδέεται με τα ανθρώπινα κύτταρα, επιτρέποντάς του να εισέλθει και να πολλαπλασιαστεί. Αν και ο αντίκτυπος της μετάλλαξης T22N στη μετάδοση και τον πολλαπλασιασμό του ιού είναι ακόμη ασαφής, θα μπορούσε να συμβάλει στο πλεονέκτημα ανάπτυξης που φαίνεται να έχει η XEC.
Πόσο απειλητική για την υγεία είναι η XEC;
Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν δεδομένα από ασθενείς ή εργαστηριακά πειράματα που να επιβεβαιώνουν αν η XEC προκαλεί πιο σοβαρή ασθένεια από τις προηγούμενες παραλλαγές. Με βάση τις γενετικές ομοιότητές της με άλλα στελέχη, εκτιμάται ότι θα προκαλέσει συμπτώματα τυπικά της COVID-19, όπως υψηλό πυρετό, πονόλαιμο, βήχα, πονοκεφάλους, πόνους στο σώμα και κόπωση. Δεδομένου ότι πλησιάζει ο χειμώνας, αναμένεται να σημειωθεί αύξηση των λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος, λόγω του ψυχρότερου καιρού. Ωστόσο, οι ειδικοί τονίζουν ότι αυτές οι εποχιακές εξάρσεις δεν θα πρέπει απαραίτητα να αποδοθούν αποκλειστικά στην XEC.
Τι εκτιμούν οι ειδικοί για το μέλλον των μεταλλάξεων
Η XEC είναι μόνο μία από τις πολλές παραλλαγές της COVID που παρακολουθούν οι επιστήμονες, καθώς ο ιός συνεχίζει να εξελίσσεται. Οι ανασυνδυασμένες παραλλαγές δεν είναι καινούργιο φαινόμενο: Το 2023, η ανασυνδυασμένη παραλλαγή XBB ήταν κυρίαρχη παγκοσμίως. Ταυτόχρονα, παρακολουθούνται κι άλλες στενά συνδεδεμένες παραλλαγές, όπως η MV.1 (η οποία περιέχει επίσης τη μετάλλαξη T22N), που ανιχνεύθηκε για πρώτη φορά στην Ινδία τον Ιούνιο και εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς, γεγονός που κάνει τους ειδικούς να πιστεύουν ότι πιθανώς θα απασχολήσει ιδιαίτερα στο άμεσο μέλλον.
Καθώς η COVID-19 συνεχίζει να εξελίσσεται, δεν αποκλείεται η XEC να αποτελέσει την κυρίαρχη μετάλλαξη παγκοσμίως. Εξίσου πιθανό είναι, όμως, να ξεπεραστεί ή να αντικατασταθεί από άλλη παραλλαγή. Οι ειδικοί τονίζουν ότι τα τρέχοντα εμβόλια και τα συστήματα επιτήρησης παραμένουν κρίσιμα για τον μετριασμό των επιπτώσεων του ιού, ειδικά ενόψει της εποχικής έξαρσης που βρίσκεται προ των πυλών.
