Τα τελευταία χρόνια, οι άνθρωποι καταναλώνουν περισσότερα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπη, ελεύθερα σάκχαρα και αλάτι/νάτριο, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού, δεν έχει πρόσβαση στην τροφή γενικότερα
Με την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας Διατροφής και Επισιτισμού (World Food Day), η οποία εορτάζεται κάθε χρόνο στις 16 Οκτωβρίου, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (Food and Agriculture Organization – FAO) του ΟΗΕ τιμά την ίδρυσή του, που έλαβε χώρα το 1945. Μέσω των πολυάριθμων εκδηλώσεων και δραστηριοτήτων που διοργανώνονται με αφορμή την ημέρα αυτή, ο FAO στοχεύει στην παγκόσμια ευαισθητοποίηση διαδίδοντας, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό μήνυμα.
Το μήνυμα της Παγκόσμιας Ημέρας Επισιτισμού – Διατροφής για το 2024, είναι: «Δικαίωμα στην τροφή για μια καλύτερη ζωή και ένα καλύτερο μέλλον» – «Να μη μείνει κανένας πίσω». Βάσει του φετινού μηνύματος, ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας προτρέπει σε μια συλλογική ανάληψη δράσης για την εξασφάλιση της διαθεσιμότητας αρκετών θρεπτικών και ασφαλών τροφίμων, σε προσιτή τιμή, για τον οποιονδήποτε, προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα μείνει κανείς πίσω.
Η υγεία σε σχέση με το δικαίωμα στην τροφή
Ο FAO επισημαίνει ότι η πρόσβαση στην τροφή αποτελεί βασικό ανθρώπινο δικαίωμα, που είναι κατοχυρωμένο στο διεθνές δίκαιο. Όμως, ακόμα και σήμερα, υπάρχει μεγάλος βαθμός ανισότητας, καθώς πολλοί άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε τρόφιμα που είναι απαραίτητα για μία υγιή ζωή. Αυτή τη στιγμή, περίπου 733 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από την πείνα λόγω των πολέμων, της κλιματικής αλλαγής και οικονομικών ανισοτήτων. Περισσότεροι από 2,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι αδυνατούν να εξασφαλίσουν μία υγιεινή διατροφή. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμη κι αν καταναλώνουν επαρκή ποσότητα θερμίδων, δεν προσλαμβάνουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και την ποικιλία που απαιτείται για τη διατήρηση της υγείας τους. Συμπερασματικά, σχεδόν ο μισός παγκόσμιος πληθυσμός, σήμερα, δεν λαμβάνει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται, όχι μόνο για την ευημερία του, αλλά και σε ορισμένες περιπτώσεις, για την επιβίωσή του. Επομένως, περίπου το μισό της ανθρωπότητας είναι πιο ευάλωτο σε ασθένειες, χρόνιες παθήσεις ή ελλιπή ικανότητα για μια δραστήρια ζωή, ως αποτέλεσμα της αδυναμίας κάλυψης μιας τόσο θεμελιώδους ανάγκης, όπως η πρόσβαση σε επαρκή και κατάλληλη τροφή.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει τη διατροφή ως ένα σημαντικό παράγοντα υγείας και ανάπτυξης, η οποία επιτυγχάνεται με την κατανάλωση ποικιλίας ασφαλών τροφίμων με επαρκή θρεπτικά συστατικά για την υγεία. Οι υγιεινές διατροφικές συνήθειες σχετίζονται με πληθώρα θετικών επιδράσεων όπως η μακροζωία, η βελτίωση της υγείας των βρεφών, παιδιών και μητέρων, η ασφαλέστερη εγκυμοσύνη και τοκετός, η ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και η μείωση του κινδύνου εμφάνισης Μη Μεταδοτικών Νοσημάτων.
Σύμφωνα με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, μία υγιεινή διατροφή περιλαμβάνει:
1. Όσπρια, ξηρούς καρπούς και δημητριακά ολικής αλέσεως.
2. Πέντε μερίδες φρούτα και λαχανικά σε καθημερινή βάση.
3. Λιγότερο από 50g πρόσληψη ελεύθερων σακχάρων (όλα τα σάκχαρα που προστίθενται σε τρόφιμα ή ποτά από τον κατασκευαστή, τον μάγειρα ή τον καταναλωτή, καθώς και τα σάκχαρα που υπάρχουν φυσικά στο μέλι, τα σιρόπια, τους χυμούς φρούτων και τα συμπυκνώματα χυμών φρούτων).
4. Μειωμένη πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών (μικρότερη του 10% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης).
5. Περιορισμό της πρόσληψης τρανς λιπαρών οξέων (λιγότερο από το 1% της συνολικής ενεργειακής πρόσληψης, ή ολική αποφυγή).
6. Μειωμένη κατανάλωση αλατιού (μέγιστη κατανάλωση 5g/ημέρα, δηλ. ένα κουταλάκι του γλυκού. Το αλάτι χρειάζεται να είναι ιωδιούχο).
Ωστόσο, η αυξημένη παραγωγή επεξεργασμένων τροφίμων, η ταχεία αστικοποίηση και η αλλαγή του τρόπου ζωής έχουν οδηγήσει σε αλλαγή των διατροφικών προτύπων. Η φτώχεια και η ανατίμηση των τροφίμων, συχνά στρέφει τους ανθρώπους στην αναζήτηση φθηνότερων και συχνά λιγότερο θρεπτικών τροφίμων. Τα τελευταία χρόνια, οι άνθρωποι καταναλώνουν περισσότερα τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε λίπη, ελεύθερα σάκχαρα και αλάτι/νάτριο, ενώ ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού, δεν έχει πρόσβαση στην τροφή γενικότερα. Ο υποσιτισμός παρατηρείται μεταξύ όλων των χωρών και κοινωνικοοικονομικών τάξεων και αφορά στην ανεπαρκή πρόσληψη μικροθρεπτικών συστατικών, η οποία μπορεί να προκαλέσει, είτε απώλεια βάρους λόγω ανεπαρκούς διατροφής, είτε υπερβολικό βάρος και παχυσαρκία. Περίπου 2,5 δισεκατομμύρια ενήλικες και 37 εκατομμύρια παιδιά κάτω των πέντε ετών, είναι πλέον υπέρβαρα. Την ίδια στιγμή, 1,6 δισεκατομμύρια γυναίκες και παιδιά εμφανίζουν ελλείψεις σε περισσότερες από μία, βιταμίνες και μέταλλα. Και στις δύο περιπτώσεις, η αδυναμία υιοθέτησης υγιεινής διατροφής επιφέρει αναπτυξιακά προβλήματα και προβλήματα υγείας.
Προκλήσεις και περαιτέρω ενέργειες
Σε συνέχεια των παραπάνω, είναι σημαντικό να διατυπωθεί ότι ο FAO έχει εντοπίσει και καταγράψει τις προκλήσεις που εμποδίζουν την εξασφάλιση του δικαιώματος των ανθρώπων για επαρκή και σωστή διατροφή. Αυτά είναι τα εξής:
1. Ο υποσιτισμός σε όλες τις μορφές του.
2. Η απώλεια της ποικιλομορφίας τροφίμων.
3. Ο λιμός λόγω των πολέμων, των καταστροφών εξαιτίας ακραίων καιρικών φαινομένων και της οικονομικής κρίσης.
4. Η κατανάλωση μη ασφαλών τροφίμων.
Ενημερωτικές δράσεις
Οι αρμόδιες Υπηρεσίες και φορείς καλούνται να μεριμνήσουν για τη διάδοση του μηνύματος της Παγκόσμιας Ημέρας Διατροφής-Επισιτισμού του έτους 2024, μέσω των παρακάτω ενδεικτικών δράσεων, όπως αναφέρεται σε εγκύκλιο της Αναπληρώτριας Υπουργού Υγείας, Ειρήνης Αγαπηδάκη:
- Διοργάνωση εκδηλώσεων για την προώθηση του μηνύματος της Παγκόσμιας Ημέρας Διατροφής-Επισιτισμού.
- Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση μαθητών, πολιτών, καταναλωτών μέσω ενημερωτικών ομιλιών που σχετίζονται με τη θεματολογία της Παγκόσμιας Ημέρας Διατροφής-Επισιτισμού.
- Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση μαθητών, πολιτών, καταναλωτών, εκπαιδευτικών, και επαγγελματιών στη διάδοση και υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών, με στόχο την προαγωγή της υγείας και ευρύτερα της δημόσιας υγείας.
- Επιμόρφωση επαγγελματιών υγείας καθώς και άλλων στελεχών αρμόδιων υπηρεσιών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα που απασχολούνται σε δομές και υπηρεσίες σχετικές με την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση σε θέματα υιοθέτησης υγιεινών διατροφικών συνηθειών.
- Συμμετοχή νέων, παιδιών και εφήβων 5-19 ετών στον διαγωνισμό αφίσας που διοργανώνει ο FAO έως τις 8 Νοεμβρίου 2024.
- Χρήση του Βιβλίου Δραστηριοτήτων Our Actions are Our Future για μαθητές, το οποίο είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του FAO.
- Χρήση και επικοινωνία του βίντεο που έχει δημιουργηθεί από τον FAO για την Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής
- Χρήση και ανάρτηση του ενημερωτικού υλικού του FAO σε ιστοσελίδες φορέων. Ειδικότερα οι φορείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία επικοινωνίας που προτείνονται από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας στον επίσημο ιστότοπο της Παγκόσμιας Ημέρας Διατροφής 2024 στοhttps://www.fao.org/world-food-day/en.
