Του Αθανάσιου Κατσίμπελη*
Το δημοψήφισμα είναι μορφή άμεσης δημοκρατίας, στο πλαίσιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Διενεργείται σε πολλές δημοκρατικές χώρες, κυρίως, με πρωτοβουλία των οργάνων της πολιτείας αλλά και ομάδων πολιτών, προκειμένου το εκλογικό σώμα με την ψήφο του να εγκρίνει ή να απορρίψει ένα ζήτημα μείζονος σημασίας.
Το πρώτο δημοψήφισμα έγινε στη Μασαχουσέτη το 1778 για την έγκριση από τους κατοίκους της πολιτείας αυτής του Αμερικανικού Συντάγματος. Στη συνέχεια υιοθετήθηκε από τη Γαλλία, κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, και την Ελβετία, όπου οργανώθηκε συστηματικά η άσκησή του με το Σύνταγμα του 1848. Μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο θεσμός του δημοψηφίσματος καθιερώθηκε στα Συντάγματα πολλών χωρών του κόσμου. Στην Ελλάδα το δημοψήφισμα θεσμοθετήθηκε για πρώτη φορά στο Σύνταγμα του 1927 (άρθρο 125 παρ. 2) και αφορά το συνταγματικό δημοψήφισμα. Στη χώρα μας που γέννησε την άμεση Δημοκρατία έχουν γίνει συνολικά επτά δημοψηφίσματα σ’ ένα διάστημα 54 ετών (1920-1974), όπου κυριαρχούσε το πολιτειακό ζήτημα (βασιλευομένη ή αβασίλευτη δημοκρατία). Τα έξι δημοψηφίσματα αφορούσαν το πολιτειακό και το ένα την έγκριση Συντάγματος. Μάλιστα, τα τρία από τα επτά δημοψηφίσματα διενεργήθηκαν από δικτατορικές κυβερνήσεις.
Η λεγόμενη «Μεταπολίτευση» γεννήθηκε το 1974 με ένα δημοψήφισμα αυτό της 8ης Δεκεμβρίου 1974. Από τότε όμως το πολιτικό μας σύστημα και το πολιτικό προσωπικό της χώρας μας τα αποφεύγει συστηματικά τα δημοψηφίσματα. Ιδιαίτερα δε αποφεύγει τα δημοψηφίσματα που μπορούν να προκληθούν με πρωτοβουλία των πολιτών καθώς αυτά δεν προβλέπονται!!
3.000.000 υπογραφές συγκέντρωσε η Εκκλησία το 2000 ζητώντας δημοψήφισμα και αυτό δεν έγινε καθώς δεν προβλεπόταν από το Σύνταγμα!!
Με δημοψήφισμα λοιπόν ξεκίνησε και με δημοψήφισμα τελειώνει “η εποχή της Μεταπολίτευσης”.Μια εποχή που διέρκεσε 41 χρόνια και τελείωσε προχθές, όταν ο 41χρονος Πρωθυπουργός της Ελλάδας ανακοίνωσε πως θα προχωρήσει η κυβέρνηση σε δημοψήφισμα με το ερώτημα της αποδοχής ή όχι της συμφωνίας που μας πρότειναν εκβιαστικά οι “θεσμοί”.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό που ο λαός θα ερωτηθεί ξανά καθώς μας είχαν ξεχάσει οι πολιτικοί μας να μας ρωτάνε για σοβαρά εθνικά θέματα. Δεν μας ρώτησαν για πολλά….
Μας ζητάνε όμως την Κυριακή 5 Ιουλίου να αποφασίσουμε με την ψήφο μας εάν πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην Ευρωομάδα της 25/6/2015 και αποτελείται από 2 έγγραφα, τα οποία συγκροτούν την πρόταση επί της οποίας προτείνεται το δημοψήφισμα: το πρώτο έγγραφο τιτλοφορείται «Reforms for the completion of the Current Program and Beyond» (Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού) και το δεύτερο «Preliminary Debt sustainability analysis» (προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας χρέους).
Δυστυχώς ο λαός μας αντί αν ερωτηθεί και το 1974 αλλά και σήμερα για το αν επιθυμεί ένα νέο Σύνταγμα και να κληθεί να το διαμορφώσει, είχε ερωτηθεί τότε για το αν επιθυμεί Βασιλευόμενη ή Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία και ερωτάται σήμερα ξανά με ένα ασαφές ερώτημα, που η πολιτική τάξη μπορεί να το ερμηνεύσει μετά όπως θέλει…ως βούληση του ελληνικού λαού.
Μπορεί δηλαδή με την ψήφο μας την άλλη Κυριακή που προφανώς θα είναι ΟΧΙ να στείλουμε λάθος μήνυμα στο πολιτικό μας προσωπικό για το τι σημαίνει αυτό το ΟΧΙ.
Το βέβαιο είναι πως θα δώσουμε με το ΟΧΙ τη δυνατότητα στην κυβέρνησή μας να διαπραγματευτεί ένα καλύτερο ΝΑΙ αλλά μπορεί και να μην εξελιχθούν έτσι τα πράγματα...
Σύμφωνα με το Σύνταγμά μας προβλέπονται μόνο δύο τύποι δημοψηφίσματος. Το πρώτο αφορά κρίσιμο εθνικό θέμα, σχετικό με την εξωτερική πολιτική και την εθνική άμυνα. Για τη διεξαγωγή του απαιτείται πρόταση της κυβέρνησης και απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας των βουλευτών.
Ο άλλος τύπος δημοψηφίσματος κατοχυρώθηκε στην αναθεώρηση του 1985/1986. Αφορά ψηφισμένο νομοσχέδιο, που ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, με εξαίρεση τα δημοσιονομικά. Για την προκήρυξή του απαιτείται πρόταση των 2/5 και αποδοχή της από τα 3/5 (δηλαδή 180 ψήφους) του συνόλου του βουλευτών.
Πέρσι το καλοκαίρι στη σχετική συνεδρίαση της βουλής για το δημοψήφισμα που θα γινόταν για τη μικρή ΔΕΗ τα κόμματα της αντιπολίτευσης, το καθένα με τη δική του πρόταση δεν είχαν ζητήσει δημοψήφισμα με μία κοινή πρόταση και δεν υπερασπίστηκαν την ενότητα των προτάσεών τους, γελοιοποιώντας ακόμη περισσότερο την συνταγματική διαδικασία του άρ. 44 και αποδεικνύοντας για μία ακόμη φορά πόσο αναχρονιστική είναι η διάταξη του άρ. 44 του Συντάγματος η οποία εξαρτά την διεξαγωγή δημοψηφίσματος μόνο από τους βουλευτές και όχι από τους ίδιους τους πολίτες, όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες και όπως θα έπρεπε να συμβαίνει στη χώρα που γέννησε τη Δημοκρατία.Για άλλη μία φορά οι Έλληνες πολίτες όπως όλα αυτά τα μνημονιακά και μή χρόνια είχαν τεθεί στο περιθώριο των κρίσιμων πολιτικών αποφάσεων.
Πότε άραγε οι πολίτες θα αποκτήσουν το δικαίωμα να αποφασίζουν για κρίσιμα θέματα άμεσα; Θα συνεχίσουν να τους εμπαίζουν μέχρι να αποκτήσουν το δικαίωμα να προκηρύσσουν οι ίδιοι δημοψήφισμα για θέσπιση ή κατάργηση νόμου ή και αλλαγή του Συντάγματος με την συλλογή υπογραφών;
Αυτό που θα πρέπει να ανησυχήσει τους ευκαιριακούς κάθε φορά υπέρμαχους του Δημοψηφίσματος είναι πως ο λαός τούτη τη φορά ίσως συνειδητοποίησε πως θέλει να αποφασίζει μόνος του για πολλά θέματα και όχι μόνο για όσα οι πολιτικοί του ορίζουν κάθε φορά. Και ποιος δεν σκέφτηκε παρακολουθώντας τις συζητήσεις στη Βουλή το πόσο διαφορετικά θα ήταν τα πράγματα αν ουσιώδεις θεσμικές αλλαγές συζητιούνταν από τα κόμματα αντί για ανούσιες διαφοροποιήσεις και σόου «θερινής νυκτός» μέσα στο κοινοβούλιο;
Ο πόλεμος που ζούμε σήμερα ξεκίνησε το 2007.Το 2009 μπορούσε να ειπωθεί το ΟΧΙ.Το είπαμε τότε λίγοι.Σήμερα το ΟΧΙ είναι σημαντικό να ειπωθεί αλλά δεν θα είναι το ΟΧΙ του 2009 γιατί εν τω μεταξύ έχει ισοπεδώσει την Ελλάδα.Τα μεγάλα ΟΧΙ πρέπει να λέγονται στην ώρα τους.Τα ετεροχρονισμένα ΟΧΙ μακάρι να είναι μεγάλα ΟΧΙ χωρίς καταστροφικές συνέπειες για τα παιδιά μας.Ο λαός μας έχει μια εβδομάδα να καταλάβει το διακύβευμα του δημοψηφίσματος και να αποφασίσει για το μέλλον των παιδιών του.
Η Μεταπολίτευση τελειώνει με δημοψήφισμα.Είμαστε ΕΥΡΩΠΑΪΣΤΕΣ, αλλά υποφέρουμε από τη ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ κατοχή.Λέμε ΝΑΙ στην ΕΥΡΩΠΗ του ΚΑΡΑΜΑΝΛΗ . Λέμε ΟΧΙ στην ΕΥΡΩΠΗ του ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ.Εκ τούδε ας το γνωρίζουν οι πολιτικοί μας πως κάθε συμφωνία θα απαιτούμε να επικυρώνεται με δημοψήφισμα.
Έχουν δίκιο αυτοί που υποστηρίζουν πως η ιστορία της Πατρίδας μας γράφεται από μεγάλα ΟΧΙ αλλά σημασία έχει και το χρονικό σημείο που ειπώθηκαν αυτά τα ΟΧΙ. Αν υποθέσουμε πως η χώρα μας έχει εμπλακεί σε μια πολεμική διαδικασία από το 2009 καλώς ή κακώς επιλέξαμε τότε συμμάχους. Υιοθετήσαμε τότε εκπροσωπούμενοι από μια νόμιμα εκλεγμένη και με νωπή λαϊκή εντολή κυβέρνηση τη λύση του ΝΑΙ ΣΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ με τους όρους που μας το έδωσαν σαν σανίδα σωτηρίας. Επικυρώσαμε στη συνέχεια την επιλογή αυτή με την επιλογή των Μνημονιακών Υποψηφίων Δημάρχων και Περιφερειαρχών στις εκλογές του 2010 που είχε τεθεί το δίλλημα Μνημόνιο ή ΟΧΙ.
Επιλέξαμε στρατόπεδο και συμμάχους σαν λαός με δημοκρατικές διαδικασίες. Κι ενώ ο πόλεμος αυτός βρίσκεται σε εξέλιξη πόσο εύκολο είναι να αλλάξουμε στρατόπεδο για να πάμε στο αντίπαλο στρατόπεδο που δεν υπάρχει;
Φαντάζεστε τον Μεταξά να έλεγε ΝΑΙ στους Ιταλούς το 1940; Να είχαν καταλάβει τη χώρα, να διόριζαν μια νόμιμη κυβέρνηση με την έγκριση του ελληνικού λαού και κατόπιν η κυβέρνηση αυτή ενώ οι Γερμανοί ανενόχλητοι έκαναν προέλαση στη Ρωσία αφού δεν τους είχε πιάσει Χειμώνας να αποφάσιζαν να πουν ΟΧΙ στους Γερμανούς Εθνικοσοσιαλιστές εκείνη τη χρονική στιγμή και ΝΑΙ στους Συμμάχους της ΑΝΤΑΝΤ.
Ποιος θα πλήρωνε την αλλαγή στάση της κυβέρνησης αυτής εν μέσω πολέμου; Ακόμα κι αν το ΟΧΙ ήταν σωστό ηθικά θα ήταν η σωστή πολιτική απόφαση εκείνη τη στιγμή;
Παραφράζοντας λοιπόν τους στίχους του Καβάφη όταν έρχεται η Ημέρα να πεις το Μεγάλο ΝΑΙ ή το Μεγάλο ΟΧΙ πρέπει να το πεις την Πρώτη Ημέρα. Φανερώνεται αμέσως όποιος το ‘χει έτοιμο μέσα του το Ναι και το είχε προετοιμάσει με λεπτομέρεια για να το πει. Ο αρνηθείς κι αν μετανιώνει οφείλει να πορευτεί (έστω προσωρινά) στο ΝΑΙ για να έχει την ελπίδα να το αλλάξει ή να το τροποποιήσει την κατάλληλη στιγμή.
ΟΧΙ ΣΤΟ ΜΝΗΜΟΝΙΟ, ΒΕΒΑΙΩΣ ΟΧΙ ΣΤΟ ΚΑΘΕ ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΤΑ ΑΝΤΙΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΜΕΤΡΑ ΤΟΥ ΑΛΛΑ…. ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΟΧΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΛΕΓΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΩΡΑ ΤΟΥΣ!!
ΑΣ ΕΛΠΙΣΟΥΜΕ ΤΟ ΟΧΙ ΜΑΣ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΜΕΓΑΛΟ ΟΣΟ ΝΑ ΕΠΑΝΑΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΙΣ ΑΞΙΕΣ ΤΗΣ ΚΙ ΕΜΑΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ!!
*Δάσκαλος- Μ.Ed, Νομικός
