Κάποιοι από εμάς στην Ελλάδα,αποφεύγουν συστηματικά να διαβάζουν ειδήσεις, ενώ άλλοι διαβάζουν πολύ. Οι δεύτεροι θέλουν πληθώρα διαδικτυακών πηγών και χρησιμοποιούν πολύ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις πλατφόρμες ανταλλαγής προσωπικών μηνυμάτων για να μοιραστούν με τους φίλους τους και να σχολιάσουν ειδήσεις.
Η φετινή έρευνα του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας (#DNR2019), η μεγαλύτερη διεθνής έρευνα για τις ψηφιακές ειδήσεις, που το 2019 περιλαμβάνει 38 χώρες, δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα και αποτυπώνει ενδιαφέροντα στοιχεία για το πώς οι χρήστες του διαδικτύου έρχονται σε επαφή με τις ειδήσεις και πώς τις καταναλώνουν.
Ειδικό κεφάλαιο αποτελεί φέτος η άνοδος του λαϊκισμού στον δυτικό κόσμο -με πολύ υψηλά ποσοστά και στην Ελλάδα- και η επίδρασή του στη χρήση των ΜΜΕ.
Τα γενικά βασικά συμπεράσματα της έρευνας, για το σύνολο των 38 υπό έρευνα χωρών, είναι:
Οι εφαρμογές ανταλλαγής ιδιωτικών μηνυμάτων και των Ομάδων (Groups) του Facebook, αναδεικνύονται ως όλο και πιο σημαντικός τρόπος συζήτησης γύρω από τις ειδήσεις. Το WhatsApp χρησιμοποιείται πάρα πολύ για ειδήσεις σε χώρες όπως η Βραζιλία (53%) και η Νότια Αφρική (49%), κάτι που κάνει αυτές τις χώρες πιθανόν πιο ευάλωτες στη διάδοση παραπληροφόρησης.
Ποσοστό 16% των ερωτώμενων πληρώνει για ειδήσεις στο διαδίκτυο σε χώρες όπως ΗΠΑ (27%), στη Σουηδία (34%) και η Νορβηγία, αλλά αυτές αποτελούν εξαίρεση όλο και περισσότεροι εκδότες υιοθετούν συνδρομητικά μοντέλα, αλλά οι καταναλωτές είναι διστακτικοί στο να πληρώσουν.
Τα υψηλότερα ποσοστά λαϊκισμού καταγράφονται στην Ανατολική και στη Νότια Ευρώπη, αλλά παραμένει ασαφές το πώς αυτό το φαινόμενο επηρεάζει τη χρήση των ΜΜΕ.
Αυξάνεται η χρήση των podcast (προηχογραφημένη ραδιοφωνική εκπομπή για το διαδίκτυο). Περισσότερο από το ένα τρίτο του συνόλου των ερωτηθέντων (36%) δηλώνουν ότι έχουν χρησιμοποιήσει τουλάχιστον ένα podcast τον τελευταίο μήνα, αλλά το ποσοστό φτάνει το 50% για τους κάτω των 35 ετών. Το κινητό τηλέφωνο είναι η συσκευή που χρησιμοποιείται περισσότερο (55%) για την ακρόασή τους.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, σύμφωνα με την έρευνα του Ινστιτούτου Reuters, το ενημερωτικό οικοσύστημα χαρακτηρίζεται από τον κατακερματισμό της διαδικτυακής αγοράς ΜΜΕ, τις αλλαγές και την πόλωση στο τηλεοπτικό τοπίο και στην μακροχρόνια κρίση του έντυπου Τύπου.
Σχεδόν όλοι πια (92%) διαβάζουν ειδήσεις στο διαδίκτυο, και για πρώτη φορά τα κινητά τηλέφωνα καταγράφονται ως εξίσου δημοφιλής με τους υπολογιστές συσκευή για την κατανάλωση ειδήσεων (65%). Αλλά μόνο το 7% των ερωτηθέντων πλήρωσαν τον τελευταίο χρόνο για να έχουν πρόσβαση σε ειδήσεις.
Η χώρα μας διατηρεί ένα από τα υψηλότερα ποσοστά χρήσης μέσων κοινωνικής δικτύωσης (67%) για πρόσβαση στις ειδήσεις και έναν από τους χαμηλότερους δείκτες εμπιστοσύνης των χρηστών στις ειδήσεις (27%, γενικά, που φτάνει στο 35% για ειδήσεις μέσω μηχανών αναζήτησης). Υπερβαίνουμε, επίσης, το μέσο όρο ειδησεογραφικών πηγών που χρησιμοποιούν οι αναγνώστες ανά τον κόσμο, δηλώνοντας πρόσβαση σε τουλάχιστον 5 πηγές τη βδομάδα. Το συγκεκριμένο στοιχείο αποδίδεται στην ευρεία χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η οποία εκθέτει τους χρήστες περισσότερο σε τυχαίες ειδήσεις/πηγές που μοιράζονται οι διαδικτυακοί φίλοι τους.
Δημοφιλέστερα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τον διαμοιρασμό και τη συζήτηση των ειδήσεων παραμένουν το Facebook (58%) και το YouTube (36%). Ακολουθούν, για την ίδια χρήση, σημειώνοντας άνοδο σε σχέση με πέρσι, οι εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων Facebook Messenger (25%) και Viber (17%) -τα ποσοστά των οποίων είναι τα υψηλότερα από κάθε άλλη χώρα. Έπονται το Instagram (15%), επίσης σε άνοδο, και το Twitter (12%).
Για τα ευρήματα που αφορούν τη χώρα μας, μίλησε στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Αντώνης Καλογερόπουλος, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Ινστιτούτου Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας, στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, και μέλος της ερευνητικής ομάδας του DNR.
Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Αντώνη Καλογερόπουλου στην Αγγελική Μπούμπουκα:
Ερ.: Ποιες τάσεις δείχνουν να διαμορφώνονται, να επιμένουν διαχρονικά ή να υποχωρούν σε σχέση με την ενημέρωση στην Ελλάδα; Είναι κάποιες που σας ανησυχούν ή που σας κάνουν να αισιοδοξείτε;
Απ.: Η Ελλάδα είναι μια ιδιαίτερη περίπτωση στην έρευνά μας. Παρατηρούμε πολύ χαμηλή εμπιστοσύνη στα MME, εκτεταμένη χρήση των social media για ενημέρωση, και ένα μεγάλο ποσοστό που αποφεύγει να διαβάσει ειδήσεις. Ταυτόχρονα, έχουμε ένα κοινό που ενημερώνεται από πολλά μέσα και σχολιάζει/συζητά συχνά ειδήσεις στα social media. Το δεύτερο κοινό είναι πολιτικοποιημένο και συχνά πολωμένο.
Ερ.: Η διαχρονική απροθυμία του κοινού στην Ελλάδα να πληρώσει για ειδήσεις και η εξάρτηση από τα social media για την ενημέρωση, εκτιμάτε ότι συνδέεται κυρίως με την κρίση αξιοπιστίας τους ή και με την αναπαραγωγή αποτυχημένων επιχειρηματικών μοντέλων;
Απ.: Δεν υπάρχει κουλτούρα πληρωμών για ειδήσεις στο διαδίκτυο στην Ελλάδα. Δεν υπάρχουν βέβαια και αρκετά μέσα ενημέρωσης πίσω από paywall. Στην Ελλάδα κυριαρχεί εδώ και δύο δεκαετίες η αντίληψη πως το περιεχόμενο που καταναλώνουμε στο διαδίκτυο (ειδήσεις, ταινίες, μουσική) είναι δωρεάν. Η αντίληψη αυτή έχει αρχίσει να κάμπτεται ως προς το ψυχαγωγικό περιεχόμενο, αλλά για τις ειδήσεις η αλλαγή θα είναι πιο δύσκολη δεδομένης και της γενικευμένης δυσπιστίας προς τα μέσα ενημέρωσης αλλά και επειδή υπάρχουν πάρα πολλά μέσα ενημέρωσης που προσφέρουν το περιεχόμενό τους δωρεάν.
Ερ.: Βλέπουμε την Ελλάδα πρώτη σε ποσοστά στη χρήση κάποιων πλατφορμών ανταλλαγής μηνυμάτων (messaging apps), ειδικά τα Messenger (του Facebook) & Viber. Αφορά συγκεκριμένες ομάδες κοινού; Φαίνεται να λειτουργεί ως μια ευκαιρία για τα ΜΜΕ ή για όσους θέλουν να τα παρακάμψουν;
Απ.: Στην Ελλάδα όπως και σε πολλές χώρες ανεβαίνει η χρήση των messaging apps για ενημέρωση (σχολιασμό ειδήσεων, ανταλλαγή λινκ). Η άνοδος των ιδιωτικών κοινωνικών δικτύων έχει να κάνει με την δυσκολία αρκετών χρηστών του Facebook να εκφραστούν μπροστά στις επαφές τους που περιλαμβάνουν συγγενείς, γνωστούς, και συναδέλφους. Τα messaging apps τους δίνουν την δυνατότητα να προσαρμόσουν τα μηνύματά τους στο κοινό που απευθύνονται. Αυτό συμβαίνει κυρίως για ευαίσθητο περιεχόμενο όπως οι πολιτικές ειδήσεις.
Ερ.: Το DNR19 εστιάζει στην επίδραση του λαϊκισμού στα ΜΜΕ. Τι διαπιστώνετε για την Ελλάδα, για την οποία επισημαίνετε και ιδιαίτερη πολιτική πόλωση;
Απ.: Φέτος συμπεριλάβαμε ερωτήσεις στην έρευνά μας που εξετάζουν τα ποσοστά λαϊκισμού σε αρκετές χώρες. Η Ελλάδα είναι στις πρώτες θέσεις με περίπου 7 στους 10 ερωτώμενους να συμφωνούν με λαϊκίστικες απόψεις. Οι πιο λαϊκιστές ερωτώμενοι του δείγματος σε όλες τις χώρες του δείγματος ήταν πιο πιθανό να χρησιμοποιούν Facebook για την ενημέρωσή τους αλλά και να σχολιάζουν κάτω από ειδήσεις. Και οι δύο αυτές οι τάσεις είναι αρκετά διαδεδομένες στην Ελλάδα.
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ - TheTOC.gr - Φωτογραφία από Pexels από το Pixabay
