Τι είναι το φαινόμενο της Αστικής Θερμικής Νησίδας που απειλεί την πρωτεύουσα - Η Μεσόγειος αυξάνει τη μέση θερμοκρασία της κατά 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο - Τα στοιχεία των ερευνών που ανησυχούν τους επιστήμονες
Πριν από μερικούς μήνες, ο ακαδημαϊκός Χρήστος Ζερεφός έλεγε στο ΘΕΜΑ ότι αν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, θα έρθουν καλοκαίρια που θα είναι αδύνατο να κυκλοφορήσει κανείς το μεσημέρι. Στο περισσότερο από το ένα τρίτο της χώρας που κινδυνεύει άμεσα να μετατραπεί σε έρημο, όπως η Σαχάρα, όπου είναι αδύνατο να κυκλοφορήσει κανείς το μεσημέρι, ανήκει και η πρωτεύουσα. Οι επιστήμονες διαπιστώνουν ότι η κλιματική αλλαγή έχει σχεδόν δεκαπλασιάσει το συνολικό άθροισμα ημερών καύσωνα στην Αθήνα, αυξάνοντας τη μέση θερμοκρασία στο αστικό περιβάλλον, την ώρα που διεθνώς, διαπιστώνουν ότι το σύστημα που ρυθμίζει τον "θερμοστάτη" στη Μεσόγειο, καταρρέει πολύ ταχύτερα απ' ό,τι περίμεναν.
Αυτό, το ότι δηλαδή η χώρα μας συμπεριλαμβάνεται στις χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης, μαζί με την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, που οι θερμοκρασίες αυξάνονται ενώ οι βροχοπτώσεις μειώνονται, δεν είναι κάτι που το μαθαίνουμε τώρα. Πληθώρα μελετών του ΟΗΕ προειδοποιεί ότι η κλιματική κρίση -η οποία αποδίδεται στα αέρια που εκλύονται από την καύση ορυκτών καυσίμων- αυξάνει τη θερμοκρασία στο βόρειο ημισφαίριο της γης, προκαλώντας ανησυχία ότι κάποιες περιοχές του ενδέχεται να καταστούν μη κατοικήσιμες στο μέλλον. Στην περιοχή μας, οι ειδικοί διαπιστώνουν ότι η Μεσόγειος αυξάνει τη μέση θερμοκρασία της κατά 20% ταχύτερα από τον παγκόσμιο μέσο όρο, κάτι που έχει αλυσιδωτές αντιδράσεις: από την αύξηση των κρουσμάτων καύσωνα, στη μείωση των βροχοπτώσεων, την αύξηση των δασικών πυρκαγιών, την υφαλάτωση του εδάφους, ως και την καταστροφή του θαλάσσιου οικοσυστήματος καθώς η θάλασσα γίνεται πιο ζεστή και μη ανεκτή για τα είδη ψαριών και θηλαστικών που ζουν εδώ.
«Κόλαση» η Αθήνα
Σύμφωνα με νεότερη μελέτη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, που βασίζεται σε πηγές δεδομένων όπως παρατηρήσεις από μετεωρολογικούς σταθμούς επιφανείας, δεδομένα από βάσεις επανα-ανάλυσης, προσομοιώσεις κλιματικών μοντέλων καθώς και την αξιοποίηση αποτελεσμάτων πρόσφατων ερευνητικών έργων, η ελληνική πρωτεύουσα επηρεάζεται βαριά από την κλιματική αλλαγή και είναι ιδιαίτερα ευπαθής στο φαινόμενο της Αστικής Θερμικής Νησίδας, επιδεινώνοντας τους κινδύνους λόγω υψηλών θερμοκρασιών ή επεισοδίων καύσωνα.
Στο φαινόμενο αυτό, της Αστικής Θερμικής Νησίδας, λόγω της χαμηλής κάλυψης από βλάστηση, την ισχυρή απορρόφηση της ηλιακής ακτινοβολίας από την ιδιότητα των υλικών της πόλης και τη γεωμετρική δομή της, αλλά και στις ανθρωπογενείς πηγές θερμότητας, το κτιριακό στρώμα διατηρεί υψηλή θερμοκρασία τις νύχτες, ενώ η δυσμενέστερη θερμική επιβάρυνση και η υψηλότερη ενεργειακή κατανάλωση στα κτήρια για δροσισμό παρουσιάζεται τις μεσημεριανές ώρες.
Ο Κωνσταντίνος Καρτάλης είναι καθηγητής του ΕΚΠΑ, μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Κλιματική Αλλαγή και μέλος του advisory board της διαΝΕΟσις. Ο κ. Καρτάλης είναι και αυτός που παρουσίασε την επικαιροποίηση των στοιχείων έκθεσης της διαΝΕΟσις με τίτλο "Ενσωματώνοντας την κλιματική αλλαγή στον μετασχηματισμό του αναπτυξιακού μοντέλου της Ελλάδας", ειδικά σε ό,τι αφορά το θερμικό περιβάλλον της Αθήνας.
Τα στοιχεία που παρουσιάζει η μελέτη της επιστημονικής ομάδας του ΕΚΠΑ, επιβεβαιώνουν αυτό που -τουλάχιστον οι μεγαλύτεροι σε ηλικία- είχαμε "υποψιαστεί". Ότι όσο περνούν τα χρόνια, το κλίμα στην πρωτεύουσα δεν θυμίζει σε τίποτα αυτό το ήπιο, μεσογειακό κλίμα που μας έκανε να περιμένουμε το καλοκαίρι. Αντίθετα, αναλύοντας την εξέλιξη μέγιστης και ελάχιστης θερμοκρασίας στην Αθήνα από το 1971 έως και το 2020, ο κ. Καρτάλης επισημαίνει ότι τα δεδομένα "αναδεικνύουν μια συστηματική ανοδική τάση στη θερμοκρασία, η οποία αποδίδεται στην αστικοποίηση και στην κλιματική αλλαγή".
Και όντως. Βάσει των δεδομένων, η μέση μέγιστη θερμοκρασία της Αθήνας αυξήθηκε κατά σχεδόν δύο βαθμούς, από 20,55 Κελσίου στο διάστημα 1971-1980 σε 22,15, στο διάστημα 2011-2020. Αυτό, μπορεί να μην έγινε απότομα (όπως μας παρουσιάζεται στην ταινία "Η επόμενη μέρα"), αλλά σταδιακά, όμως η αλλαγή της θερμοκρασίας είναι τεράστια, εάν σκεφτεί κανείς ότι οι επιστήμονες προειδοποιούν πως αν η μέση θερμοκρασία της γης ανέβει κατά 0,5 βαθμούς Κελσίου, η καταστροφή θα είναι ανυπολόγιστη. Στην περίπτωσή μας, το 1981 ως το 1990 η μέση μέγιστη θερμοκρασία ήταν 21,18 βαθμοί, το 1991-2000 21,25 και το 2001-2010, 21,72 βαθμοί Κελσίου.
Το ίδιο ανησυχητικά είναι και τα στοιχεία για τη μέση ελάχιστη θερμοκρασία ανά δεκαετία. Το 1971-80 ήταν 12,37 βαθμοί, την επόμενη δεκαετία 12,5, το 1991-2000 12,64 βαθμοί, το 2001-2010 13,08 και το 2011-2020 13,5 βαθμοί Κελσίου. "Τα αποτελέσματα", αναφέρει ο κ. Καρτάλης, "αναδεικνύουν μια συστηματική ανοδική τάση στη θερμοκρασία, η οποία αποδίδεται στην αστικοποίηση και στην κλιματική αλλαγή. Συγκεκριμένα, η διαφορά της μέσης μέγιστης ημερήσιας θερμοκρασίας την τελευταία δεκαετία (2011-2020) από την αντίστοιχη για τη δεκαετία 1971-1980 είναι 1,6 οC που αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 0,32 οC ανά δεκαετία, ενώ η διαφορά για τη μέση ελάχιστη θερμοκρασία είναι 1,13 οC που αντιστοιχεί σε αύξηση κατά 0,23 οC ανά δεκαετία".
Οι επιστήμονες, αναλύοντας τα δεδομένα του μετεωρολογικού σταθμού του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο Θησείου (ο οποίος έχει διαθέσιμα δεδομένα άνω των 100 ετών και υψηλής ποιότητας μετρήσεις), εντόπισαν αντίστοιχα αποτελέσματα αυξητικής τάσης και για τις ακραίες τιμές της θερμοκρασίας στην Αθήνα. Για κάθε έτος από το 1901 έως και το 2020 εντοπίστηκαν τα επεισόδια καύσωνα σύμφωνα με τον δείκτη CTX95pct που θεωρεί ως επεισόδιο καύσωνα τρεις ή περισσότερες συνεχόμενες ημέρες για τις οποίες η μέγιστη θερμοκρασία υπερβαίνει το 95ο εκατοστημόριο της τιμής της για την περίοδο αναφοράς (1961-1990).
