Ο αγώνας και η θυσία ενός κορυφαίου Ηλείου αγωνιστή
Όταν ξεκίνησε στα τέλη Μαρτίου 1821 η Επανάσταση και στην Ηλεία, τις πρώτες κινήσεις κατηύθυναν αγωνιστές που υπήρξαν μέλη της Φιλικής Εταιρείας. Στον Πύργο την πρωτοβουλία αυτήν ανέλαβε ο 40χρονος Οπλαρχηγός και ευρεθείς στα Επτάνησα Χαράλαμπος Βιλαέτης, γόνος εξεχούσης οικογενείας της Ηλείας. Ο ίδιος, σε συντονισμό με ηγέτες του Ηλειακού κάμπου, όπως ο Γ. Σισίνης και ο Κ. Ανδραβιδιώτης, κινήθηκαν και πολιόρκησαν τους κλεισμένους στο φρούριο του Χλεμουτσίου Τούρκους της Γαστούνης. Αλλά η πολιορκία απέτυχε λόγω τραυματισμού του Βιλαέτη στο χέρι και της άφιξης εκστρατευτικού σώματος Λαλαίων Τουρκαλβανών, που έσωσε τους πολιορκημένους. Οι τελευταίοι ήταν ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Επανάσταση στην Ηλεία ….
Αυτό θα φανεί στις επιθέσεις που έκαναν εναντίον του Πύργου (3 Απριλίου) και της Αγουλινίτσας (24 Απριλίου). Κρίθηκε αναγκαίο, επομένως, από τους Έλληνες να αναληφθεί μία επιθετική επιχείρηση εναντίον της βάσεως του Λάλα, για να παύσει ο κίνδυνος αυτός για την Επανάσταση. Την ιδέα την εμπνέεται ο Χ. Βιλαέτης και στις αρχές Μαΐου 1821 συγκεντρώνει στρατό στην περιοχή Στρεφίου και ξεκινά στις 9-10 Μαΐου η επίθεση προς το Λάλα. Οι Τουρκαλβανοί αντιλαμβάνονται τις κινήσεις και κτυπούν το πρώτο σώμα στρατιωτών που στέλνει ήδη ο Βιλαέτης και είναι μέσα στο χωριό Λαντζόι.
Μαθαίνοντας για την συμπλοκή αυτήν ο Βιλαέτης, φωνάζοντας «όποιος είναι Χριστιανός και παλληκάρι ας έλθει μαζί μου» και ξεκινά προς το Λαντζόι στις 10 Μαΐου. Μερικές δεκάδες πολεμιστές τον ακολουθούν. Όμως οι Τουρκαλβανοί βγαίνουν και πεζοί και έφιπποι για να τον αντιμετωπίσουν στα αμπέλια που είναι μεταξύ των χωριών Λαντζοΐου και Σμίλα. Η μάχη είναι πολύωρη και σκληρή, αλλά οι Τουρκαλβανοί υπερτερούν αριθμητικά. Μετά από λίγο πέφτουν ηρωικά όλοι οι πολεμιστές, πλην ενός, αλλά και ο Βιλαέτης, του οποίου το κεφάλι κόβουν οι Τουρκαλβανοί και μεταφέρουν ως τρόπαιο στο Λάλα.
Ήταν μία θυσία ενός αληθινού μαχητή, που στέρησε την Ηλεία και την Ελληνική Επανάσταση από τις υπηρεσίες του, αλλά ενέπνευσε τους συμπατριώτες του να συνεχίσουν τον αγώνα. Έναν μήνα σχεδόν μετά μία νέα εκστρατεία θα φέρει την Άλωση του Λάλα.
Τα τελευταία χρόνια ένα μνημείο έχει στηθεί στην περιοχή και θυμίζει σε όλους την ηρωική πράξη του Βιλαέτη και των συμπολεμιστών του. Τρεις σύλλογοι την τελευταία 15ετία πρωτοστάτησαν στην απόδοση τιμής στον ήρωα και τους συμπολεμιστές του. Ο Λαογραφικός Όμιλος «Ηλείων Παράδοσις», η Φιλαρμονική Εταιρεία Πύργου «Απόλλων» και ο Σύνδεσμος Τραυματιών, Πολεμιστών, Οπλιτών Νομού Ηλείας. Το 2019 η Φιλαρμονική Πύργου με την βοήθεια της Μητροπόλεως εξέδωσε βιβλίο για την ζωή και την δράση του Βιλαέτη, ενώ ο Δήμος Πύργου εξήγγειλε αναβάθμιση του μνημείου και της εκδηλώσεως τιμής. Προ ολίγων εβδομάδων ο νεοσυσταθείς Σύλλογος Φίλων Ιστορίας «Χαράλαμπος Βιλαέτης», σε συνεργασία με τους Ελληνομνήμονες Καλαμάτας ετοίμασαν μικρό αφιέρωμα με μορφή ντοκιμαντέρ για το γεγονός (υπάρχει στο YouTube, με τον τίτλο «Χαράλαμπος Βιλαέτης»).
Φέτος, καθώς συμπληρώνονται 199 έτη από το δραματικό αλλά και ηρωικό γεγονός, η 10η Μαΐου μας φέρνει στον νου τον μεγάλο εκείνον πατριώτη και όλους τους Έλληνες που έπεσαν μαχόμενοι για την Ελευθερία και την Αξιοπρέπεια του τόπου μας.
Γεώργιος Διον. Κουρκούτας
Καθηγητής Φιλόλογος
