Πυρηνικά: Ισορροπία τρόμου ΗΠΑ-Ρωσίας - Η επιστροφή στο «Σοβιετικό δόγμα» και ο νέος συμβολισμός της Βαρσοβίας

Σε τεντωμένο σχοινί βαδίζει η παγκόσμια ισορροπία, καθώς η απότομη κλιμάκωση της ρητορικής μεταξύ Ουάσιγκτον και Μόσχας -κι ενώ συμπληρώθηκε ήδη ένας μήνας από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία- στέλνει πλέον ανησυχητικά μηνύματα προς την παγκόσμια κοινότητα. Το ψυχροπολεμικό κλίμα σε επίπεδο δηλώσεων ηγετών και αξιωματούχων των δύο χωρών χθες συνοδεύτηκε με το χτύπημα που εξαπέλυσαν ρωσικές δυνάμεις εναντίον πυρηνικού ερευνητικού κέντρου στο Χάρκοβο, όπως έκανε γνωστό το ουκρανικό κοινοβούλιο, σκορπώντας παγκόσμιο τρόμο στην ιδέα της επιστροφής σε ακραίες καταστάσεις για τη διεθνή τάξη.

«Αυτή τη στιγμή είναι αδύνατο να εκτιμηθεί το εύρος των ζημιών λόγω των εχθροπραξιών που δεν σταματούν στην περιοχή της πυρηνικής εγκατάστασης», ανέφερε σχετικά σε ανάρτησή του το ουκρανικό κοινοβούλιο, επικαλούμενο την κρατική ρυθμιστική αρχή επιθεώρησης των πυρηνικών κι ενώ η ανάκτηση ελέγχου στα εργοστάσια του Τσερνόμπιλ και της Ζαπορίζια αποτέλεσε στρατηγικό στόχο της Μόσχας, από την αρχή κιόλας της επίθεσης επί ουκρανικού εδάφους.

Το «παιχνίδι με τη φωτιά» των πυρηνικών όπλων, το οποίο είχε τεθεί στο περιθώριο της διεθνούς ασφάλειας μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, επανέρχεται, ωστόσο, μέρα με την μέρα ολοένα και περισσότερο στο προσκήνιο, με δεδομένο και το επιχειρησιακό αδιέξοδο, στο οποίο έχει βρεθεί το Κρεμλίνο μετά τον πρώτο μήνα των επιχειρήσεων και παρότι η ρωσική πλευρά διακήρυξε ότι εισέρχεται στη δεύτερη φάση του πολέμου κατά της Ουκρανίας. Αν αυτή συνιστά αναβάθμιση και επί των στρατιωτικών μέσων και μάλιστα με την περιορισμένη χρήση πυρηνικών όπλων («μικρά πυρηνικά»), είναι το μείζον ζητούμενο τις τελευταίες ώρες για ηγέτες και αναλυτές παγκοσμίως, ιδίως στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, με τον Αμερικανό Πρόεδρο, Τζο Μπάιντεν να επιχειρεί χθες με έναν «πύρινο» λόγο την αντιστροφή, σε επίπεδο συμβολισμών, του «Συμφώνου της Βαρσοβίας», στέλνοντας παράλληλα προειδοποιητικά μηνύματα από την ομώνυμη πόλη.

«Χασάπης» ο Πούτιν

Κλιμακώνοντας αιφνίδια τη ρητορική του, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ αποκάλεσε «χασάπη» τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ενώ εκτίμησε ότι ο Ρώσος ομόλογός του δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία και ότι ο πόλεμός του εναντίον της Ουκρανίας αποτελεί μια στρατηγική αποτυχία για τη Μόσχα.

«Θα έχουμε ένα διαφορετικό μέλλον, ένα λαμπρότερο μέλλον, ριζωμένο στη δημοκρατία και τις αρχές, την ελπίδα και το φως, την ευπρέπεια και την αξιοπρέπεια, την ελευθερία, τις δυνατότητες. Για όνομα του Θεού, αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Τζο Μπάιντεν, ενώπιον ενός πλήθους στη Βαρσοβία. Και πρόσθεσε: «Αυτός ο πόλεμος αποτελεί ήδη μια στρατηγική αποτυχία για τη Ρωσία».

Στον αντίποδα, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ υποστήριξε ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ένωσε τη Δύση, διευκρινίζοντας αφενός ότι το ΝΑΤΟ είναι μια αμυντική συμμαχία που δεν επιδίωξε ποτέ την πτώση της Ρωσίας και αφετέρου πως «ο ρωσικός λαός δεν είναι εχθρός μας». «Επιτρέψτε μου να πως αυτό, εάν μπορείτε να με ακούσετε. Εσείς, ο λαός της Ρωσίας δεν είστε ο εχθρός μας. Αρνούμαι να πιστέψω ότι αποδέχεστε τη δολοφονία αθώων παιδιών και παππούδων ούτε ότι αποδέχεστε ότι νοσοκομεία, σχολεία, παιδικοί σταθμοί σφυροκοπούνται από ρωσικούς πυραύλους και βόμβες», περιέγραψε γλαφυρά ο Πρόεδρος των ΗΠΑ.

Όριο και πάλι η Βαρσοβία

Ακόμη, από την πόλη -σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου, τη Βαρσοβία, όπου το 1955 υπεγράφη το Σύμφωνο συγκρότησης της αμυντικής στρατιωτικής συμμαχίας των σοβιετικών χωρών (αντι-ΝΑΤΟ), ο επικεφαλής του αμερικανικού κράτους επιχείρησε να αντιστρέψει πολιτικά τον ιστορικό συμβολισμό, υποστηρίζοντας πως οι ΗΠΑ δεν επιθυμούν να εισέλθουν σε σύγκρουση με τις ρωσικές δυνάμεις, που εισέβαλαν στην Ουκρανία. Ταυτόχρονα, όμως, απηύθυνε σαφή προειδοποίηση προς την Μόσχα να «μην σκεφτείτε να προχωρήσετε ούτε ένα εκατοστό σε έδαφος του ΝΑΤΟ».

Επιχειρώντας ακόμη να υπογραμμίσει το ιδεολογικό πρόσημο της απόστασης που χωρίζει την Ουάσιγκτον από την Μόσχα, ο Αμερικανός Πρόεδρος προέβλεψε ότι η μάχη «μεταξύ της δημοκρατίας και της απολυταρχίας» θα είναι μακρά και ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται «στο πλευρό» της Ουκρανίας. Στην κατεύθυνση αυτή, ο Τζο Μπάιντεν περιέγραψε το χρονικό ορίζοντα της σύγκρουσης ως μακροπρόθεσμο, λέγοντας πως «αυτή η μάχη δεν θα κερδηθεί σε λίγες ημέρες ή μήνες. Πρέπει να οπλιστούμε για μια μακρά μάχη ενώπιον μας», ενώ διαβεβαίωσε τους Ουκρανούς ότι «βρισκόμαστε στο πλευρό σας».

Δεν ήταν, ωστόσο, μόνο ο συμβολισμός του τόπου, αλλά και το περιεχόμενο της ομιλίας του Αμερικανού Προέδρου, Τζο Μπάιντεν χθες που προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του Κρεμλίνου, με τον Εκπρόσωπο Τύπου του να απορρίπτει τους σχετικούς ισχυρισμούς, τονίζοντας πως ο πρόεδρος της Ρωσίας εκλέγεται από τους Ρώσους. Ερωτηθείς σχετικά, ο Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε στο Πρακτορείο Reuters ότι «δεν εναπόκειται στον Μπάιντεν να αποφασίσει. Ο πρόεδρος της Ρωσίας εκλέγεται από τους Ρώσους».

Επιπλέον, το Κρεμλίνο έσπευσε να υπογραμμίσει πως τα σχόλια του Προέδρου Μπάιντεν για το Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν στενεύουν το περιθώριο βελτίωσης των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών, αφού ο ένοικος του Λευκού Οίκου αποκάλεσε τον ηγέτη της Ρωσίας «χασάπη» πέρα από το διπλωματικό πρωτόκολλο.

Ασκήσεις αναδίπλωσης

Υπό το πρίσμα μιας ραγδαίας επιδείνωσης των σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας με φόντο τη Βαρσοβία, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δεν κάλεσε για αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία, όταν είπε ότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν «δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία», εξήγησε σχετικά αξιωματούχος του Λευκού Οίκου.

Αντίθετα, «αυτό που ήθελε να πει ο πρόεδρος ήταν ότι δεν μπορεί να επιτραπεί στον Πούτιν να ασκεί εξουσία στους γείτονές του ή στην περιοχή. Δεν συζητούσε για την εξουσία του Πούτιν στη Ρωσία ούτε για αλλαγή καθεστώτος», επισήμανε ο ίδιος αξιωματούχος, μετριάζοντας τις σχετικές αναφορές. Η παροχή διευκρινήσεων από πλευράς της Ουάσιγκτον λειτούργησε μάλλον πυροσβεστικά για τη δημόσια εικόνα της, καθώς η απομονωμένη διεθνώς -μετά τα κύματα κυρώσεων- Μόσχα επιθυμεί ισχυρότερη νομιμοποιητική βάση για τη συνέχιση των επιχειρήσεών της, σε αυτή τη φάση.

Το γεγονός, άλλωστε, ότι η Μόσχα επιχειρεί να εξυφάνει ένα αφήγημα με ρόλους θύτη για τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ως προς τη στάση τους στην Ανατολική Ευρώπη, ώστε να δώσει πολιτική ώθηση στις επιχειρήσεις της, έχει επισημανθεί πολλάκις από πλευράς της Ουάσιγκτον, όταν μάλιστα οι δυτικοί Σύμμαχοι εμφανίζονται «ανήσυχοι» για την πιθανότητα χρήσης «χημικών όπλων» από πλευράς της Ρωσίας.

Πίσω στην «αποκλιμάκωση»

Μια ακραία τοποθέτηση σε λεκτικό επίπεδο από πλευράς των ΗΠΑ θα μπορούσε, άλλωστε, στη δεδομένη στιγμή να αξιοποιηθεί πολιτικά από την Μόσχα και για την νομιμοποίηση τυχόν εφαρμογής του «Σοβιετικού δόγματος» ως προς τη χρήση πυρηνικών όπλων, δόγμα το οποίο φέρεται να εξέλιξε η διοίκηση Πούτιν. Τον προβληματισμό μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο εντείνουν, άλλωστε, οι επαναλαμβανόμενες το τελευταίο διάστημα προειδοποιήσεις από πλευράς υψηλόβαθμων αξιωματούχων της Μόσχας, με τελευταίο μόλις χθες τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ, Αντιπρόεδρο του συμβουλίου ασφαλείας της χώρας. Ο ίδιος, μάλιστα, απαρίθμησε χθες τους λόγους για τους οποίους η Μόσχα θα μπορούσε να προβεί σε περιορισμένο πυρηνικό χτύπημα, επικαλούμενος στην πραγματικότητα το δόγμα που υιοθέτησε το Κρεμλίνο από το 2000 και εξής, εξαιτίας της απόστασης που χώρισε τη Ρωσία εκείνη την περίοδο από την υπεροπλία της Δύσης σε συμβατικά όπλα.

Η σημαντική υστέρηση της Μόσχας σε στρατιωτική τεχνολογία, σε συνδυασμό με τον εγγενή της φόβο για επίθεση της Δύσης εντός των ορίων της, είχαν ως αποτέλεσμα να υιοθετηθεί ως αμυντική κίνηση η έννοια της «αποκλιμάκωσης» στο πυρηνικό πρόγραμμα της Μόσχας, αιτιολογώντας έτσι ένα περιορισμένο πυρηνικό χτύπημα σε περίπτωση που η ίδια αισθανθεί «υπαρξιακή» απειλή.

Υπό την ίδια οπτική, η περιορισμένη χρήση πυρηνικών όπλων εκτιμάται ότι θα μπορούσε να αποκλιμακώσει μια αδιέξοδη σύγκρουση για τα ρωσικά εθνικά συμφέροντα, αναγκάζοντας παράλληλα τον αντίπαλο να επιστρέψει στο αρχικό status quo, το οποίο στην περίπτωση της Ανατολικής Ευρώπης, θα την έφερνε ακόμη και στα όρια του χάρτη του 1997, δηλαδή πολύ πριν τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ στα ανατολικά.

Πηγή: Protothema.gr - Φωτογραφία αρχείου: ΑΠΕ-ΜΠΕ/EPA/PETER KLAUNZER