Στα χαρτιά μένει δύο χρόνια μετά την ψήφισή της η πολυδιαφημισμένη από την κυβέρνηση υποχρεωτική στείρωση των ζώων συντροφιάς, η οποία αν και έχει θεσμοθετηθεί από το 2021, ουσιαστικά έχει «παγώσει» αφού ούτε το Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς (ΕΜΖΣ) είναι έτοιμο, ούτε είχε αποσαφηνιστεί έως τώρα η διαδικασία για τη λειτουργία του Εργαστηρίου Φύλαξης και Ανάλυσης Γενετικού Υλικού Ζώων Συντροφιάς (ΕΦΑΓΥΖΣ) για όσους αποφασίσουν να μη στειρώσουν τα ζώα τους.
Πρόσφατα ο αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών, Στέλιος Πέτσας υπέγραψε την απόφαση για τον καθορισμό της διαδικασίας και των λεπτομερειών για την αποστολή δείγματος γενετικού υλικού του ζώου συντροφιάς στο εργαστήριο του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών (ΙΙΒΕΑΑ). Με αυτήν ανοίγει ο δρόμος στην πράξη για τη δημιουργία της βάσης DNA των ζώων.
Υπενθυμίζεται ότι βάσει του ισχύοντος νόμου, ο ιδιοκτήτης σκύλου ή γάτας που δεν επιθυμεί να στειρώσει το ζώο του υποχρεούται να αποστείλει δείγμα γενετικού υλικού (DNA) του ζώου του στο ΕΦΑΓΥΖΣ. Η συλλογή δείγματος γενετικού υλικού, η αποστολή του και η καταγραφή στο Εθνικό Μητρώο γίνονται αποκλειστικά από κτηνίατρο, μέλος του Πανελλήνιου Κτηνιατρικού Συλλόγου, που έχει άδεια άσκησης επαγγέλματος του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και είναι πιστοποιημένος χρήστης του Μητρώου.
Προκύπτει, πάντως, ότι η σπουδή της μεταφοράς της αρμοδιότητας των ζώων συντροφιάς από το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης στο υπουργείο Εσωτερικών χωρίς να έχει προηγηθεί η απαραίτητη προετοιμασία, δεν μπορεί να υποστηριχτεί πλήρως καθώς το Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς έχει ελάχιστα προχωρήσει. Η σχετική σύμβαση της Κοινωνίας της Πληροφορίας με την ανάδοχο για το έργο των 2,48 εκ. ευρώ, υπεγράφη μόλις τον περασμένο Ιανουάριο και έως σήμερα δεν έχει παραδοθεί ούτε ένα από τα υπομητρώα. Αποτέλεσμα είναι να χρησιμοποιείται η υφιστάμενη από το παρελθόν βάση δεδομένων του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, η οποία επελέγη να μην αναβαθμιστεί, αλλά να «ξαναχτιστεί» από την αρχή μια αρκετά κοστοβόρα νέα πλατφόρμα.
Αν και ο κ. Πέτσας σε μία από τις τελευταίες του εμφανίσεις στη Βουλή είχε πει ότι ορισμένα τμήματα του έργου θα είναι έτοιμα τους προσεχείς μήνες, η συνολική διάρκεια της σύμβασης έχει οριστεί σε 1,5 χρόνο με δυνατότητα μάλιστα παράτασης κατά 50%.
Να σημειωθεί ότι το Εθνικό Μητρώο Ζώων Συντροφιάς προβλέπεται να υποστηρίξει και το μέτρο των υποχρεωτικών στειρώσεων, το οποίο πηγαίνει από παράταση σε παράταση και πρακτικά βρίσκεται σε αναστολή.
Ωστόσο η λειτουργία του Εργαστηρίου Εξέτασης γενετικού υλικού αναμένεται να «ξεκλειδώσει» την εφαρμογή και αυτού του μέτρου.
Τι ορίζει η νομοθεσία για τα ζώα συντροφιάς
Υπενθυμίζεται ότι ο ισχύων νόμος προβλέπει ότι ο ιδιοκτήτης ζώου συντροφιάς οφείλει να στειρώσει το δεσποζόμενο ζώο εφόσον είναι σκύλος ή γάτα, εντός 6 μηνών από την απόκτησή του εφόσον το ζώο είναι άνω του ενός έτους. Σε περίπτωση απόκτησης ζώου κάτω του ενός έτους, η στείρωση θα πρέπει να γίνει μέσα στους έξι πρώτους μήνες από τη συμπλήρωση του πρώτου έτους.
Εάν ο ιδιοκτήτης του ζώου επιλέξει να μην το στειρώσει, θα πρέπει υποχρεωτικά να αποστείλει δείγμα γενετικού υλικού (DNA) στο Εργαστήριο Φύλαξης και Ανάλυσης Γενετικού Υλικού Ζώων Συντροφιάς. Για την ίδρυση και την έναρξη λειτουργίας του Εργαστηρίου, το Ιδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών λαμβάνει εφάπαξ επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό ύψους έως 2 εκατομμυρίων ευρώ.
Ο νόμος προβλέπει την επιβολή προστίμου ύψους 1.000 ευρώ σε περίπτωση που ιδιοκτήτης παραλείψει να προχωρήσει σε στείρωση του ζώου ή να αποστείλει γενετικό υλικό. Στον ιδιοκτήτη εκτός του προστίμου, χορηγείται τρίμηνη προθεσμία για να προβεί στη στείρωση ή την αποστολή δείγματος γενετικού υλικού του ζώου. Σε περίπτωση που και αυτή η προθεσμία παρέλθει άπρακτη, επιβάλλεται εκ νέου το πρόστιμο.
Έως τώρα η εν λόγω διάταξη παραμένει ανενεργή παρόλο που αρχικώς προβλεπόταν η υποχρέωση να ξεκινήσει από τον Μάρτιο του 2022 και τα πρόστιμα να αρχίσουν να επιβάλλονται από τον Σεπτέμβριο του 2022.
Πως θα γίνεται η αποστολή γενετικού υλικού
Η νομοθεσία προβλέπει τη διατήρηση του γενετικού υλικού κάθε ζώου στη βάση για διάστημα 12 ετών. Στόχος του μέτρου είναι η σταδιακή διαχείριση και μείωση του πληθυσμού των αδέσποτων ζώων, τα οποία σήμερα υπολογίζονται σε περίπου 3 εκατομμύρια και η αποφυγή της εγκατάλειψής τους μέσω της ταυτοποίησης των γεννητόρων τους. Ουσιαστικά το δείγμα των αστείρωτων δεσποζόμενων ζώων θα συντηρείται στο Εργαστήριο για μια 12ετία ώστε όταν βρίσκονται εγκαταλελειμμένα ή κακοποιημένα κουτάβια και γατάκια να μπορούν να αντιστοιχιστούν με τους τετράποδους γονείς τους και η Πολιτεία να οδηγηθεί στον ιδιοκτήτη που τα εγκατέλειψε ή τα κακοποίησε.
Για τη λήψη, καταχώριση και διατήρηση του γενετικού υλικού υποβάλλεται εφάπαξ από τον ιδιοκτήτη του ζώου συντροφιάς ηλεκτρονικό παράβολο ύψους 150 ευρώ για κάθε ζώο συντροφιάς. Ο ιδιοκτήτης είναι υποχρεωμένος να καταβάλει στον κτηνίατρο, επιπλέον, και τα έξοδα αποστολής του δείγματος γενετικού υλικού, τα οποία σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να υπερβαίνουν τα 10 ευρώ.
Οι ιδιοκτήτες σκύλων που χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για φύλαξη ποιμνίων (ποιμενικών) απαλλάσσονται από την υποχρέωση καταβολής του παραβόλου.
Οπως ορίζει η πρόσφατη απόφαση, η συγκέντρωση, η φύλαξη, η επεξεργασία, η ανάλυση και η φύλαξη γενετικού υλικού ζώων συντροφιάς και ιδίως σκύλων και γατών γίνεται από το ΕΦΑΓΥΖΣ, το οποίο συνεργάζεται με όλους τους αρμόδιους φορείς για την προαγωγή της ευζωίας των ζώων συντροφιάς, καθώς και με τα όργανα ελέγχου για την ταυτοποίηση γεννητόρων εγκαταλελειμμένων, νεκρών ή κακοποιημένων ζώων. Το ΕΦΑΓΥΖΣ μπορεί να συνεργάζεται με πιστοποιημένα ερευνητικά κέντρα της Ελλάδας ή του εξωτερικού για την επίτευξη των σκοπών του.
Η συλλογή δείγματος γίνεται είτε μέσω αίματος (0.5-2 ml) του ζώου ή στην περίπτωση που δεν είναι εφικτή η αιμοληψία, συλλέγεται δείγμα παρειακού επιχρίσματος. Επάνω στο φιαλίδιο αίματος ή στο σωληνάριο παρειακού επιχρίσματος αναγράφεται υποχρεωτικά και ευκρινώς το όνομα του υπό εξέταση ζώου και το επώνυμο του ιδιοκτήτη.
Συμπληρώνονται στο ΕΜΖΣ οι πληροφορίες της φόρμας «Παραπεμπτικό Γενετικής Ανάλυσης Ζώων Συντροφιάς» και εκδίδεται το σχετικό ηλεκτρονικό παραπεμπτικό. Αντίγραφο του υπογεγραμμένου παραπεμπτικού αποστέλλεται μαζί με το δείγμα στο ΕΦΑΓΥΖΣ. Το χρονικό διάστημα από την λήψη έως και την αποστολή του δείγματος δεν μπορεί να υπερβαίνει τις 48 ώρες.
Μετά την παραλαβή του γενετικού υλικού από το Εργαστήριο, καταχωρείται στη βάση του ΕΦΑΓΥΖΣ με μοναδικό εργαστηριακό κωδικό.
Ο χρόνος ολοκλήρωσης της διαδικασίας ορίζεται σε τουλάχιστον 30 εργάσιμες ημέρες ή και περισσότερες, εάν το δείγμα απαιτεί πρόσθετη δοκιμή ή εάν ζητηθεί νέο δείγμα. Το γενετικό υλικό διατηρείται για τουλάχιστον 12 έτη στο Εργαστήριο.
Η διαδικασία λήψης και αποστολής γενετικού υλικού στο ΕΦΑΓΥΖΣ υλοποιείται δωρεάν στα κτηνιατρεία των δήμων ή στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους των δήμων, των διαδημοτικών κέντρων και των κτηνιατρικών υπηρεσιών των περιφερειών της χώρας ή σε συμβεβλημένους με τον δήμο παρέχοντες κτηνιατρικές υπηρεσίες, σύμφωνα με τους όρους της μεταξύ τους σύμβασης, χωρίς να απαιτείται η καταβολή του παραβόλου της παρούσας.
Ερωτήματα από μερίδα των ζωόφιλων
Αν και το σχέδιο της «γενετικής τράπεζας δεδομένων» είναι ιδιαιτέρως φιλόδοξο, μέρος των ζωοφίλων το αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό σημειώνοντας πως δεν έχει αποσαφηνιστεί μέχρι τώρα εάν είναι δυνατή η ταυτοποίηση εγκαταλελειμμένων ζώων με αυτόν τον τρόπο, εάν η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται σε άλλες χώρες και ποιες είναι αυτές.
Για το ζήτημα η Ομοσπονδία Ζωοφιλικών Σωματείων Ελλάδας έχει στείλει από τον περασμένο Ιούνιο έως σήμερα τρεις επιστολές στο Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, τη Σχολή Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και τον Αναπληρωτή Καθηγητή Παθολογικής Ανατομικής των Ζώων – Κτηνιατροδικαστικής κ. Δημήτρη Τόντη, χωρίς ωστόσο ακόμα να λάβει κάποια απάντηση.
Τα ερωτήματα που έχει υποβάλει ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας, Βαγγέλης Παλαιοδήμος και πλέον σκέπτεται να αποστείλει και σε πανεπιστημιακά ιδρύματα του εξωτερικού, είναι:
Υπάρχει επιστημονικά τεκμηριωμένη μέθοδος για την ταυτοποίηση γεννητόρων εγκαταλελειμμένων ζώων συντροφιάς (νεκρών, κακοποιημένων κλπ) και εάν υπάρχει, σε ποια επιστημονικά περιοδικά είναι δημοσιευμένη;
Η μέθοδος είναι επικυρωμένη στο Ίδρυμα Ιατροβιολογικών Ερευνών ή υπάρχει σχετική μέθοδος ISO που θα εφαρμοστεί;
Το επιστημονικό προσωπικό που θα απασχοληθεί με το συγκεκριμένο αντικείμενο είναι έτοιμο για την εφαρμογή των μεθόδων ή θα χρειαστεί πολύς χρόνος ερευνητικής εργασίας και ανάλογα με τα αποτελέσματα θα καταστεί δυνατή η εφαρμογή της ταυτοποίησης;
Σε ποιες χώρες εφαρμόζεται η συλλογή δείγματος γενετικού υλικού για την ταυτοποίηση γεννητόρων εγκαταλελειμμένων, νεκρών ή κακοποιημένων ζώων; Υπάρχει προηγούμενο και ποια ήταν τα αποτελέσματα με βάση τις δημοσιεύσεις στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά ώστε να αποτελέσει καλή πρακτική που υιοθέτησε η χώρα μας;
«Κατά τη συζήτηση του νέου νόμου "προστασίας" για τα ζώα συντροφιάς δεν παρουσιάστηκαν επιστημονικά δεδομένα σχετικά με τη λήψη γενετικού υλικού. Ο φορέας μας απευθύνθηκε επανειλημμένα σε επιστημονικούς φορείς προκειμένου να λάβει τεκμηρίωση και διευκρινίσεις. Μέχρι και σήμερα δεν έχουν απαντηθεί τα ερωτήματα μας. Προκαλεί μεγάλη εντύπωση ότι εδώ και μήνες οι εν λόγω φορείς έχουν επιλέξει να σιωπούν. Το θεωρούμε πλέον υποχρέωσή μας, ως Ομοσπονδία Ζωοφιλικών Σωματείων Ελλάδας να στραφούμε στους αντίστοιχους φορείς του εξωτερικού για σχετικές απαντήσεις», σημειώνει ο κ. Παλαιοδήμος.
