Πώς ο αγροτικός τομέας θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις – Οι μεγαλύτερες απειλές των επόμενων χρόνων
Μείωση της κατανάλωσης βόειου και χοιρινού κρέατος, ζάχαρης και κρασιού, η οποία θα επηρεάσει και την παραγωγή, προβλέπεται για την επόμενη 12ετία στην ΕΕ.
Την ίδια στιγμή, οι μεταβαλλόμενες κλιματικές συνθήκες, που επηρεάζουν αρνητικά την αγροτική παραγωγή, οι συνθήκες της αγοράς και οι διατροφικές συνήθειες που αλλάζουν, αποτελούν τους κύριους λόγους που θα δοκιμάζουν τις αντοχές των αγροτών τα επόμενα χρόνια.
Γεωργικές προοπτικές
Τους κύριους παράγοντες που αναμένεται να επηρεάσουν το μέλλον της γεωργίας της ΕΕ, παρουσίασε σήμερα η Κομισιόν στο συνέδριο για τις γεωργικές προοπτικές της ΕΕ. Εκεί παρουσιάστηκε η έκθεση με τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές από το 2023 έως το 2035, με την οποία εξετάζεται η κατάσταση στην παραγωγή, στην κατανάλωση και το εμπόριο στους τομείς των αροτραίων καλλιεργειών, των γαλακτοκομικών προϊόντων, του κρέατος, του ελαιολάδου και του κρασιού.
Σύμφωνα με την έκθεση, σε ότι αφορά την επισιτιστική ασφάλεια, προβλέπεται ότι ΕΕ θα συνεχίσει να είναι κύριος εξαγωγέας, συμβάλλοντας στην παγκόσμια επισιτιστική ασφάλεια. Παράλληλα, ζωτικής σημασίας για τη στήριξη των αγροτών, αποτελεί σύμφωνα με την έκθεση, η Κοινή Αγροτική Πολιτική, με την οποία θα επιτευχθεί η μετάβαση σε πιο βιώσιμα συστήματα αγροτικής παραγωγής, ενώ παράλληλα οι αγρότες γίνονται πιο ανθεκτικοί και ανταγωνιστικοί.
Δύο αναλύσεις
Ωστόσο, το κόστος της ενέργειας και άλλων εισροών προβλέπεται ότι θα παραμείνει μεσοπρόθεσμα υψηλότερο από τα επίπεδα πριν από το 2021.
Να σημειωθεί ότι η έκθεση περιλαμβάνει δύο αναλύσεις σεναρίων, με τις οποίες αξιολογείται, πρώτον, ο αντίκτυπος της κλιματικής αλλαγής στις παγκόσμιες αγροτικές αποδόσεις, το εμπόριο και τις τιμές των προϊόντων και, δεύτερον, οι περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις και η υιοθέτηση πρακτικών διαχείρισης του εδάφους, που προωθούν τη δέσμευση άνθρακα και τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στο έδαφος.
Οι αναλύσεις των γεωργικών αγορών βασίζονται σε στοιχεία που είναι διαθέσιμα έως το τέλος Σεπτεμβρίου 2023 για την αγροτική παραγωγή και το εμπόριο.
Οι μεγαλύτερες απειλές
Στις μεγαλύτερες απειλές που θα αντιμετωπίσουμε τις επόμενες δεκαετίες αναφέρθηκε στην εναρκτήρια ομιλία του στη διάσκεψη για τις γεωργικές προοπτικές, ο Επίτροπος Γιάνους Βοϊτσεχόφσκι: «Η κλιματική αλλαγή, η απώλεια βιοποικιλότητας και η έλλειψη πόρων είναι μερικές από τις μεγαλύτερες απειλές που θα αντιμετωπίσουμε τις επόμενες δεκαετίες, συμπεριλαμβανομένης της επισιτιστικής ασφάλειας».
Γι’ αυτό, όπως είπε, χρειαζόμαστε ένα σύστημα που να παρέχει ασφάλεια στη διαθεσιμότητα και την οικονομική προσιτότητα των τροφίμων για τους πολίτες, καθώς και σταθερότητα στη διαβίωση των αγροτών και στις οικονομίες των αγροτικών περιοχών. «Χρειαζόμαστε ένα σύστημα που να διασφαλίζει τη βιωσιμότητα, την προστασία του κλίματος, της βιοποικιλότητας και των φυσικών πόρων. Και χρειαζόμαστε ένα σύστημα τροφίμων που να επιτρέπει την αλληλεγγύη με τη διεθνή κοινότητα, να διατηρήσει την παγκόσμια προσφορά τροφίμων μέσω του εμπορίου και της συνεργασίας. Η τρέχουσα ΚΑΠ καταβάλλει τεράστιες προσπάθειες στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Με αυτήν την υποστήριξη και με χρηματοδότηση 307 δισεκατομμυρίων ευρώ από το 2023 έως το 2027, οι αγρότες της ΕΕ θα συνεχίσουν να προσφέρουν ποιοτικά, ασφαλή και θρεπτικά τρόφιμα σε όλους μας», τόνισε.
Προβλέψεις για τις αροτραίες καλλιέργειες
Η αγρανάπαυση, που ωφελεί τη βιοποικιλότητα, αναμένεται να αυξηθεί στα 7 εκατ. εκτάρια έως το 2035, ενώ οι αποδόσεις των σιτηρών θα παραμείνουν σταθερές χάρη, μεταξύ άλλων, στις θετικές επιπτώσεις της γεωργίας ακριβείας, της αμειψισποράς και της βελτίωσης της υγείας του εδάφους, που θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Μέχρι το 2035 αναμένεται επίσης η αλλαγή καλλιεργειών και η μετατόπιση από τα σιτηρά προς τη σόγια και τα όσπρια. Η αλλαγή αυτή θα προέλθει κυρίως από τη χαμηλότερη ζήτηση σιτηρών για ζωοτροφές λόγω της μείωσης της παραγωγής χοιρινού και βοείου κρέατος στην ΕΕ και της αύξησης των συστημάτων παραγωγής που βασίζονται περισσότερο στο χορτάρι και την εκτατική παραγωγή.
Επίσης, η μειωμένη ζήτηση για βιοκαύσιμα αναμένεται ότι θα οδηγήσει σε μείωση των φυτικών ελαίων, οδηγώντας σε λιγότερες εισαγωγές. Όσον αφορά τη ζάχαρη, η κατανάλωση της στην ΕΕ θα συνεχίσει τη φθίνουσα πορεία της, κυρίως λόγω της στροφής των καταναλωτών σε διατροφή με χαμηλότερη πρόσληψη ζάχαρης. Αυτό, σε συνδυασμό με τη μείωση της απόδοσης και των καλλιεργούμενων εκτάσεων, θα οδηγήσει σε ελαφρώς χαμηλότερη παραγωγή.
Γάλα και γαλακτοκομικά προϊόντα
Αργά αλλά σταθερά, με αυξητικές τάσεις και με υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, αναμένεται να συνεχιστεί η παραγωγή γάλακτος στην ΕΕ, δημιουργώντας μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στον τομέα. Σύμφωνα με την έκθεση, η ΕΕ θα παραμείνει ένας από τους δύο μεγαλύτερους εξαγωγείς γαλακτοκομικών προϊόντων παγκοσμίως.
Λόγω της αναμενόμενης μείωσης των κοπαδιών γαλακτοπαραγωγής, η παραγωγή στην ΕΕ αναμένεται ότι θα μειωθεί ελαφρώς. Ωστόσο, η παραγωγή τυριού και γαλακτοκομικών προϊόντων αναμένεται να αυξηθεί, ενώ η παραγωγή βουτύρου παραμένει σταθερή.
Γιατί μειώνουν το κρέας οι καταναλωτές
Οι υψηλές τιμές και η αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, οδήγησε στην μείωση της κατανάλωσης βοείου κρέατος στην ΕΕ. Αυτό, σε συνδυασμό με τη χαμηλή κερδοφορία, αναμένεται να οδηγήσει σε περαιτέρω μείωση της παραγωγής έως το 2035.
Σύμφωνα με την έκθεση, τα συνολικά κοπάδια αγελάδων της ΕΕ προβλέπεται ότι θα μειωθεί κατά 3,2 εκατ. ζώα (10%).
Αντίστοιχα προβλήματα αντιμετωπίζει και ο τομέας του χοίρειου κρέατος, η παραγωγή του οποίου προβλέπεται να μειωθεί κατά 0,9% ετησίως έως το 2035, που αντιστοιχεί σε σχεδόν 2 εκατομμύρια τόνους σε σύγκριση με την περίοδο 2021-2023.
Σταθερή αναμένεται να παραμείνει η κατανάλωση αιγοπρόβειου κρέατος, αλλά η παραγωγή και τα κοπάδια της ΕΕ θα μειωθούν, οδηγώντας σε περισσότερες εισαγωγές.
Ανοδική πορεία αναμένεται να καταγράψουν έως το 2035 τα πουλερικά, τα οποία επωφελούνται τόσο από τη φθηνότερη τιμή στον καταναλωτή, όσο και ότι αποτελεί μια υγιεινή διατροφική συνήθεια.
Πώς θα επηρεαστούν καλλιέργειες
Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει επίσης την παραγωγή και την ποιότητα του ελαιολάδου, του κρασιού, των μήλων, των ροδάκινων, των νεκταρινιών και των ντοματών.
Για το ελαιόλαδο, η εισαγωγή πιο ανθεκτικών ποικιλιών και πιο εντατικών συστημάτων παραγωγής, σε συνδυασμό με την έρευνα και την καινοτομία, θα μπορούσε να μειώσει τις αρνητικές επιπτώσεις. Με μια σχετικά σταθερή ευρωπαϊκή κατανάλωση στην ΕΕ συνολικά, οι εξαγωγές θα μπορούσαν να αυξηθούν περαιτέρω.
Η κατανάλωση κρασιού στην ΕΕ θα συνεχίσει την πτωτική της τάση και θα μειωθεί περαιτέρω κατά περισσότερο από 1% ετησίως σε περίπου 20 λίτρα κατά κεφαλήν έως το 2035, δηλαδή 2,4 λίτρα λιγότερα από τη μέση κατανάλωση την περίοδο 2018-2022. Αυτό αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά την παραγωγή. Οι εξαγωγές οίνου της ΕΕ θα μπορούσαν να συνεχίσουν να αυξάνονται, αλλά με βραδύτερο ρυθμό.
Τα φρούτα
Η κατανάλωση μήλων αναμένεται ότι θα αυξηθεί, καθώς οι καταναλωτές στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε φρέσκα φρούτα. Η Πολωνία και η Ιταλία αναμένεται να παραμείνουν οι βασικοί εξαγωγείς μήλων της ΕΕ, αυξάνοντας τις εξαγωγές τους.
Από την άλλη πλευρά, η κατανάλωση ροδάκινων και νεκταρινιών, φαίνεται ότι θα μειωθεί λόγω των υψηλότερων τιμών, αλλά και της στροφής της προτίμησης σε άλλα φρούτα.
Στην ίδια κατεύθυνση των «εύκολων στην κατανάλωση» φρέσκων φρούτων και λαχανικών, η κατανάλωση φρέσκων ντοματών μικρότερου μεγέθους, σύμφωνα με την έκθεση προβλέπεται ότι θα αυξηθεί.
1ο σενάριο: Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
Τον τρόπο με τον οποίοι οι αλλαγές στη θερμοκρασία και οι βροχοπτώσεις επηρεάζουν τις αποδόσεις στην κτηνοτροφία και την γεωργία, αλλά και πώς η κλιματική αλλαγή θα διαταράξει στο μέλλον την αγροτική παραγωγή και το εμπόριο, αναλύει σενάριο της Κομισιόν.
Ειδικότερα, σύμφωνα με το σενάριο αυτό, παρά την παγκόσμια αύξηση της συγκομιδής για τον αραβόσιτο, το ρύζι, τη σόγια και το σιτάρι, η απόδοση αυτών των προϊόντων θα εξακολουθήσει να μειώνεται.
Επίσης, η παγκόσμια παραγωγή χοιρινού κρέατος και πουλερικών θα μπορούσε επίσης να μειωθεί λόγω της μειωμένης διαθεσιμότητας σιτηρών ζωοτροφών.
Λαμβάνοντας υπόψη την αναμενόμενη αύξηση της ζήτησης τροφίμων, στην έκθεση τονίζεται ότι είναι σημαντικό να εφαρμοστούν στρατηγικές μετριασμού της κλιματικής αλλαγής και προσαρμογής σε αυτήν, ώστε να εξισορροπηθούν αυτές οι δυνητικά αρνητικές επιπτώσεις.
2ο σενάριο: Πρακτικές διαχείρισης του εδάφους
Τις περιβαλλοντικές και οικονομικές επιπτώσεις των πρακτικών κατεργασίας του εδάφους, των χειμερινών καλλιεργειών κάλυψης και της αποκατάστασης των τυρφώνων, εξετάζει το δεύτερο σενάριο που ανέλυσε η Κομισιόν.
Σύμφωνα με αυτό επιβεβαιώνεται ότι η αποκατάσταση των τυρφώνων μπορεί να συμβάλει αποτελεσματικά στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, του πλεονάσματος αζώτου και των εκπομπών αμμωνίας, ενώ οι πρακτικές διαχείρισης του εδάφους μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της έκπλυσης θρεπτικών συστατικών στο νερό, της διάβρωσης του εδάφους, καθώς και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
