Οι μουσικές προτιμήσεις μας, σύμφωνα με τους επιστήμονες, εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου και διαφέρουν μεταξύ γεωγραφικών περιοχών και κοινωνικών ομάδων.
Το 2015, το Spotify δημοσίευσε έναν διαδραστικό χάρτη των μουσικών προτιμήσεων ανά πόλη, αφού συγκέντρωσε τις προτιμήσεις των ακροατών σε διάφορες γωνιές του κόσμου, δηλαδή οι The Chainsmokers ήταν πρώτοι στη Νέα Υόρκη, η Mia ήταν επιτυχημένη στο Βερολίνο και ο Nego do Borel στο Ρίο ντε Τζανέιρο.
Γνωρίζουμε ότι οι μουσικές προτιμήσεις εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου, εκτός από το ότι διαφέρουν μεταξύ περιοχών, αλλά και μεταξύ κοινωνικών ομάδων. Ωστόσο, σύμφωνα με την ισπανική έκδοση του «Conversation», όταν γεννιόμαστε, οι εγκέφαλοί μας είναι παρόμοιοι. Τι αλλάζει με την πάροδο του χρόνου; Τι συμβαίνει σε επίπεδο εγκεφάλου που επηρεάζει τόσο πολύ τις μουσικές μας προτιμήσεις;
Αναλυτικά, αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι όταν ακούμε μουσική, ο εγκέφαλός μας προβλέπει συνεχώς τι πρόκειται να συμβεί στη συνέχεια. Αυτές οι προβλέψεις είναι διαφορετικές, καθώς εξαρτώνται και από πού προερχόμαστε, επομένως η ακρόαση κάθε νέας μουσικής οδηγεί τον εγκέφαλό μας στο να δημιουργήσει, στο να αναιρέσει ή στο να αναδιοργανώσει τις νευρωνικές του συνδέσεις (νευρωνική πλαστικότητα). Έτσι, την επόμενη φορά που θα ακούσουμε μουσική παρόμοιου είδους, θα είμαστε πιο ακριβείς στις προβλέψεις μας. Είναι ενδιαφέρον ότι ο τρόπος με τον οποίο προβλέπουμε τα μουσικά γεγονότα, επηρεάζει άμεσα την ευχαρίστηση και τα συναισθήματα που νιώθουμε, καθώς και ορισμένες γνωστικές ικανότητες, όπως είναι η μνήμη και η προσοχή. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η μουσική στην οποία έχουμε εκτεθεί στη ζωή μας, επηρεάζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο απολαμβάνουμε ένα τραγούδι όταν το ακούμε για πρώτη φορά.
Οι μουσικές προσδοκίες επηρεάζουν
Μία μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Journal of Neuroscience» τον Σεπτέμβριο του 2021, δείχνει ότι ο εγκέφαλός μας προβλέπει συνεχώς την επόμενη νότα ενώ ακούμε μελωδίες χωρίς να το συνειδητοποιούμε. Αυτό συμβαίνει συνειδητά στους μουσικούς και ασυνείδητα στον υπόλοιπο πληθυσμό. Ειδικότερα, για κάθε νότα που ακούγεται, η νοητική πρόβλεψη αναμειγνύεται με τη νότα που πραγματικά παίζεται εκείνη τη στιγμή, δημιουργώντας έτσι ένα σφάλμα πρόβλεψης, δηλαδή ένα είδος βαθμολογίας που αξιολογεί αν ο εγκέφαλός μας προέβλεψε σωστά ή λανθασμένα την επόμενη νότα.
Ήδη από το 1956, ο Λέοναρντ Μέγιερ, ένας Αμερικανός συνθέτης και μουσικολόγος, πρότεινε ότι τα μουσικά συναισθήματα προκαλούνται από την ικανοποίηση ή/και τη ματαίωση των προσδοκιών των ακροατών. Έκτοτε, τα έργα αυτά έχουν εξελιχθεί πολύ και έχουν καταστήσει δυνατή την κατανόηση της σχέσης μεταξύ των προσδοκιών και άλλων πιο σύνθετων συναισθημάτων. Για παράδειγμα, σύμφωνα με μελέτη στο «Cognitive Science: A Multidisciplinary Journal» που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2017, η ικανότητα απομνημόνευσης ακολουθιών των νοτών είναι πολύ καλύτερη όταν οι συμμετέχοντες είναι σε θέση να προβλέψουν τις νότες γι' αυτές τις ακολουθίες.
Στην ιστορία της γνωστικής νευροεπιστήμης, η ευχαρίστηση έχει συχνά συνδεθεί με το σύστημα ανταμοιβής και ειδικότερα με τη μάθηση. Για παράδειγμα, υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι ορισμένοι νευρώνες ανταποκρίνονται στο λεγόμενο «σφάλμα πρόβλεψης». Αυτό μας επιτρέπει, μεταξύ άλλων, να μάθουμε να προβλέπουμε το περιβάλλον γύρω μας. Δεν είναι ακόμα σαφές αν η ευχαρίστηση οδηγεί στη μάθηση ή η μάθηση οδηγεί στην ευχαρίστηση, αλλά οι δύο αυτές σχέσεις είναι αναμφίβολα συνδεδεμένες. Το ίδιο, μάλιστα, ισχύει και για τη μουσική.
Χαρακτηριστικά, όταν ακούμε μουσική, τα γεγονότα που προβλέπονται σε μέτριο βαθμο είναι αυτά που δημιουργούν τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση, σύμφωνα με μελέτη στο «Journal of Neuroscience» που δημοσιεύθηκε τον Νοέμβριο του 2019. Με άλλα λόγια, τα γεγονότα που είναι πολύ απλά, πολύ προβλέψιμα και δεν ευνοούν απαραίτητα τη μάθηση, παράγουν λίγη ευχαρίστηση. Το ίδιο ισχύει και για τα υπερβολικά πολύπλοκα γεγονότα. Επίσης, τα γεγονότα ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα, θεωρούνται αρκετά πολύπλοκα ώστε να είναι ενδιαφέροντα, αλλά και αρκετά συνεπή με τις προβλέψεις μας ώστε να είναι δομημένα, επομένως παράγουν τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση.
Ποιος ο ρόλος της καταγωγής μας στις μουσικές προβλέψεις μας
Ο τρόπος με τον οποίο προβλέπουμε τα μουσικά γεγονότα είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τη μουσική μας κουλτούρα. Για παράδειγμα, ερευνητές συναντήθηκαν με τον λαό των Σάμι, ο οποίος εκτείνεται από τη βόρεια Σουηδία έως τη βόρεια Ρωσία. Η παραδοσιακή μουσική τους, που ονομάζεται γιόικς, είναι πολύ διαφορετική από τη δυτική μουσική και είχε πολύ μικρή επαφή με τον δυτικό πολιτισμό.
Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Cognition» τον Ιούλιο του 2000, ζητήθηκε από μουσικούς Σάμι, Φινλανδούς, αλλά και Ευρωπαίους από πολλές χώρες που δεν είχαν σχέση με τα γιόικς, να ακούσουν διάφορα τέτοια κομμάτια, με τα οποία δεν ήταν εξοικειωμένοι, και να τραγουδήσουν την τελευταία νότα που είχε προηγουμένως αφαιρεθεί. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι Σάμι ήταν αυτοί που προέβλεψαν ορθότερα την επόμενη νότα, ακολουθούμενοι από τους Φινλανδούς, οι οποίοι είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στη μουσική των Σάμι σε σχέση με τους συμμετέχοντες από την υπόλοιπη Ευρώπη. Αυτό επιβεβαιώνει, λοιπόν, ότι η μουσική μας κουλτούρα, δηλαδή η μουσική στην οποία έχουμε εκτεθεί στη ζωή μας, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο προβλέπουμε άγνωστα μουσικά γεγονότα.
Ροκ, βαλς και βαλκανική μουσική
Πάντως, στη μουσική, ο χρόνος μπορεί να διαιρεθεί με διάφορους τρόπους. Η δυτική μουσική συνήθως διαιρεί τον ρυθμό σε τέσσερις (όπως στο ροκ) ή σε τρεις χρόνους (όπως στο βαλς). Ωστόσο, άλλοι πολιτισμοί διαιρούν διαφορετικά τον μουσικό χρόνο. Η βαλκανική μουσική, για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι χρησιμοποιεί ασύμμετρους χρόνους, είτε εννέα είτε επτά.
Μία μελέτη που δημοσιεύθηκε στο «Association for Psychological Science» τον Ιανουάριο του 2005, συνέθεσε λαϊκές μελωδίες με συμμετρικούς ή ασύμμετρους χρόνους. Στη συνέχεια, μωρά διαφορετικών ηλικιών άκουσαν αυτές τις μελωδίες, προσθέτοντας ένα επιπλέον μέτρο ή αφαιρώντας το σε συγκεκριμένα σημεία. Τα παιδιά ηλικίας 12 μηνών περνούσαν σημαντικά περισσότερο χρόνο κοιτάζοντας την οθόνη όταν οι αλλαγές γίνονταν στα συμμετρικά μέτρα από ό,τι αν γίνονταν στα ασύμμετρα. Με άλλα λόγια, εντόπισαν την αλλαγή μίας δομής που ήδη γνώριζαν. Παρ' όλα αυτά, τα μωρά 6 μηνών δεν μπορούσαν να το καταλάβουν.
Επισημαίνεται ότι πρέπει να γίνουν πολλές έρευνες για να κατανοήσουμε, μεταξύ άλλων, τον αντίκτυπο των κοινωνικών επιρροών και των ατομικών ευαισθησιών στις μουσικές μας προτιμήσεις. Ωστόσο, έχουμε ήδη ένα σημαντικό στοιχείο για να καταλάβουμε γιατί είναι τόσο διαφορετικές. Η μουσική μας κουλτούρα, που ορίζεται από τη μουσική που έχουμε ακούσει στη ζωή μας, διαστρεβλώνει την αντίληψή μας και μας κάνει να προτιμούμε κάποια κομμάτια από άλλα με βάση την ομοιότητά τους ή τη διαφορετικότητά τους σε σχέση με τα τραγούδια που ήδη γνωρίζουμε.
Πηγή: iEidiseis.gr - Φωτογραφία από Wieger Waardenburg από το Pixabay
